سهم ایران در حمایت از استارتاپ‌ها و فناوری‌های نوین در حوزه گردشگری چقدر است؟

قبل از اینکه چمدانتان را برای سفر ببندید، یک چیز را هرگز فراموش نخواهید کرد؛ «تلفن همراه هوشمندتان». ابزاری که این روزها نه تنها سفر را آسان کرده بلکه تبدیل به یک همراه شده‌ است. همراهی که این روزها توانسته میلیاردها دلار را به صنعت گردشگری در دنیا تزریق کند. اما سهم ایران از این تحول دیجیتال در صنعت گردشگری چقدر است؟

۲۷ سپتامبر روز جهانی گردشگری است که امسال در تقویم شمسی با ۴ مهر ماه مصادف شده است. مردم سراسر جهان روز جهانی گردشگری را جشن می‌گیرند و برای رونق صنعت گردشگری‌شان تخفیف‌ها و فرصت‌هایی را در اختیار مسافران داخلی و خارجی می‌گذارند تا از این طریق گردشگر بیشتری را جذب کنند. علاوه بر مردم ایده‌پردازانی مانند استارت‌آپ‌های گردشگری برای توسعه گردشگری فعالیت‌های زیادی انجام می‌دهند. در سراسر دنیا استارتاپ‌های زیادی با ایده‌های نو به وجود آمده‌اند که گاهی برخی از این استارتاپ‌ها یک شبه ره صدساله می‌روند و به موفقیتی بزرگ می‌رسند و گاه با شکست مواجه می‌شود و از گردونه‌ رقابت خارج می‌شوند.

با این تفاسیر اما هستند استارت‌آپ‌هایی که با ایده‌های خلاقانه توریست‌ها را وسوسه به سفر می‌کنند. در حا‌ل‌حاضر استارت‌آپ‌های زیادی در جهان وجود دارند که توسط ایده‌های جدید و جذاب نظرها را به خود جلب کرده است، یکی از استارت‌آپ‌هایی که موفق عمل کرده اتومبیل‌‌های خودران است، ایده‌ای که امروزه به هدف اصلی بسیاری از استارت‌آپ‌ها تبدیل شده است. شرکت وویاگ اخیرا ایده تاکسی بدون راننده را مطرح و اجرایی کرده با استفاده از این استارت آپ مسافر می‌تواند ابتدا مبداء و مقصد خود را مشخص کند و هر جایی از مسیر مسافر که علاقه‌ای به ادامه سفر نداشت می‌تواند خودرو را متوقف کند.

ورود استارتاپ‌های گردشگری به ایران

از تولد استارت‌آپ در ایران مدت زیادی نمی‌گذرد و کسی آمار دقیقی درباره موفقیت یا شکست آن‌ها ندارد. اما در میان این بی‌خبری از حال و روز استارتاپ‌ها، یکی از آنهایی که در ایران به خوبی ایفای نقش کرده و کمتر کسی در ایران وجود دارد که حداقل برای یک‌بار هم که شده از آن استفاده نکرده باشد، اپلیکشین اسنپ است. برنامه‌ای که با نصبش روی گوشی همراه، می‌توانید شهرهای ایران را بگردید.

این برنامه حمل و نقل آنلاین که به واسطه قیمت مناسبش نسبت به آژانس‌های شهری مورد استقبال زیاد مردم قرار گرفته اسنپ را به یکی از بهترین استارت‌آپ‌های گردشگری موجود در ایران بدل کرده است. علاوه بر استارتاپ‌های گردشگری دیگری هم هستند که توانسته‌اند خود را سر پا نگه‌دارند و مخاطبان خود را داشته باشند. الی‌گشت، کجارو و ... از جمله استارتاپ‌هایی هستند که در حیطه رزرو بلیت هواپیما و هتل و معرفی جاذبه‌های گردشگری ایران فعالیت می‌کنند. برای ارزیابی موفقیت این استارتاپ‌ها کافی است تنها سری به آمار بازدید سایت‌ یا میزان دانلود اپلیکشن‌های این استارتاپ‌ها در فروشگاه‌های آنلاین برنامه‌های موبایلی زد.

به طور مثال اپلیکشن الی‌گشت تا کنون در بازار حدود ۵۰ هزار و در پلی استور نزدیک به ۱۰۰ هزار نصب موفق داشته است. البته این رقم تنها مربوط دو فروشگاه آنلاین برنامه‌های موبایلی است که در ایران بیشترین کاربرد را دارد و قطعا در اپل استور‌‌‌ نیز این برنامه دانلود شده است. گرچه این میزان دانلود و نصب فعال این برنامه بر روی گوشی‌های هوشمند در برابر اپلیکیشن‌های گردشگری خارجی چشم‌گیر نیست اما برای استارتاپ‌های تازه‏کار در صنعت گردشگری دیجیتال ایران چندان بد به نظر نمی‌رسند. با این حال این موفقیت نصیب تمام استارتاپ‌های گردشگری نمی‌شود.

اولین‌هایی که در ایران شکست خوردند

استارتاپ واقعیت افزوده کاخ چهل ستون اصفهان از جمله استارتاپ‌هایی است که توسط فریده آهنگیان و تیم ۵ نفره طراحی و اجرا شده است. ایده‌ای که در دنیا گام‌های نخستین را می‌پیماید و در ایران تاکنون نظیر نداشته است. اگر با واقعیت افزوده در موزه‌ها ناآشنا هستید بهترین تعریف برای درک بهتر آن این است که با روشن کردن دوربین گوشی هوشمند خود مقابل یک شیء تاریخی در موزه و به کمک نرم افزارهای جانبی واقعیت افزوده اطلاعات بیشتری را درباره آن شیء خواهید دید. واقعیت افزوده چیزی شبیه به «یک راهنمای همراه در موزه» عمل می‌کند و ایده‌ای که فریده آهنگیان آن را در کاخ چهل‌ ستون اصفهان اجرایی کرده روایتگری داستان نقاشی‌های این کاخ به وسیله این واقعیت افزوده و به نمایش گذاشتن نقاشی‌ها به صورت متحرک بوده است.

ایده‌ای که اگرچه به گفته او با سرمایه‌ای نزدیک به ۱۰۰ میلیون تومان که توسط اعضای تیم فراهم شده بوده آغاز شده اما اکنون با شکست مواجه شده و تاکنون ۲ نفر از تیم خارج شده‌اند. او در این باره به «ابتکار» می‌گوید: «ایده واقعیت افزوده در موزه‌ها که بر روی نقاشی‌های کاخ چهل ستون اصفهان تمرکز داشت در طول چند ماه از لحاظ اقتصادی و فنی تامین شد اما پس از مدتی سازمان میراث فرهنگی مشکلاتی پیش روی ما قرار داد که آن را با شکست مواجه کرد.» او می‌گوید: «اگرچه این ایده از سوی سازمان میراث فرهنگی مجوزهای لازم را اخذ کرده بود اما هر روز با بهانه‌های متفاوت مانع انجام فعالیت ما می‌شدند. آهنگریان ادامه می‌دهد: «در این استارت‌آپ مانع‌هایی مانند کمبود نیروی انسانی وجود داشت اما نمی‌توان گفت این مانع اصلی بود بلکه تنها مانع سرسخت پیش روی ما سازمان میراث فرهنگی و بخش دولتی بود.»

گرچه حالا به گفته فریده آهنگیان ایده واقعیت افزوده موزه با عدم استقبال از سوی مسئولان و متولیان میراث کشور روبه‌رو شده اما این نباید سرنوشت تمامی استارتاپ‌هایی باشد که به مدد صنعت گردشگری ایران می‌آیند. گردشگری و تحولاتی که فناوری دیجیتال برای آن رقم می‌زند بر خلاف دنیا در ایران جایگاه خوبی ندارد. آهنگیان در این باره می‌گوید: «در توسعه استارت‌آپ‌ها نه تنها از سمت دولت حمایت خاصی صورت نمی‌گیرد بلکه موانع بسیاری بر سر راه وجود دارد. توسعه گردشگری به واسطه استارتاپ‌ها زمانی رخ می‌دهد که موانع حذف شود.»

سهم گردشگری ایران از تحولات دیجیتال

اما ایران تا چه اندازه برای توسعه گردشگری خود نیازمند به کارگیری این استارتاپ‌ها و ایده‌های نوین است و تا کنون چه سهمی از آن دارد؟ امیرپویان رفیعی شاد، دبیر و عضو هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، گردشگری و زیارتی استان تهران در این ‌باره به «ابتکار» می‌گوید: «گردشگری دیجیتال شامل بازدید و فروش مجازی است.

متاسفانه درخصوص بازدید مجازی گامی در ایران برداشته نشده چرا که سایت‌های گردشگری و موزه‌ها در خصوص تورهای مجازی خیلی به روز نیستند و استانداردهای لازم در حوزه گردشگری دیجیتال را بدست نیاورده‌اند.» وی می‌گوید: «اما در زمینه فروش محصولات و خدمات گردشگری به صورت مجازی در داخل ایران بسیار موفق عمل شده است که البته همین موضوع با توجه به تحریم‌های بانکی و عدم ارتباط مالی بین‌المللی نگذاشته تا ایران در سطح بین‌المللی به خوبی ظاهر شود، و اگر هم فروش بلیت در حوزه بین‌المللی وجود داشته به صورت رابطه‌ای و غیر مستقیم انجام شده است.» رفیعی شاد درباره موانع پیش رو استارتاپ‌های گردشگری می‌گوید: «زمانی که امکان مبادلات بانکی با سایر بانک‌ها وجود نداشته باشد عملا گردشگردی الکترونیکی به صورت چالشی عمل می‌کند، و تا زمانی که این مشکلات حل نشود قطعا چالش‌ها برای صنعت گردشگری ایران ادامه خواهد داشت».

حال که فناوری‌های نوین از جمله فضای مجازی نقش مهمی را در صنایع مختلف از جمله گردشگری در دنیا ایفا می‌کند، ایران نمی‌تواند از گام نهادن به این عرصه چشم پوشی کند. این روزها که گوشی‌های همراه، همراه انسان‌ها سفر می‌کنند مسافران و گردشگران انتظار دارند که بتوانند خواسته‌ها و نیازهای سفر خود را به راحتی از طریق آن برطرف کنند. اتفافی که در ایران هنوز به مرحله عمل نرسیده و مشکلات پیش پایش فراوان است.

زهرا شفاعی