کجای راه اینترنت ۵G ایستاده‌ایم؟

حدود یک‌سال از نخستین خبرهای آمدن ٥G به دنیای تکنولوژی می‌گذرد، اما هنوز تب آن پایین نیامده است و شاید تا چند ‌سال بعد از حضور واقعی‌اش هم پایین نیاید. محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات ایران هم بهمن ماه‌ سال ٩٧ در توییترش خبر از آماده‌کردن زیرساخت‌های حضور ٥G را داد: «جلسات خوبی درباره‌ زیرساخت‌های ٥G داشتیم. جهش بزرگی برای کشور خواهد بود. اگرچه تحریم‌های آمریکا سرعت ما را کم می‌کند، اما همان‌گونه که در یک‌سال گذشته به‌طور میانگین هر روز به ۲۰روستا دسترسی دادیم و ۸۰‌درصد تکالیف شبکه ملی محقق شد، ٥G را هم راه می‌اندازیم.»

مدتی قبل از این نیز آذری‌جهرمی توییتی منتشر کرده بود با این مضمون که درحال حاضر تمامی شهرها و بالغ بر ٦٦‌درصد از روستاهای کشور به اینترنت نسل سوم (٣G) و نسل چهارم (٤G) دسترسی دارند، اما در آینده‌ای نزدیک سعی داریم دسترسی کاربران را به اینترنت پرسرعت ٥G نیز فراهم کنیم و تحریم‌ها مانعی برای این پیشرفت نخواهند بود.

نسل پنجم شبکه‌ تلفن همراه ٥G جدیدترین نسل سیستم‌های ارتباطات مخابراتی است که سرعت آن در محیط واقعی تقریبا ۱۴برابر ٤G LTE است. انتظار می‌رود این نسل جدید علاوه ‌بر افزایش ظرفیت سرویس‌دهی و سرعت، تاخیر شبکه را نیز کاهش دهد. ارایه اینترنت ٥G می‌تواند تحول بزرگی را در ارتباطات و توسعه‌ کسب‌وکارها فراهم کند.

همان‌طور که در طول سال‌ها با آمدن ٣G و ٤G همه‌چیز سریع‌تر اتفاق می‌افتاد، حالا با آمدن ٥G آن‌قدر سرعت وجود خواهد داشت که شاید تا سال‌ها نیازی به سرعت بیشتر نباشد. اما تمام اینها فقط یک بخش از داستان است، ٥G به دستگاه‌ها و سرویس‌های ما، به اینترنت اشیا یا IOT اجازه می‌دهد تا همه‌چیز یکپارچه به هم متصل شوند. چیزهایی که به نظر کار با آنها پیچیده به نظر می‌رسد، مانند اتومبیل‌های خودران یا هواپیماهای بدون سرنشین، همه و همه قابل دستیابی می‌شوند و طبق گفته‌ وزیر ارتباطات ‌سال جدید در ایران نیز ارایه خواهد شد. او در توییترش دراین‌باره نوشته بود: «پیش به‌سوی ٥G » هدفی است که در کنار توسعه‌ ‌IOT برای‌ سال ۹۸ در نظر داریم. هم‌اکنون، تمامی شهرها و بیش‌از ۶۶‌درصد روستاها دارای پوشش ٣G/٤G هستند که در سال ‌آینده با وجود مانع‌بودن تحریم‌ها، تلاش بیشتری برای گسترش #دسترسی ‌همگانی انجام خواهیم داد. نسل جدید ارتباطات منتظر ماست!»

یکی از مهمترین برتری‌های اینترنت ٥G نسبت به ٤G به استثنای تفاوت در سرعت (که قاعدتا باید بین ۱۰Gbps تا  ۱۰۰Gbps باشد)، مسأله «تاخیر» است. اینترنت ٤G مجهز به تاخیر ۴۰ms تا ۶۰ms است که با وجود این‌که بسیار پایین است، اما برای پاسخ لحظه‌ای کافی نیست، درحالی که اینترنت ٥G قادر است با تاخیر «فوق‌العاده پایین» (چیزی حدود تا ۱۰میلی‌ثانیه) اطلاعات را ارسال کند.

محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات ایران وعده داده که در‌ سال ٩٨ اینترنت ٥G را به ایران بیاورد و اجازه نمی‌دهد تحریم‌ها روی این وعده تاثیر بگذارند، اما باید بدانیم که در دنیا هم وعده‌هایی برای حضور ٥G در ‌سال ٢٠٢٠ داده شده، ولی هنوز هم مشخص نیست که این وعده‌ها محقق می‌شوند یا نه؟

٥G کجای دنیا ایستاده است؟

٥G درواقع سرمایه‌گذاری برای دهه آینده است. در انتقال‌ها و ارسال‌های قبلی تلفن همراه ما شاهد بسیاری از تغییرات بزرگ بوده‌ایم. به‌عنوان مثال حضور ٤G را به خاطر بیاورید؛ نخستین گوشی ٤G در ایالات متحده آمریکا ‌سال ٢٠١٠ ظاهر شد، اما نخستین برنامه‌های ٤G که دنیای ما را تغییر دادند تا مدت‌ها ظاهر نشدند. از نخستین‌های آنها می‌توان گفت Snapchat   در ‌سال ٢٠١٢ وارد شد و Uber در ‌سال ٢٠١٣ به بازار آمد. همچنین ‌سال ٢٠١٣ تماس‌های ویدیویی از طریق شبکه‌های LTE در ایالات‌متحده گسترده شدند.

بنابراین با وجود این‌که اعلام شده ٥G تا‌ سال ٢٠٢٠ در دنیا ارایه می‌شود، اما باید انتظار داشته باشیم که تا ‌سال ٢٠٢١ یا ٢٠٢٢ برنامه‌های بزرگ برآورده نمی‌شوند و تا آن زمان تنها اطلاعاتی گیج‌کننده از ٥G می‌شنویم.

٥G نسل پنجم از نسل سوم تلفن همراه بی‌سیم است و استانداردهای اولیه آن در پایان ‌سال ٢٠١٧ تنظیم شده است. اما استاندارد به آن معنا نیست که الان بدانیم ٥G دقیقا چه کارهایی می‌تواند انجام دهد و باید منتظر چه تصاویری در جهان بعد از ظهور ٥G باشیم.

موج اول ٥G تازه وارد شده است. در تاریخ سوم آوریل (١٤فروردین) ورایزون شروع به فروش نخستین تلفن ٥G جهان با (Moto Z٣ و Moto Mod Moto) کرد. در عین حال AT&T درحال کار روی آزمایشگاه‌های ٥G نقطه‌ای در ١٩ شهر برای آماده و گسترده‌ترشدن این سیستم در بهار آینده است. هر دو این سیستم‌ها آزمایش شده‌اند تا مشخص شود تجربه اولیه ٥G چگونه است؟ و البته که باید این را بدانیم هنوز برای روشن‌شدن همه‌چیز درباره ٥G خیلی زود است!

اپراتورها برای ٥G چه می‌کنند؟

اپراتورهای موبایل ایران از دو‌سال پیش تحقیقات و توسعه شبکه‌های ٥G خود را آغاز کردند و با همکاری شرکت‌های خارجی دارند برای بهره‌برداری از ٥G در ایران آماده می‌شوند.

شهریور ماه‌ سال ٩٦ ایرانسل در دفتر مرکزی خود نشستی برگزار کرد که وزیر ارتباطات نیز در آن حضور داشت و پس از ارایه آمارهایی در رابطه با مشترکان و پیشرفت خود، دست به آزمایش نسل پنجم شبکه موبایل یا ٥G زد که نتیجه موفقیت‌آمیزی را به ثبت رساند.

در طول آزمایش شبکه ٥G در ایرانسل، جمع داده‌های ارسالی در لحظه به حدود ۲۴ گیگابیت بر ثانیه رسید. درنهایت آزمایش دیگری نیز انجام شد که ویدیوی ٤K بدون هیچ تاخیری استریم شد. همچنین کاربرهای نمادینی که برای آزمایش وجود داشتند نشان دادند هر یک می‌توانند بالاتر از ۱۰ گیگابیت بر ثانیه دیتا دریافت کنند.

معاون فنی و توسعه شبکه همراه اول هم‌ سال گذشته در گفت‌وگویی خبر داد این اپراتور بین سال‌های ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰، نسل پنجم شبکه موبایل را در اختیار کاربران این اپراتور قرار خواهد داد. مرتضی طاهری‌بخش، معاون فنی و توسعه شبکه همراه اول دراین‌باره می‌گوید: «همراه اول از ‌سال ۹۶ مسیری را شروع کرد تا بتواند بر فناوری ٥G مسلط شود. ما با تشکیل تیم‌های مشترکی با دانشگاه شریف و تربیت مدرس و استفاده از مشاور خارجی، رصد فناوری را شروع کرده‌ایم. بر همین مبنا تحقیقاتی را شروع‌ کرده‌ایم تا بتوانیم شبکه خود را برای بحث‌های مرتبط به ٥G آماده کنیم. فکر می‌کنم برای ‌سال ۱۳۹۹ تا ۱۴۰۰ شبکه بتواند در شهرهای بزرگ به شکل محدود، بحث مربوط به ٥G داشته باشد.»

البته این درحالی است که هنوز هم شبکه ٤G در سراسر ایران در دسترس نیست و سرعت آن با ایده‌آل این شبکه‌ها فاصله دارد.

اول باید زیرساخت‌ها فراهم شود

بحث G‏٥‏ همان‌طور که در دنیا سر و صدای زیادی دارد و دولت‌ها و اپراتورها و برندهای موبایل‌ همه به دنبال ‏دستیابی هر چه زودتر به این تکنولوژی هستند، در ایران هم اپراتورها و هم مسئولان برای ‏دستیابی به آن تلاش می‌کنند. اما یکی از اصلی‌ترین موضوعات برای رسیدن به این فناوری فراهم کردن ‏زیرساخت‌های مناسب در کنار تحریم‌هاست. درست است که وزیر ارتباطات گفته نمی‌گذارند تحریم‌ها ما را از ‏رسیدن به G‏٥‏ محروم کند یا به تأخیر بیندازد، اما به‌هرحال تحریم‌ها هم می‌توانند تأثیر خود را بگذارند و ‏البته که علاوه بر آن مشکلات دیگری هم سر این راه وجود دارند. در این رابطه با مائده گیوه‌چین، خبرنگار ‏فناوری درباره مسائل و مشکلاتی که سر راه حضور G‏٥‏ وجود داردگفت‌وگو کردیم. ‏

با توجه به توییت‌های وزیر ارتباطات قرار است در‌سال ٩٨، G‏٥‏ به در ایران راه‌اندازی شود، اما در دنیا هم این ‏تلاش‌ها همزمان انجام می‌شود و شاید نخستین تلاش‌ها گوشی‌هایی باشد که از اینترنت G‏٥‏ پشتیبانی می‌کنند، ‏گیوه‌چین دراین‌باره گفت: «یکی از مسائل مهم اینترنت G‏٥‏ موبایل‌هایی است که از این فناوری پشتیبانی ‏کنند و درحال حاضر تعداد خیلی کمی از این گوشی‌ها از برندهایی مثل سامسونگ و هوآوی و ال‌جی به بازار ‏آمدند، ولی نکته این است که هیچ‌کدام از این گوشی‌ها هنوز وارد بازار ایران نشدند و قیمت‌های آنها هم بسیار ‏نجومی است و احتمالا تحریم‌ها برای وارد کردن این گوشی‌ها به ایران مشکل‌ساز می‌شود.» ‏

از آن طرف هم هنوز کمپانی اپل تأیید نکرده که تلفن همراه جدیدی که امسال می‌خواهد وارد بازار کند از G‏٥‏ پشتیبانی می‌کند یا خیر؟ با این وجود آذری‌جهرمی هم گفته که قرار است گوشی‌های ایرانی ساخته شوند ‏که از گوشی‌های خارجی چیزی کم نداشته باشند و دست به ساخت تلفن همراه و نرم‌افزار تلفن همراه زده‌اند. ‏گیوه‌چین دراین‌باره توضیح داد: «این نوع تکنولوژی‌ها بعد از این‌که وارد دنیا می‌شود با فاصله کمی به ایران ‏هم راه پیدا می‌کند، مثلا در زمینه اینترنت نمی‌توانیم بگوییم از دنیا عقب بوده‌ایم و به‌هرحال خود فناوری ‏وارد ایران شده است. مثلا زمانی که تلفن همراه ٢٥‌سال پیش وارد ایران شد و به تازگی سالگرد ورود آن به ‏ایران بوده است، در آن زمان هم ما آنقدری با دنیا فاصله نداشتیم.»‏

اما نکته بعدی این است که  چه مشکلاتی سر راه حضور G‏٥‏ در ایران وجود دارد و این خبرنگار ‏حوزه فناوری چند مورد را در این مورد مطرح کرد: «شرایط به دلیل وجود تحریم‌ها برای ایران خاص ‏است و با این‌که به‌هرحال می‌دانیم این تلفن‌های همراه وارد ایران می‌شوند، اما این را هم می‌دانیم که احتمالا ‏با تأخیر معناداری این گوشی‌ها به بازار ایران راه پیدا می‌کنند. کمی قبل‌تر هر گوشی وارد بازار ‏جهانی می‌شد با فاصله بسیار کمی آن گوشی‌ها وارد بازار ایران می‌شدند، اما الان اگر با واردکنندگان رسمی یا ‏نمایندگی‌هایی مثل سامسونگ یا هوآوی هم صحبت کنیم همه از این موضوع گلایه دارند که گوشی‌هایشان ‏در گمرک ایران به دلایلی مانده‌اند. مهمتر از آن این‌که همین حالا گوشی‌هایی که در دنیا وجود دارند از G‏٥‏ ‏پشتیبانی می‌کنند بسیار گران هستند و با توجه به این‌که ارزش پول ما هم در دنیا پایین آمده است، اگر این ‏گوشی‌ها وارد بازار ایران شوند مردم می‌توانند آنها را خریداری کنند؟ به نظر می‌رسد‌ درصد بسیار پایینی ‏بتوانند این گوشی‌ها را خریداری و درواقع از تکنولوژی G‏٥‏ استفاده کنند. نکته دیگری که وجود دارد ‏این است که برای حضور G‏٥‏ زیرساخت‌هایی نیاز است که فعلا در حد حرف شنیده‌ایم که این زیرساخت‌ها ‏وجود دارند یا نه. مثلا نیاز به دکل‌های مخابراتی هست و دکل‌های فعلی باید تغییر کنند و چون G‏٥‏ از امواج ‏میلیمتری استفاده می‌کند که فرکانس بالاتری دارد و تا به حال اعلام نشده‌اند که مثلا اپراتور ایرانسل که ‏گفته می‌تواند این دکل‌ها را   تأمین کند، واقعا می‌توانند آنها را تأمین کنند؟ برخی از این قطعات را به ‏هر حال ما نمی‌توانیم تولید کنیم و باید از خارج وارد شوند و ما تولیدکننده این قطعات نیستیم.»‏

اما بحث گوشی‌های داخلی هم در این میان مطرح است، گیوه‌چین در توضیح این موضوع گفت: «همین چند ‏وقت پیش وزیر ارتباطات در توییتر خود عکسی با یک گوشی ایرانی منتشر کرد و گفت گوشی سامسونگ ‏قدیمی خود را کنار گذاشته و به نظرش گوشی بدی نیست و جای کار دارد. موضع این است که گوشی‌های قبلی  ‏GLX‏ ایرانی بسیار بی‌کیفیت بودند و اگر هر کدام از ما آنها را در دست بگیریم این موضوع را متوجه ‏می‌شویم. این گوشی‌ها با استانداردهای جهانی سازگاری نداشتند و اگر این موضوع وجود نداشت مردم آنها را ‏می‌خریدند. چرا این برند با وجود تمام حمایت‌هایی که دولت از آن می‌کند در تمام این سال‌ها نتوانسته موفق ‏باشد؟ چون نتوانسته کیفیت مورد نظر را به مردم ارایه دهد و چرا وقتی مردم   می‌توانند با همان قیمت ‏یک گوشی با کیفیت هوآوی بخرند که هم دوربین خوبی دارد و هم با دنیا سازگار است، همان هزینه را کنند ‏و این گوشی را بخرند؟ مردم فقط به خاطر حمایت از تولید ملی حاضر نیستند این کار را بکنند، مردم ‏می‌خواهند به اندازه‌ای که پول می‌دهند کیفیت و خدمات هم دریافت کنند.»‏

مورد دیگری که درباره زیرساخت‌ها و مسائل آماده‌سازی G‏٥‏ وجود دارد اپراتورها و انحصار آنهاست: «آیا مانند G‏٣ که در انحصار یک اپراتور خاص بود قرار است برای G‏٥‏ هم این اتفاق بیفتد؟ یکی دیگر از نکات این است ‏که با این که سال‌ها از حضور G‏٤ در ایران می‌گذرد و تقریبا بسیاری از نقاط ایران را هم پوشش می‌دهد، اما تفاوت ‏بسیار زیادی با G‏٤ در دنیا دارد. شما اگر در اینترنت کره‌جنوبی از G‏٤ استفاده می‌کنید متوجه می‌شوید ‏بسیار فراتر از G‏٤ در ایران است. صرفا داشتن یک فناوری به این معنا نیست که ما تمام و کمال آن را دارید، ‏کیفیتی که ارایه می‌شود هم بسیار مهم است. حال باید بدانیم زمانی که G‏٥‏ به ایران می‌آید هم با کیفیت ‏کامل می‌آید؟ اما به‌هرحال فعلا حرف دراین‌باره وجود دارد و چیزی از آن را در ایران ندیده‌ایم و برای همین ‏قضاوت هم در این مورد زود است، اما اگر به مراحل عملی شدن نزدیک شویم و اطلاعات بیشتری در ‏اختیارمان قرار گیرد بهتر می‌توانیم در این باره صحبت کنیم.»‏

گیوه‌چین در آخر گفت:   «یکی از مهمترین مشکلات حضور فناوری‌های جدید در ایران این است که قبل از ‏حضورش تحقیقات به میزان کافی انجام نمی‌شود و تازه بعد از ورودش و بروز مشکلات به تحقیقات رو ‏می‌آورند تا  آن را حل کنند. اما بهتر است این بار اول تحقیقات به قدر کافی صورت گیرد و بعد زمینه ‏حضور فناوری جدید باز شود و در پایان بهتر است وزارت ارتباطات و دیگر نهادهای درگیر این موضوع نشستی ‏با خبرنگاران و فعالان حوزه فناوری در این زمینه برگزار کنند و درباره تمام این مسائل به آنها توضیح دهند و ‏در جریان روند تکامل حضور این فناوری در ایران تبادل‌نظر صورت گیرد.»‏