خبر گرانی مواد غذایی نخستین آواری بود که بر سر نان‌آوران خانه فرو ریخت و حالا هم شایعه کمبود مواد غذایی نمی‌گذارد نان خوش از گلوی مردم پایین برود. اتفاقی که باعث شده مردمی که حتی یک ریال حقوق و درآمدشان افزایش پیدا نکرده هم فکر کنند روز مبادا رسیده و باید هرآن چه پس انداز دارند را در فروشگاه‌های مواد غذایی خرج کنند تا مبادا به کشور قحطی بیاید و گرسنه بمانند. واقعیت این است که در هر بحرانی بازار شایعات آنقدر داغ است که تشخیص واقعیت سخت می‌شود و شاید همه ما حق داشته باشیم نگران روزی باشیم که می‌گویند قحطی خواهد آمد.
محمد آقا طاهر رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی که از همه ما به بازار خرید و فروش برنج و روغن و رب و کنسروجات نزدیک‌تر است اما با قاطعیت قحطی‌زدگی در ایران را رد می‌کند. او می‌گوید گرانی در این شرایط اجتناب ناپذیر است؛ شاید برخی از کارخانه‌ها اجناسشان را به صورت قطره چکانی به بازار فروش تزریق کنند، اما اینکه مواد غذایی در کشور نایاب شوند فرضیه‌ای دور است. آقا طاهر که بیش از ٣ دهه در اتحادیه مواد غذایی فعالیت کرده و بحران بازارهای جنگ‌زده را در دوران دفاع مقدس تجربه کرده، معتقد است در آن دوران هم به قحطی نیفتاد و امروز هم سیاسیون و اقتصاددانان وکسبه با یک سیاست درست می‌توانند تحریم‌ها را دور بزنند تا هم گرانی دست از سر مردم بردارد و هم بازار شایعه قحطی!
جناب آقا طاهر، چند سال است که در حوزه بنکداران مواد غذایی فعالیت می‌کنید؟
من از سال ١٣٥٩ وارد کار در این حوزه شدم و در واقع الان ٣٨سال است که در اتحادیه بنکداران مواد غذایی فعالیت می‌کنم.
بنابراین شما دوران اوایل انقلاب، جنگ تحمیلی و تحریم‌ها را در حوزه کاری خودتان تجربه کرده‌اید. الان وضعیت آشفته‌ای در بازار مواد غذایی به وجود آمده و موج گرانی و شایعاتی در خصوص کمبود و قحطی مردم را نگران کرده این اتفاق در آن دوره‌های سخت تاریخی هم وجود داشت؟
در اوایل انقلاب افزایش قیمت‌ها زیاد نبود، فقط کمبود کالا آن هم در بعضی از اقلام وجود داشت. در دوران جنگ هم ما همه چیز داشتیم؛ ارزانی هم داشتیم.
چطور می‌شود که در آن دوران سخت جنگ و حتی اوایل انقلاب ارزانی باشد، اما الان نه؟
آن زمان مساجد و هیأت امنا دست به کار شدند و بعدش هم سیستم کوپنی آمد و باعث شد تا مردم در مضیقه نیفتند. ضمن اینکه متاسفانه ما در این دوره دست به خود تحریمی زده‌ایم!
اتفاقا الان هم بحث‌های زیادی برای اجرای سیستم کوپنی می‌شود. کوپنی شدن اجناس هرچند به قشر ضعیف جامعه خیلی کمک می‌کند اما اصلا نشانه خوبی برای کشور نیست.
امیدوارم دیگر هیچ وقت سیستم کوپنی به مملکت بر نگردد چون واقعا نشانه ضعف اقتصادی یک کشور است. اما به هر حال در آن برهه از زمان به خاطر فشاری که از طرف خیلی از کشورها به ما وارد شد این کار منعی نداشت ولی الان واقعا جلوه خوبی ندارد.
بعد از پایان جنگ تحمیلی چه اتفاقی در بازار مواد غذایی افتاد؟
با پایان جنگ کالاها به شدت ارزان شدند به طوری که خیلی‌ها که کالاهای زیادی را در انبارهایشان داشتند به حد ورشکستگی رسیدند. در سال‌های بعد هم قیمت مواد غذایی به مرور و آرام آرام افزایش پیدا می‌کرد تا سالی که دلار از هزارتومان به ٣ هزار تومان رسید.
درست است قبح گرانی در آخرین سال دولت محمود احمدی نژاد ریخت و با افزایش تورم و قیمت ارز، قیمت کالاها و مواد غذایی هم افزایش پیدا کرد. این دوران در صنف شما چطور سپری شد؟
خیلی‌ها سرمایه‌هایشان یک سوم شد. یعنی اگر قبلا یک کارتن کنسرو ماهی صدتایی می‌خریدند مجبور شدند یک کارتن ٣٠ تایی بخرند.
جناب آقا طاهر، این روزها وضعیت بازار مواد غذایی ناامید کننده شده؛ منظورم این است که مردم از ترس گرانی بیشتر و نایاب شدن یک سری از مواد غذایی حتی بیشتر از مایحتاجشان خرید می‌کنند. واقعا ممکن است قحطی بیاید؟
این اتفاق را چند روز پیش مردم رقم زدند! یعنی آنقدر به سمت فروشگاه‌های مواد غذایی هجوم بردند و خرید کردند که خیلی از مواد غذایی فروشگاه‌ها تمام شد. البته مواد غذایی در انبارها وجود دارد اما وقتی در ظاهر قفسه‌های فروشگاهی خالی می‌شود مردم می‌ترسند از اینکه قحطی آمده باشد! ببینید در رابطه با کالاهای اساسی واقعیت این است که به اندازه کافی جنس وجود دارد ولی همین جو روانی به وجود آمده باعث افزایش بعضی از قیمت‌ها شده است. ببینید ما در زمینه حبوبات و برنج هیچ مشکلی نداریم و این مواد غذایی به اندازه کافی برای عرضه وجود دارند. فقط ممکن است یک مقدار گران‌تر شوند.
آماری از افزایش فروش مواد غذایی در روزهای اخیر دارید؟
متاسفانه آمار فروش مغازه‌ها جزو اسرارشان است! فقط فروشگاه‌های زنجیره‌ای آمار فروششان را به صورت سیستمی ثبت می‌کنند و بنابراین جواب این سوال شما را آنها دقیق‌تر می‌دانند.
پس بر چه اساسی می‌گویید چند روز پیش این اتفاق که مردم فروشگاه‌ها را خالی کردند افتاده است؟
از تعداد مراجعات و شلوغی مناطقی که بورس مواد غذایی است این استنباط را کردم که مردم در روزها و هفته‌های اخیر بیشتر از زمان‌های عادی خرید می‌کنند.
در این شرایط مردم بیشتر چه نوع مواد غذایی را می‌خرند؟
اوایل که مواد غذایی گران‌تر شد مردم بیشتر ماکارونی، کنسرو تن ماهی و روغن و برنج می‌خریدند اما به مرور تقاضا برای کالاهای غیر ضروری‌تر مثل کمپوت و رب هم افزایش پیدا کرد.
چه کالاهایی مستعد گران‌تر شدن هستند؟
رب، کنسرو و کمپوت. متاسفانه کنسروجات که حتی وعده غذایی برای برخی از اقشار جامعه به حساب می‌آمد به شدت گران شده است. یکی از دلایل گران شدنشان هم به خاطر قوطی و در آسان باز شوشان است. یا مثلا کنسرو تن ماهی به این دلیل گران شده که قیمت ماهی بالا رفته است. کمپوت هم به همین ترتیب با گران شدن میوه افزایش قیمت پیدا می‌کند.
جناب آقا طاهر، شما به غیر از حرفه‌تان، نان‌آور خانه هم هستید. خود شما در برابر این گرانی‌ها چه می‌کنید؟ منظورم این است که خودتان درماه‌های اخیر بیشتر برای خانه‌تان مواد غذایی نخریده‌اید؟
می‌دانید خود من چقدر در خانه‌ام برنج دارم؟ با دوربین فیلمبرداری بیاید و ببینید ما الان تقریبا یک کیسه و یک سطل برنج و ٢ شیشه روغن بزرگ داریم. ٧ بسته روغن کنجد هم دارم که بیشترین سرمایه مواد غذایی من در خانه خودم است.(باخنده)
عده‌ای از فروشندگان خرد از این شرایط سوءاستفاده می‌کنند و کالاها را به قیمت بالاتری می‌فروشند. شما هم به عنوان رئیس اتحادیه در مورد گرانفروشی برخی از فروشندگان انتقاد داشته‌اید؛ اما به هر حال استدلال این فروشنده‌ها هم این است که فردا باید جنسشان را گران‌تر بخرند بنابراین مجبور هستند گران‌تر بفروشند.
ببینید در هر قشری از جامعه این اتفاق می‌افتد از دولت که یک قشر خدمتگزار و زحمتکش است و درونش اختلاسگر هم پیدا می‌شود تا شرکت‌ها و کسبه و مردم عادی. اما واقعیت این است که اگر یک فروشنده‌ای گران‌تر می‌فروشد و یک فروشنده ارزان‌تر به چند آیتم بستگی دارد؛ نخستین فاکتور نقد خریدن است، دومی زیاد خریدن و سومی به موقع خریدن است؛ یعنی کسی که به موقع و نقدی کالای زیادی برای فروشگاهش می‌خرد، می‌تواند کالایش را ارزان‌تر بفروشد اما فروشنده‌ای که جنسش را چکی و در زمان نامناسب و به تعداد کم می‌خرد، مجبور است گران‌تر بفروشد.
این آشفتگی در بازار مواد غذایی پشت پرده‌ای هم دارد؟ منظورم این است که چند وقت پیش خبر آمد که عراقی‌ها به ایران می‌آیند و مواد غذایی ایرانی را می‌خرند و با خودشان می‌برند؛ شما چه چیزهایی در این‌باره می‌دانید؟
راستش شنیده‌های من حاکی از این است که عده‌ای از عراقی‌ها به ایران می‌آیند و گوجه‌فرنگی می‌خرند و با خودشان می‌برند! این اتفاق باعث می‌شود که چند وقت دیگر ما با کمبود گوجه‌فرنگی روبه‌رو شویم. واقعا نمی‌دانم چطور مسئولان اجازه می‌دهند چنین اتفاقی بیفتد! عراقی که گفت ناچار هستیم از تحریم‌های آمریکا حمایت کنیم آیا ما هم به‌ناچار نباید جلوی خروج مواد غذایمان به کشورشان را بگیریم؟!
به مافیای شکر و روغن این که یک‌سری از مواد غذایی فقط دست سلاطین است، اعتقاد دارید؟
هر کسی پول و رابطه دارد می‌تواند سلطان باشد. ضمن اینکه هر کسی فکر خوب هم داشته باشد می‌تواند سلطان باشد. اگر چه اقتصاد ما آزاد است اما به هر حال دولت می‌تواند جلوی افرادی که پول و رابطه دارند، قد علم کند و اجازه ندهد این اتفاق بیفتد. واردات این کالاها باید دست تجار باشد.
حالا به هرحال مافیا و سلطان‌ها وجود دارند یا خیر؟
نمی‌دانم! (با خنده)
شما خودتان واحد صنفی عرضه موادغذایی دارید و قطعا از نزدیک شرایط آشفته‌بازار را لمس کرده‌اید. مشتریانتان در برابر این گرانی‌ها به شما چه اعتراضی می‌کنند؟
مردم فکر می‌کنند فروشنده‌ها گران کرده‌اند! مدام از من می‌پرسند چرا گران کرده‌اید؟! و جواب من این است که من گران نکرده‌ام! دلیلش تحریم، تعرفه‌ها، بالارفتن قیمت دلار است؛ اما واقعا بعضی وقت‌ها نمی‌دانم باید چه جوابی به این پرسش بدهم، مردم حق دارند؛ هر روزی که به بازار می‌روند، قیمت‌ها بالا‌تر رفته است.
البته ظاهرا عده‌ای از مردم هنوز هم قدرت خرید دارند. چند روز پیش به یکی از فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای رفته بودم و سبدهای خرید مردم از کالا لبریز شده بود. خیلی‌ها می‌گفتند که می‌ترسند هفته دیگر جنس گران‌تر شود و برای همین آمده بودند یک‌جا و برای نیاز چند ماه آینده‌شان هم خرید کنند.
حقوق و درآمد مردم که بیشتر نشده است ظاهرا عده‌ای به‌ناچار از ذخایرشان استفاده می‌کنند؛ طلایشان را می‌فروشند، پس‌انداز بانکیشان را برمی‌دارند و بالاخره اینها هم تمام خواهد شد. البته این را در مورد مردم عادی می‌گویم نه آن عده‌ای که در این شرایط هم می‌توانند ٥هزار دلار و ١٠هزار سکه بخرند! این افراد جزو مردم عادی نیستند؛ اما واقعیت این است که مدت‌هاست حتی گوشت قرمز از سفره خیلی خانواده‌ها حذف شده، تکان بخوریم مرغ هم حذف می‌شود.
راه‌حل خروج از این وضعیت چیست؟
ببینید در همان دوران جنگ تحمیلی هم که ما از طرف دنیا تحریم بودیم، باز هم توانستیم کالاهای مورد نیاز را تهیه کنیم. ما هنر دورزدن تحریم‌ها را داریم؛ یعنی هم سیاسیون و هم اقتصادیون و هم کسبه می‌توانند در این شرایط هم فضا را آرام کنند فقط باید اجازه فعالیت به آنها داده شود. ما راه‌های واردکردن کالا را از هر نقطه جهان بلد هستیم و ایرانی را نباید دست کم گرفت؛ فکر ما خوب کار می‌کند (باخنده). ضمن اینکه خودمان هم باید به یکدیگر رحم کنیم. چند سال پیش در یک کشور عربی مرغ گران شد و مردم نخریدند، مرغ‌ها روی دست فروشنده‌ها ماند و درنهایت مجبور شدند که ارزان کنند. ولی ما فکر می‌کنیم وقتی یک کالایی گران می‌شود، باید بخریم وگرنه پس‌فردا ضرر می‌کنیم. اگر مقابله مردم باشد و این فرهنگ را کسب کنیم که در مقابل گرانی این‌قدر ضعف نشان ندهیم، اوضاع بهتر خواهد شد.
جناب آقا طاهر با نزدیک‌شدن به محرم و صفر بدون شک بازار مواد غذایی برای نذری‌ها بشدت پررونق خواهد بود. در این شرایط گرانی که مردم از کمبود کالاها هم نگران هستند، چه پیش‌بینی برای بازار مواد غذایی در این ماه‌ها دارید؟
نمی‌توانیم پیش‌بینی کنیم. ما براساس فروش سالیانه‌مان و مشتریان و هیأت‌هایی که هر سال به ما مراجعه می‌کنند وظیفه داریم که هر کالایی که در انبارها وجود دارد را در اختیار مشتری قرار دهیم. دولت وظیفه دارد که به کارخانه‌های روغن و برنج ابلاغ کند که همه کالاهایشان را وارد بازار کنند و ذخیره نکنند. کالاهای وارداتی هم باید سریعا ترخیص و وارد بازار فروش شوند. به هر حال مصرف در این ماه‌ها بالا می‌رود اما کمبودی به وجود نمی‌آید چون غذاهای نذری هم باعث می‌شوند که خانواده‌ها و مردم هم در این ماه‌ها کمتر آشپزی و از مواد غذایی کمتر استفاده کنند. به هر حال چون هیأت‌ها در این دو ماه بیشتر خرید می‌کنند ممکن است افزایش چند‌درصدی مواد غذایی اتفاق بیفتد اما به هیچ عنوان با کمبود مواجه نمی‌شویم.
- 16
- 5
