حرف‌های ضدو نقيض‌ مسئولان درباره سامانه نيما

تامین ارز با سامانه نیما نزديك به چهار هفته طول می‌کشد که این زمان طولانی برای واردکنندگان مشکلاتی را به وجود آورده است.

امروز خیلی از کالاهایی که وارد شده در گمرکات کشور باقی مانده و نمی‌توان آن‌ها را ترخیص کرد.

بخشنامه‌ها و اصلاحیه‌هایی بايد ابلاغ ‌شود که بتواند سامانه نیما را اصلاح و ایرادات آن را برطرف کند.

در حالي اين اواخر بانك مركزي روي سامانه نيما مانور مي‌دهد و به صورت تمام قد از آن دفاع مي‌كند و مي‌گويد اين سامانه مي‌تواند بازار ارز را مديريت كند كه اكنون حاشيه‌هايي در خصوص آن مطرح شده و يك منبع آگاه در بانك مركزي گفته است كه اين سامانه راه‌اندازي شده اما هيچ كارايي ندارد و هنوز هيچ‌گونه بهره‌برداري از آن صورت نگرفته است. اين درحالي است كه حتي صحبت‌هايي توسط برخي نمايندگان مجلس در تعريف وتمجيد از اين سامانه مطرح مي‌شود. يكي از نمايندگان مجلس در خصوص محاسن اين سامانه گفته است :«سامانه نيما در كنترل بازار ارز نقش موثري داشته است». با اين وجود به گفته نايب رييس اتاق بازرگاني ايران و آلمان سامانه نیما کار نمی‌کند؛ به ‌گونه‌اي‌كه حتي امکان ترخیص کالا از گمرک فراهم نیست.

عدم هماهنگي بازيگران بازار ارز

با اعلام سیاست جدید ارزی و اجرایی شدن آن از ۲۱ فروردین، کانال‌های فروش و دریافت ارز تغییر کرد و در مجموع در قالب سامانه ارزی «نیما» گرد آمد كه در اوايل ارديبهشت رونمايي شد. این سامانه، نظام یکپارچه مدیریت ارزی بوده و قرار بر این است تا با فعالیت آن تمام منابع و مصارف ارزی در یک محل جمع و بر اساس ترجیح متقاضی و اولویت‌‌های سیاست‌گذار، عرضه و تقاضای ارز تعدیل شود. در مجموع در سامانه نیما چهار گروه عمده حضور دارند؛ اول واردکنندگان کالا و خدمات به عنوان متقاضیان ارز، گروه دوم شامل صادرکنندگان کالا و خدمات به عنوان عرضه‌کننده ارز، گروه سوم که واسطه‌گران شامل بانک‌ها و صرافی‌‌ها هستند و منابع را از سمت عرضه‌‌کنندگان به متقاضیان هدایت می‌‌کنند.

همچنین گروه چهارم که نقش ناظر را دارد؛ یعنی سیاست‌گذار بر اساس پیش‌بینی منابع و مصارف، نرخ، دامنه آزادی نرخ، اولویت‌ها و سقف مصارف را از طریق سامانه کنترل می‌کند. این ورود صادرکنندگان و واردکنندگان است که به چرخش ارز در سامانه نیما شکل می‌دهد و موجب انجام معاملات ارزی می‌شود. در این ميان بانک‌ها و صرافی‌ها نیز به عنوان واسطه بین دو گروه اول، عامل انجام معاملات هستند. اما هنوز بازیگران این بازار نتوانسته‌اند چندان ‌جای خود را پیدا کنند.

صادرکنندگان و واردکنندگان در مضيقه

بعد از تعیین نرخ ۴۲۰۰ تومانی برای دلار برخی فعالان اقتصادی برای ثبت سفارش و انجام فرآیند واردات و صادرات با مشکلاتی مواجه شدند. این در حالی است که بانک مرکزی برای انجام عملیات نقل و انتقال بانکی از سامانه نیما رونمایی کرده است. چهارم ارديبهشت سال جاري بود كه رييس بانك مركزي درخصوص سامانه نيما گفت:‌ «اين سامانه باید تا آخر خرداد تحویل داده می‌شداما با افزایش فشار بر روی همکاران ۱۰ روزه عملیاتی شد، باید گفت هر سامانه‌ای دو ماه زمان آزمایشی دارد تا ایرادات آن مشخص شود كه ما چنین فضایی را نداشتیم».

بعد از راه‌اندازی سامانه نیما برای فعالان اقتصادی، فرآیند صادرات با تغییراتی همراه شده است و به گفته برخی دست‌اندرکاران، هنوز این سامانه به طور کامل قابل استفاده نیست و مشکلاتی دارد و فرآیند صادرات برای صادرکنندگان با مشکلاتی همراه شده است؛ به‌گونه‌اي كه سرعت حرکت صادرات در کوتاه مدت با مشکلاتی روبه‌رو خواهد شد. بنابراين در حال حاضر صادرکنندگان و واردکنندگان در فروش و تامین ارز با مسائلی مواجه هستند.

تعريف و تمجيد از «نيما»

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نيز با اشاره به عملکرد مثبت سامانه نیما در مدت کوتاهی از استقرار آن گفته است: این سامانه در راستای شناسایی متقاضیان واقعی و کنترل بازار ارز موثر عمل کرده است. حسن حسینی شاهرودی، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با مثبت ارزیابی کردن عملکرد سامانه نیما در مدت کوتاهی از استقرار گفت: سامانه نیما، در کنترل بازار تقاضا و شناسایی متقاضیان واقعی ارز موثر عمل کرده است.همچنين يكي از اعضاي کمیسیون برنامه و بودجه در اين زمينه مي‌گويد: سیاست ارزی دولت توسط سامانه نیما، برای فرونشاندن التهاب بازار ارز موثر بوده و دولت با استقرار این سامانه در جهت شفافیت نظام ارزی کشور گام مهمی برداشته است.

یکی از تاثیرات استقرار سامانه نیما،کاهش قیمت ارز در هفته جاری در بازار سیاه است. این سامانه حرکت پایداری برای کنترل نرخ ارز بوده و توانسته به کمک برخورد دستگاه‌های نظارتی با بازیگران بازار سیاه نوسانات ارزی را کنترل کند؛ بنابراین با استمرار شرایط کنونی و ارتقای سامانه نیما، می‌توان پیش‌بینی کرد که به دستاوردهای مهمی از جمله شفافیت ارزی و بازگشت ارز حاصل از صادرات دست پیدا کنیم. عزت ا... یوسفیان‌ملا گفته است: با استمرار شرایط کنونی و ارتقای سامانه نیما می‌توان پیش بینی کرد که به دستاوردهای مهمی از جمله شفافیت در نظام ارزی و بازگشت ارز حاصل از صادرات دست پیدا کنیم.

سامانه نیما کار نمی‌کند

با اين وجود، امير علیزاده، نایب ريیس اتاق بازرگانی ایران و آلمان در انتقاد به سامانه نيما گفته است:‌ فضای حاکم بر شرکت‌های آلمانی امروز این است که آن‌ها برای ادامه همکاری خود و حتی گسترش آن با ایران ابراز تمایل می‌کنند و به نوعی برای آن‌ها این بحث حیثیتی شده که آینده اتحادیه اروپا و کشورشان به طور مستقل از سخنان ريیس جمهور آمریکا باشد و آن‌ها خودشان برای منافع‌شان تصمیم‌گیری کنند.

در خصوص اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردکنندگان و اعضای اتاق ایران و آلمان نيز در ابتدا ما مراجعات بسياری مبنی بر عدم تخصیص ارز داشتیم كه امروز وضعیت بهتر شده است اما هنوز در بخش حواله مشکلات زیادی داریم. تا پیش از خروج آمریکا از برجام به دلیل عدم ارتباط بانکی صدور حواله بسیار سخت بود و اکنون با این وضعیت این شرایط سخت‌تر شده است؛ در حالی که در داخل هم سامانه نیما کار نمی‌کند و نمی‌تواند نیازهای تاجران را برطرف کند. اكنون بسياري از کالاهایی که وارد شده در گمرکات کشور باقی مانده و نمی‌توان آن‌ها را ترخیص کرد. امروز حواله‌جات بخش اصلی اقتصاد جهانی است و دولت باید هرچه زودتر برای این موضوع فکری کند.

«نیما» سامانه‌ای ناقص است

در همين حال،‌ مهدی رنگ‌رونا، ريیس اتحادیه صادرکنندگان استان زنجان نيز چندي پيش گفته بود: تامین ارز با سامانه نیما نیاز به چهارهفته زمان دارد. مشکل ارز، به‌مشکلی همگانی تبدیل شده و اگر حل نشود به چالشی برای اقتصاد کشور تبدیل می‌شود و با وجود اینکه در بازار آزاد قیمت دلار به ۷۲۰۰ تومان و ۶۱۰۰ تومان نیز کاهش یافته ولی خبری از دلار ۴۲۰۰ تومانی وجود ندارد. عمده تولیدکنندگان استان به واردات مواد اولیه از خارج از کشور نیاز دارند. نبود ثبات در بازار ارز نگرانی‌های بسیاری را برای تولیدکنندگان در کنار از دست رفتن بازارهای داخلی و خارجی به علت افزایش قیمت تمام‌شده کالا به وجود آورده است.

تامین ارز با سامانه نیما نزديك به چهار هفته طول می‌کشد که این زمان طولانی برای واردکنندگان استان که اغلب تولیدکننده هستند، مشکلاتی را به وجود آورده است؛ علاوه‌بر آن صادرکنندگان نیز در این سامانه با مشکل مواجه هستند و با وجود این تفاسیر، نیما سامانه‌ای ناقص است که نیاز به تکمیل و به‌روزرسانی دارد. مشکل صادرکنندگان در روند رسیدگی و استرداد ارزش افزوده و رسیدگی به دفاتر و حسابرسی‌هاست و باید توجه کرد که ۸۰ صادرکنندگان در استان زنجان فعالیت دارند که از این بین ۲۵ واحد صادراتی درگیر این مشکلات هستند و مابقی واحدها می‌توانند با تهاتر مشکل را حل کنند.

هجوم ثبت سفارش‌ها

احمد کیمیایی، نايب ريیس کمیسیون تسهیل کسب و کار اتاق بازرگانی تهران پس از رونمايي از اين سامانه گفت: بخشنامه‌ای برای صادرات اعلام شد؛ اینکه هر صادراتی که انجام می‌شود، باید ارز آن از طریق سیستم بانکی مبادله شود. این مساله صادرکنندگان به ویژه صادرکنندگان به عراق و افغانستان را با مشکل روبه‌رو کرد. با اين حال، بخشنامه‌ها و اصلاحیه‌هایی بايد ابلاغ ‌شود که بتواند سامانه نیما را اصلاح و ایرادات آن را برطرف کند. صادرکنندگان و واردکنندگان با مشکلاتی مواجه هستند و کسانی که می‌خواهند کالا و خدمات واردکرده يا ثبت سفارش کنند، موانع و مشکلاتی دارند. دولت دستور داده است که همه مراحل از جمله ثبت سفارش و نقل و انتقال باید شفاف باشد؛ این روند باعث شده است که تقاضا درسیستم بانکی بالا برود.

پیش از این بسياري از این نقل و انتقالات به صورت آزاد انجام می‌شد و صرافی‌ها این کار را انجام می‌دادند اما اکنون صرافی‌ها از این نقل و انتقال منع شدند. برای همین حجم تقاضا برای ثبت سفارش کالاها و ماشین آلات وارداتی بسيار بالا رفته است و در این شرایط بسياري ازافراد که کار واردات انجام نمی‌دادند هم، به دلیل استفاده از دلار ۴۲۰۰ تومان وارد این عرصه شدند. به ‌گونه‌اي كه تقاضا برای ثبت سفارش بسيار افزايش يافته و دولت را با چالش مواجه مي‌كند و شاید نتواند این میزان ثبت سفارش را پاسخگو باشد. به گفته برخي، گروه‌های اصلی عرضه ارز یعنی پتروشیمی‌ها با مشکلاتی مواجه‌اند؛ به‌گونه‌اي که نمی‌توانند به روالی معمول و آن‌طور که پیش‌بینی شده، ارز خود را به بانک‌ها و صرافی‌های تعیین شده بفروشند و موفقیت چندانی برای فعالیت در سامانه نیما نداشته‌اند.

مسئولان بانك مركزي پاسخگو نبودند

اگرچه مسئولان بانك مركزي معتقدند كه اكنون سامانه «نيما» توانسته بسياري از مشكلات را حل سازد و تلاطم ارزي را به آرامش برساند اما همان‌گونه كه در گزارش به آن اشاره شد، در حال حاضر واردكنندگان و صادركنندگان با مشكلات بسياري روبه‌رو شده‌اند. درخصوص مشكلات سامانه نيما خواستيم سوالاتي را با مسئولان بانك مركزي مطرح كنيم. در تلاشي كه براي گفت‌و گو با مسئولان بانك مركزي انجام شد، هيچ‌كدام از آن‌ها پاسخگو نبودند؛ به گونه‌اي كه از پاسخ دادن طفره رفتند و اذعان داشتند كه اين موضوع به ما مربوط نمي‌شود. وقتي به يكي از مسئولان دفتر اعتراض كرديم كه آن‌هابايد پاسخگو باشند؛ اوگفت: مگر شما نمي‌دانيد مسئولان بانكي هميشه در جلسه هستند؟ در آخر با پاسكاري مديران دفتر بانك مركزي روبه‌رو شديم و متاسفانه تمام تلاش‌ها به در بسته خورد.