بال‌هاي «سوخو» باز مي‌شود

پرنده‌هاي روسي در آسمان ايران پرواز خواهند كرد. خود روس‌ها به تهران نامه نوشته‌اند و گفته‌اند پرنده‌هايشان آماده پريدن هستند. سخن از «سوخو سوپرجت ١٠٠» است. هواپيماي باريك‌پيكري با گنجايش ٩٥ مسافر از خانواده سوخوي روسيه كه ايرلاين‌هاي خصوصي ايران دست روي آن گذاشته‌اند. سرنوشت اين مسافربر كه حدود ٣٥ ميليون دلار قيمت دارد، براي آمدن به ايران كمي پيچيده و طولاني است.

هفت‌خان سوخو در ايران

يك| شايد نخستين حرف‌وحديث‌هاي خريد اين پرنده كه تنها عضو غيرجنگنده خانواده «سوخو» است، حدود پنج سال پيش زده شد. دي‌ماه ١٣٩٠ علي نیکزاد، وزیر راه و شهرسازی، از اعلام آمادگی ایران برای خرید هواپیماهای سوخو از روسیه خبر داد. نیکزاد گفته بود: «چون این هواپیماها کوتاه‌برد است و با موقعیت آب‌و‌هوایی ایران سازگاری دارد و قیمت و میزان مصرف سوخت آنها مناسب است، براي ايران مناسب‌اند».

دو| پیش از توافق هسته‌ای هم شرکت سوخو خبر مذاکره با طرف‌های ایرانی را برای خرید صد فروند هواپیما داده بود اما پس از توافق هسته‌ای و مشخص‌شدن برداشته‌شدن تحریم‌های هوایی، این شرکت از چرخه رقابت حذف شد و شرکت‌های ایرانی سعی کردند سراغ خرید از شرکت‌های غربی بروند؛ در واقع به‌حاشيه‌رفتن روس‌ها به نفع ديگر رقباي غربي.

سه| پس از آن، حوادث بسياري پيش آمد و ديگر سخني از مسافربر روسي به ‌ميان نيامد. با آمدن دونالد ترامپ و احتمال سخت‌گیری دولت آمریکا برای فروش هواپیما به ایران، قرعه دوباره به نام سوخو افتاد. دليل اين چرخش اين است كه «سوپرجت ۱۰۰» از یک موتور غیرآمریکایی استفاده می‌کند؛ به همین دلیل خطوط هوایی ایران می‌توانند بدون هیچ نگرانی از موانع احتمالی دولت آینده آمریکا دست به خرید این هواپیما بزنند.

روزهاي نخست آذرماه امسال معاون وزیر راه و شهرسازی، مذاکره خطوط هوایی داخلی با مسئولان شرکت هواپیمایی سوخو را بدون اشکال دانست. علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اینکه بحث خرید هواپیمای سوخو چقدر جدی است، گفته بود: «به‌ظاهر مسئولان سوخو مذاکراتی را برای فروش هواپیما با شرکت‌های ایرانی انجام داده‌اند که اگر توافقات نهایی انجام شود، می‌توان از هواپیمای مسافربری سوخو در ایران استفاده کرد. البته امکانات و کیفیت هواپیماها با یکدیگر برابر نیست. به‌هرحال هر برندی تقاضا و قیمت خاص خود را دارد و این تفاوت‌ها در بازار رقابتی شرایط را مشخص می‌کند و درنهایت طرفین معامله را به سمت عقد یا عدم عقد قرارداد سوق می‌دهد».

چهار| پس از آن اعلام شد پرواز‌های «شركت هواپيمايي آسمان» كه درحال حاضر هیچ پروازی به اروپا ندارد، به مقصد اين قاره ممنوع شده است. این در حالی بود که برنامه خرید هواپیماهای این شرکت نشان می‌دهد آنها تنها دنبال گسترش پروازهایشان در ایران و کشورهای اطراف‌اند و چه پرواز این شرکت به اروپا ممنوع باشد یا نه، این شرکت به اروپا در آینده پروازی نخواهد داشت. اين خبر را خبرگزاری رویترز به نقل از کمیسیون اروپایی منتشر كرده بود.

پنج| گام مهم بعدي آمدن يك فروند سوخو ١٠٠ به تهران و چرخيدنش در آسمان تهران بود. ٢٣ آذر ماه امسال مقصود اسعدی‌سامانی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی از استقبال ایرلاین‌های ایرانی از هواپیمای سوخو سوپرجت ۱۰۰ خبر داده و گفته است: «شرکت سوخو، ۲۳ آذر به معرفی یکی از محصولاتش (سوپرجت ۱۰۰) در ایران پرداخت و پس از آن بيشتر ایرلاین‌ها به این محصول روسی، روی خوش نشان دادند.

در این نمایش هوایی یک فروند سوخو ۱۰۰، دو پرواز مقابل نمایندگان شرکت‌های هوایی ایرانی انجام داد و پس از آن گفت‌و‌گوهایی میان نمایندگان سوخو با ایرلاین‌های ایرانی انجام شد. بيشتر شرکت‌های هواپیمایی و همچنین شرکت‌های درحال‌تأسیس، علاقه‌مند به انجام مذاکره و خرید این محصول بودند».

گويي شرکت سوخو پس از نمایش هواپیمای سوخو سوپرجت ۱۰۰ در ایران، پس از بیش از یک سال بازاریابی، توانست نخستين تفاهم‌نامه فروش هواپیمای سوپرجت ۱۰۰ را با یک شرکت ایرانی امضا کند.

شش| ميانه‌هاي دي‌ماه درحالی‌که اعلام شده بود سه شرکت خصوصی در ایران به خرید جت‌های مسافربری سوخو تمایل دارند و یک شرکت هم با سوخو به توافق رسیده است، نقص فنی در این جت‌ها، سبب شد دو شرکت آئروفلوت روسیه و اینترجت مکزیک، پرواز این هواپیما‌ها را متوقف کنند. پس از این اتفاق احتمال خرید این هواپیما از سوي شرکت‌های ایرانی در هاله‌ای از ابهام فرو رفت. گزارش شرکت IrAero دليل زمین‌گیرشدن هواپیمای مسافربری سوخو ۱۰۰ را خستگی فلز به‌کاررفته در قسمت دم این هواپیما اعلام کرد و قرار شد این مسئله از سوی اداره حمل‌ونقل هوایی روسیه بررسی شود.

هفت| حالا دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی با اشاره به نامه‌نگاری سوخو با ایران گفته است: این شرکت اعلام کرده ایرادهاي هواپیمای سوخو ۱۰۰ برطرف شده و این هواپیما گواهینامه تداوم صلاحیت پرواز را دریافت کرده است. به گزارش مهر، مقصود اسعدی‌سامانی گفته است: با توجه به ابراز علاقه برخی شرکت‌های هواپیمایی برای امضای قرارداد با شرکت سوخو، این شرکت در نامه‌ای به انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرد ایرادهاي هواپیمای سوخو ۱۰۰ برطرف شده است.

با وجود اينكه همه حرف و حديث‌ها حكايت از اين داشت كه نقص فني، دليل اصلي نيامدن سوخو ١٠٠ به ايران بوده است، اسدالله عسگراولادي، رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه و چین به «شرق» گفته بود: «ما حاضر شدیم طیاره‌های سوخو را از روس‌ها بخریم. اما به ما نفروختند و بهانه گرفتند. ما واقعا می‌خواستیم بخریم، اما به ما ندادند... روس‌ها درحال‌حاضر در ایران سرمایه‌گذاری ندارند و علاقه‌ای هم ندارند. روس‌ها می‌خواهند ما سرمایه‌گذاری کنیم. روس‌ها این توقع را از ما دارند». حالا هم نامه‌نگاري آنها حكايت از آن دارد كه همچنان به پريدن هواپيماهايشان در ايران علاقه دارند.

معماي اُفَك

حالا با اين همه بايد ديد كه نظر دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) درباره اين خريد‌ و ‌فروش چيست. اسعدی‌سامانی، مي‌گويد: شرکت سوخو در حال پیگیری دریافت مجوز اُفک برای حضور در بازار صنعت هوایی ایران است تا از این راه بتواند با شرکت‌های هواپیمایی درخواست‌کننده ایرانی، امکان همکاری داشته باشد. دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی توضيح داده كه حضور هواپیمای سوخو ۱۰۰ در بازار ایران وابسته به تأیید صلاحیت پروازی این هواپیما از سوی سازمان هواپیمایی کشورمان و همچنین دریافت مجوز از اُفک است. او گفت: اگرچه مواضع ترامپ در قبال ایران سختگیرانه بوده است اما قراردادهای «ایرباس» و «بویینگ» براساس روال گذشته ادامه پيدا كرده و مشکلی در این زمینه ایجاد نشده است، بنابراین امکان دریافت مجوز اُفک برای سوخو وجود دارد.

او ادامه داده است: دو شرکت خصوصی تمایل به اجاره هواپیمای سوخو ۱۰۰ را دارند زیرا شناخت کافی از این هواپیما وجود ندارد و محک فعالیت این هواپیما در شرایط آب‌و‌هوایی ایران لازم است. ایرلاین‌ها برای آغاز همکاری ترجیح می‌دهند قراردادی به شکل اجاره با شرکت سوخو امضا کنند و پس از شناخت قابلیت‌های این هواپیما برای خرید تصمیم‌گیری کنند.

با اين‌همه گرچه این شرکت تأییدیه فنی را دریافت کرده است اما این احتمال وجود دارد که ایرلاین‌های ایرانی رغبت گذشته را برای همکاری با این شرکت نداشته باشند.

با اين همه رضا جعفرزاده، سخنگوي سازمان هواپيمايي كشوري به «شرق» مي‌گويد: اگر ايرلاين‌هاي خصوصي، سوخو ١٠٠ را انتخاب كنند و مراحل مذاكره، بررسي و... را انجام دهند، سازمان هواپيمايي كشوري مراحل نهايي كارشناسي تداوم صلاحيت اين پرنده را براي ثبت تابعيت ايران انجام خواهد داد. اين روال عادي توسعه ناوگان هوايي است كه همواره انجام مي‌شود. او درباره زمان آمدن سوخوهاي مسافربر باريك‌پيكر به ايران مي‌گويد: نمي‌توان و درست نيست كه زماني براي آمدن آنها اعلام كرد؛ چراكه همه اين روند به نوع رفتار و شيوه مذاكره شركت‌هاي هواپيمايي ربط دارد.

ممكن است خيلي زود اين اتفاق رخ دهد و ممكن است زمان بيشتری ببرد. جعفرزاده توضيح مي‌دهد: ١٥ شركت در ساخت اين هواپيما دخيل هستند و بعيد به نظر مي‌رسد افك مشكلي با آمدن اين پرنده به ايران داشته باشد؛ قراردادهاي بويينگ و ايرباس هم مانند روندي كه پيش از آمدن ترامپ در نظر گرفته شده بود، به پايتخت آمدند.

او درباره اينكه روس‌ها نمي‌خواستند سوخوهاي١٠٠ را به ايران بفروشند، مي‌گويد: به گمان من نيامدن اين هواپيماها تاكنون به ‌دليل رفع مشكل اين هواپيما بوده است. اگر نمي‌خواستند با ما همكاري كنند، چرا بايد به ما نامه مي‌نوشتند تا محصولشان را معرفي كنند و بگويند ما مشكل را برطرف كرده‌ايم؟ به گمان من اين دو موضوع با هم تناقض دارند. اين شبهه‌ها درست نيست.

مهتاب قلي‌زاده