ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری خارجی در ایران

گروه بورس‌- فرصت معرفی ظرفیت‌های سرمایه‌گذاران در ایران که در همایش بین‌المللی «بازار سرمایه با محوریت سرمایه‌گذاری خارجی» از سوی رییس سازمان بورس و مدیران ارشد بورس‌ها ایجاد شد، بهترین اتفاق ممکن را برای بازار سرمایه ایران در شرایط فعلی رقم زده است.

در این ارتباط شاپور محمدی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار از انجام مذاکرات با کشور کره جنوبی برای انتشار اسناد خزانه اسلامی ایران در این کشور خبر داد. شاپور محمدی، روز گذشته در همایش بین‌المللی «بازار سرمایه با محوریت سرمایه‌گذاری خارجی» گفت: گاهی سوال پیش می‌آید که بازارهای سرمایه‌ای که با شریعت اسلام منطبق است برای سرمایه‌گذار محدودیت‌ها و مشکلاتی را ایجاد می‌کند یا خیر.

وی در ادامه افزود: یکی از تفاوت‌هایی که سرمایه‌گذاری در اوراق اسلامی با اوراق مرسوم در دنیا دارد، این است که در منابع مخصوصی هزینه می‌شود‌. دبیر شورای عالی بورس اظهار داشت: یکی از ویژگی‌های مثبت این راهکار کاهش ریسک است چون وقتی جای سرمایه‌گذاری مشخص باشد معتقدیم ریسک کمتری خواهد داشت. در بعضی از عقود لزوما سود ثابت نیست ولی در صندوق‌های با درآمد ثابت سود ثابت است.

رییس سازمان بورس با بیان اینکه اوراق مشارکت پیش از این نیز در بازار سرمایه عرضه می‌شد، ابراز داشت: انواع ابزارهای مالی اسلامی شامل اوراق مشارکت، اوراق اجاره و اسناد خزانه اسلامی و‌.‌.‌. در کشور عرضه می‌شود و این ابزارها محدودیتی برای سرمایه‌گذاری خارجی ایجاد نمی‌کند. بنابر اعلام رییس سازمان بورس امسال اجازه داده شده معادل ریالی پنج میلیارد دلار اسناد خزانه اسلامی در کشور منتشر شود.

وی با بیان اینکه هم‌اکنون امکان انتشار صکوک استصناع در کشور ما وجود دارد، گفت: اوراق اجاره نیز نوعی از صکوک است که در کشور ما عرضه می‌شود و برای اجاره تجهیزات، ابزار و وسایل حمل‌و‌نقل استفاده می‌شود. محمدی با اشاره به اینکه صندوق تثبیت بازار سرمایه به منظور پیشگیری از شتاب‌زدگی سرمایه‌گذاران و اطمینان‌بخشی به آنها ایجاد شد، افزود: تضمین بانکی اوراق باعث هزینه بیشتر تامین مالی است، به همین دلیل ما به دنبال رتبه‌بندی هستیم تا تامین مالی ارزان‌تر شود.

محمدی خاطر‌نشان کرد: با شروع فعالیت موسسات رتبه‌بندی، ریسک تا حد‌ زیادی پایین آمده و اطمینان سرمایه‌گذاران خارجی به بازار سرمایه افزایش می‌یابد. رییس سازمان بورس با اشاره به برخی نگرانی‌ها در خصوص نقل و انتقال ارزی گفت: مبادلات با پول‌های محلی برخی کشورها نگرانی‌های استفاده از دلار و نوسانات ناشی از آن را کاهش می‌دهد. 

سرمایه‌گذاری خارجی با ۲ روش

تمام ابزارهایی که در بورس تهران استفاده می‌شود مطابق با شریعت اسلام بوده و در کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق بهادار به تصویب می‌رسد. حسن قالیباف اصل، مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار تهران در همایش بین‌المللی بازار سرمایه با اشاره به پنجاهمین سالگرد تاسیس بورس تهران بیان کرد: در سال‌های اخیر تحولات قابل توجهی در بازار سرمایه رخ داده است.

وی در ادامه بیان کرد: طی این مدت بورس تهران به عضویت دو فدراسیون مهم جهانی درآمده است که فیاس از مهم‌ترین آنهاست. قالیباف اصل به سهامداران فعال در بورس تهران اشاره کرد و افزود: بورس تهران به شکل سهامی عام فعالیت دارد و سهامداران آن به سه دسته کارگزاری‌ها، نهادهای سرمایه‌گذاری و اشخاص حقیقی تقسیم می‌شوند.

مدیرعامل شرکت بورس تهران بیان کرد: یکی دیگر از تحولات مهم طی این سال‌ها موضوع خصوصی‌سازی شرکت‌هاست که دولت از سال ۱۳۸۵ آغاز کرده است. طی این مدت ارزش بورس تهران ۱۰ برابر شده و از ۳۰ میلیارد تومان به حدود ۳۳۰ میلیارد تومان رسیده است. وی در ادامه افزود: یکی دیگر از مزیت‌های بازار سرمایه ایران مربوط به تنوع نهادهای مالی است. این موضوع کمک می‌کند سرمایه‌گذار خارجی بتواند به شکل غیرمستقیم سرمایه‌گذاری کند.

قالیباف اصل در خصوص توسعه نرم‌افزارها بیان کرد: در بازار مشتقه ابزارهای فیوچرز و آپشن فعالیت خود را آغاز کردند، در این زمینه با توسعه نرم‌افزاری که صورت گرفت سرمایه‌گذاران می‌توانند به صورت آنلاین فعالیت داشته باشند. وی در ادامه افزود: در سال میلادی گذشته بورس تهران با رشد ۱۰ درصدی در شاخص کل همراه بوده است، طی این مدت همچنین توانستیم با ۱۲کشور دیگر مذاکره کرده و تفاهمنامه امضا کنیم. مدیرعامل شرکت بورس تهران همچنین بیان کرد: بر اساس مقررات کشور سرمایه‌گذار خارجی به دو روش پرتفولیو و استراتژیک می‌تواند در ایران سرمایه‌گذاری کند که جذابیت این بازار را دو چندان می‌کند. 

راه‌اندازی سکوی معاملاتی مشترک با بورس‌های کالایی دنیا 

از سوی دیگر، مدیرعامل بورس کالا در همایش بین‌المللی «بازار سرمایه ایران تنوع بیشتر، بازده بالاتر» که با حضور بیش از ۵٠ مهمان خارجی از ١٧ کشور جهان در کیش آغاز به کار کرد، از صادرات و واردات بی‌واسطه کالا روی سکوی بورس کالا به عنوان یکی از اهداف و برنامه‌های مهم در دست پیگیری این بورس خبر داد.

حامد سلطانی‌نژاد طی سخنرانی خود در این همایش به اقدامات بین‌المللی بورس کالا اشاره کرد و گفت: صادرات و واردات بی‌واسطه کالاها روی سکوی بورس کالا باعث می‌شود از هزینه‌های معاملات کاسته شده و ریسک‌های بازار کالا به شکل بهتری در حوزه بین‌المللی پوشش داده شود. سلطانی‌نژاد با اعلام اینکه از نظر بین‌المللی در افق چشم‌انداز بورس کالا به دنبال ایجاد ارتباط با بازارهای خارجی و وصل شدن به بورس‌های کالایی دنیا هستیم، گفت: ما درصدد ایجاد سکوهای معاملاتی مشترک با همتایان خارجی خود هستیم.

به گونه‌ای که تلاش داریم کارگزاری‌های متصل با این بورس‌های کالایی را در بورس کالا نیز عضو کنیم. مدیرعامل بورس کالا در خصوص راه‌اندازی سکوهای معاملاتی مشترک گفت: از جمله مواردی که در حال حاضر در بورس کالا در حال شکل‌گیری است راه‌اندازی سکوی معاملاتی مشترک بین بورس کالا و بورس ملی کالا و مشتقه هندوستان است. همچنین بورس کالا در حال ایجاد فرآیندهای صادرات بی‌واسطه و مستقیم با بورس کالای پاکستان است.

وی ادامه داد: همچنین بورس کالا سعی دارد بازارهای مشتقه مشترکی را با این بازارها از جمله کشور هندوستان شکل دهد که یکی از این کالاهای مهم محصول قیر است و دلیل آن، این است که پوشش ریسک معاملات قیر در ایران بهتر صورت می‌گیرد. علاوه بر این، یکی از برنامه‌های ما شکل دادن بازار مشتقه مشترک روی ارزهای خارجی به خصوص «روپیه هند» و «وون واحد پول ملی کشور کره» است.

وی افزود: برای این برنامه می‌توانیم معامله‌گران بین‌المللی را به شکل مستقیم در بورس کالا پذیرش کنیم. به طوری که در حال حاضر حدود ۴۰۰ معامله‌گر عضو بورس کالا هستند که می‌توانیم این عدد را به شدت افزایش دهیم که در این راستا قیمت کالاهایی که معامله می‌شوند بهتر کشف خواهد شد. در این راستا بورس کالا سعی دارد همکاری‌هایی را با بانک‌های جهانی انجام دهد که باعث می‌شود انتقال پول هنگامی که معامله‌گر خارجی روی این سکو معامله می‌کند، به آسانی صورت پذیرد. ضمن اینکه از فرآیندهایی همچون پولشویی جلوگیری شود.

وی خاطرنشان کرد: پذیرش انبارها در خارج از ایران و مناطق آزاد برای تحقق اهداف صادراتی، طراحی مدلی جهت انتشار بلیت حمل‌و‌نقل، ایجاد بستر بازاریابی بین‌المللی و جذب مشتری خارجی و ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی با بورس‌های منطقه از دیگر برنامه‌های پیش روی بورس کالا در حوزه فعالیت‌های بین‌المللی است.

مدیرعامل بورس کالا در ادامه ساختار کلی بازارهای بورس کالا را مورد توجه قرار داد و گفت: بورس کالا دارای چهار بازار مالی، مشتقه، فیزیکی و فرعی است که در این بازارها علاوه بر معاملات محصولات کشاورزی، فرآورده‌های نفتی، پتروشیمی و صنعتی و معدنی در قالب قراردادهای نقدی، نسیه و سلف، صندوق‌های کالایی، گواهی سپرده کالایی، سلف موازی استاندارد، معاملات سلف، قرارداد اختیار معامله و قراردادهای آتی، اوراق خرید دین و کشف پریمیوم و پیمان‌های آتی نیز از ابزارهای بورس کالا هستند. وی با بیان اینکه ارزش معاملات بورس کالا ۵/۶ درصد GDP کل کشور را به خود اختصاص می‌دهد، گفت: بورس کالا مکانیسم‌های معاملاتی خود را در حد استانداردهای بین‌المللی شکل داده که فرصت بسیار مناسبی برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی را در بازار ایران فراهم می‌کند. 

چشم‌انداز و راهبردها

سلطانی‌نژاد در ادامه به چشم‌انداز بورس کالا اشاره کرد و افزود: تبدیل شدن به مرجع قیمت‌گذاری کالاهای اساسی و مواد اولیه واسطه‌ای در منطقه و تبدیل شدن به یکی از گزینه‌های اولویت‌دار تولید‌‌کنندگان برای تامین مالی و پوشش ریسک تجاری، از مهم‌ترین چشم‌اندازهای بورس کالا‌‌ست.

وی در خصوص راهبردهای بورس کالا نیز گفت: از راهبردهای بورس کالای ایران، اوراق بهادار‌سازی معاملات کالاها و توسعه ابزارهای مشتقه، ایجاد و به کارگیری ابزارهای تامین مالی و معاملاتی متنوع متناسب با نیاز مشتریان، گسترش ‌اندازه و عمق بازار در کالاهای منتخب جهت مرجعیت کشف قیمت بازار و استفاده از ظرفیت نهادهای مالی جهت توسعه کسب‌و‌کار است.

وی اضافه کرد: علاوه بر این مشتری‌مداری و کیفیت‌گرایی در ارائه خدمات به ذی‌نفعان، بهینه‌سازی مستمر و به‌روزرسانی قابلیت‌های حوزه فناوری اطلاعات متناسب با توسعه ابزارها و بازارها، ترویج کارکردها و ارتقای جایگاه بورس کالا در محیط کسب‌و‌کار و رسانه و توسعه فعالیت جهت ارتقای تجارت کشور با بازارهای بین‌المللی از راهبردهای دیگر این شرکت است. 

اقدامات حوزه داخلی

وی در ادامه برنامه‌های در دست پیگیری بورس کالا را اعلام کرد و افزود: راه‌اندازی معاملات قراردادهای اختیار معامله روی محصولات ذرت و جو، آغاز به کار معاملات پیمان‌های آتی و سوآپ کالایی، راه‌اندازی بازار مشتقه ارزی، راه‌اندازی معاملات اوراق خرید دین کالایی، راه‌اندازی تابلوی مناقصه، راه‌اندازی معاملات گواهی سپرده کالایی محصولات کشاورزی، صنعتی و پتروشیمی، راه‌اندازی معاملات حق امتیاز و بازار معاملات تهاتری از برنامه‌های جاری این شرکت به شمار می‌رود.

مدیر عامل بورس کالا در پایان سخنان خود راهکارهایی جهت ارتقای تجارت کشور با بازارهای بین‌المللی پیشنهاد کرد و گفت: ایجاد بسترهای لازم برای حضور کارگزاران بین‌المللی در معاملات بازار سرمایه ایران، انطباق رویه‌ها براساس استانداردهای بین‌المللی با همکاری نهاد ناظر، انطباق با قوانین بین‌المللی، ایجاد زیرساخت الکترونیکی و تسویه و پرداخت مطابق با استانداردهای بین‌المللی، پذیرش انبارها در خارج از ایران و در مناطق آزاد برای تحقق اهداف صادراتی از راهکارهای توسعه تجارت ایران با دنیا از دریچه بورس کالا به شمار می‌رود. 

بازدهی ۱۰ درصدی بازار بدهی

امیر‌ هامونی، مدیرعامل فرابورس نیز در این همایش گفت: اوراق مشارکت سهم ۹ درصدی، اوراق اجاره صکوک سهم ۲۶ درصدی و اوراق مرابحه سهم هشت درصدی از بازار بدهی را دارند. این در حالی است که ۵۶ درصد از سهم بازار بدهی متعلق به اسناد خزانه اسلامی است.

همایش بین‌المللی «بازار سرمایه؛ تنوع بیشتر، بازده بالاتر» ۹ آبان‌ماه ۹۶ در سالن همایش‌های بین‌المللی کیش و با حضور ۴۵ مهمان خارجی از ۱۷ کشور مختلف و مدیران و متولیان بازار سرمایه کشور برگزار شد. امیر‌ هامونی، مدیرعامل فرابورس به عنوان یکی از سخنرانان این همایش با بیان اینکه در حال حاضر سرمایه‌گذاران بیشتر به حوزه بازار بدهی ورود پیدا کرده‌اند، گفت: بازار بدهی در این رکن بازار سرمایه بسیار متنوع بوده و بازدهی بالایی دارد‌ به طوری که در سال گذشته برای سرمایه‌گذاران خارجی حدود ۱۰ درصد بازدهی ارزی داشته است.

وی به این موضوع که ۸۲ درصد بازار بدهی مربوط به اوراق دولتی است اشاره کرد و افزود: از آنجا که این بازار به ویژه در بحث اوراق دولتی دارای ضمانت‌های معتبر دولتی است، اوراق موجود در آن به هیچ‌وجه نکول نمی‌شود و دولت یک روز قبل از سررسید ضمانت پرداخت مبلغ اسمی این اوراق را برعهده دارد.

به گفته‌ هامونی اوراق مشارکت سهم ۹ درصدی، اوراق اجاره صکوک سهم ۲۶ درصدی و اوراق مرابحه سهم هشت درصدی از بازار بدهی را دارند این در حالی است که ۵۶ درصد از سهم بازار بدهی متعلق به اسناد خزانه اسلامی است.

مدیرعامل فرابورس در بخش دیگری از سخنان خود به تشریح بازارها و ابزارهای فرابورس ایران پرداخت و گفت: در سال گذشته صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه و بازار شرکت‌های کوچک و متوسط در فرابورس راه‌اندازی شدند که کمک بزرگی به ویژه در بحث تامین مالی استارت‌آپ‌ها محسوب می‌شود. هامونی همچنین از فعالیت‌های فرابورس ایران در حوزه بین‌الملل سخن گفت و عضویت در هیات مدیره فدراسیون بورس‌های اروپایی- آسیایی (فیاس) را از جمله فعالیت‌های بین‌المللی فرابورس عنوان کرد. 

انتشار ۸/۸ میلیون دلار صکوک مبتنی بر شریعت

همچنین بهادر بیژنی، جانشین رییس سازمان بورس در امور بین‌الملل در همایش بین‌المللی بازار سرمایه در خصوص ساختار بازار سرمایه اظهار داشت: سازمان بورس و اوراق بهادار به عنوان نهاد قانونگذار و سیاستگذار بازار سرمایه، در راس نهادهای فعال در این بازار، وظیفه تعیین سیاست‌ها و خط‌مشی‌ها را بر عهده دارد.

وی در ادامه به معرفی بورس کالا، فرابورس، شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و شرکت بورس اوراق بهادار پرداخت و گفت: در بازار سرمایه ایران ۴۶ صنعت مختلف فعالیت می‌کنند که ۳۲۷ شرکت پذیرفته‌شده از این صنایع در بورس تهران وجود دارند و ۹۵ شرکت در فرابورس فعال هستند. بیژنی درخصوص عرضه‌های اولیه اعلام کرد: بورس تهران در سال ۲۰۱۵ میلادی دارای سه عرضه اولیه بوده است و در سال ۲۰۱۶ میلادی نیز سه شرکت دیگر عرضه اولیه خود را در این بازار انجام دادند.

همچنین از ابتدای سال تا اکتبر سال جاری نیز چهار عرضه اولیه در این بازار صورت گرفته است. وی از دیگر مشخصه‌های بازار سرمایه به P/E کم و سود بالا اشاره کرد و افزود: در بازاری که سود‌دهی بسیار بالایی دارد، ابزارهای معاملاتی مبتنی بر شریعت نیز وجود دارد که در این بین ۵/۱۶ بیلیون دلار صکوک در سال ۲۰۱۱ میلادی منتشر شده است. ۵/۴ بیلیون دلار صندوق با درآمد ثابت داریم و ۸/۸ میلیون دلار صکوک مبتنی بر شریعت نیز در این بازار فعال است.