«مافیا و آقازاده»های صید ترال چه کسانی هستند؟

ماجرای صید ترال کشتی‌های چینی از ۳ سال پیش مطرح شد، اما از ابتدای امسال خبرساز شد و هر بار توسط مسئولان ذی‌ربط حضور صیادان چینی مورد تایید و انکار قرار گرفت. در شهریورماه این خبر جنجالی شد و به‌رغم تعدد انتشار و ارائه مستندات همچنان انکارها پابرجا ماند؛ ولی این بار تا حد زیادی توفق صحت شایعات بر اظهارنظرهای رسمی، آشکار شد.  

درتازه‌ترین اقدام سردار علیرضا تنگسیری، فرمانده نیروی دریایی سپاه با اشاره به اینکه صید ترال توسط کشتی‌های چینی غیرقانونی است و هم‌اکنون محموله سه فروند کشتی چینی توقیف شده، خبر از مافیای پشت این نوع صید داد و اعلام کرد که این صید در کانتینرهای منجمد شده به خارج از کشور می‌رود. این کشتی‌ها گاه تا ۷۰ تن ماهی از گونه‌های مختلف صید می‌کنند و هم‌اکنون در حال پیاده کردن ماهی‌های صید شده هستیم.

سردار علیرضا تنگسیری با اشاره به کمبود ماهی در جاسک، بندرعباس و قشم می‌گوید: «نمی‌توان چشم‌ها را در برابر واقعیات بست و ما محکم در برابر کسانی که نان را از سفره صیادان سنتی ربوده‌اند، ایستاده‌ایم.»

به گفته فرمانده نیروی دریایی سپاه، مجوز صید کشتی‌های چینی براساس قراردادی که با دولت جمهوری اسلامی دارند، موجب شده است که سال‌ها به صید فله‌ای و بی‌رویه در سواحل خلیج فارس بپردازند که بنابر گزارش‌های میدانی صیادان محلی را به فقر و تنگدستی کشانده‌اند.

وی با تاکید بر اینکه ما مستنداتی در اختیار داریم و اگر نیاز باشد آنها را رو خواهیم کرد، اما درحال‌حاضر نمی‌خواهیم به این مسئله ورود کنیم، یادآور شده است: «ما می‌گوییم صیاد هم حقوقی دارد که باید حقش را از دریا بگیرد. براین اساس هیچ کشتی صیادی اجازه صید ترال در آب‌های کمتر از ۱۲ مایل را ندارد و این نوع صید در خلیج فارس ممنوع است.»

ردپای آقازاده‌ها درماجرای حضور کشتی‌های چینی 

صید ماهیان ایرانی توسط کشتی‌های مجهز به نوآوری‌های روز ماه‌ها است که موجب نارضایتی بسیاری از صیادان ایرانی شده که در این زمینه با ابتدایی‌ترین امکانات و به روش سنتی اقدام به صید می‌کردند. در مرداد ۹۴ و تنها دو روز بعد از اعلام خبر توقیف «۱۰ کشتی ماهی‌گیری» چینی توسط کشورمان، سرپرست وقت اداره کل شیلات استان سیستان و بلوچستان، علت توقیف آن‌ها را «ورود غیرمجاز به آب‌های سرزمینی ایران» عنوان کرد.

این در حالی است که در همان زمان استاندار وقت سیستان و بلوچستان از توقیف کشتی‌های چینی با ۸۰ خدمه و انتقال آن‌ها به بندر چابهار خبر داده بود؛ اما محسنعلی گلشنی، سرپرست وقت اداره کل شیلات این استان، اعلام کرد که دلیل توقیف این کشتی‌های صیادی، انجام صید ترال نیست، بلکه ورود و توقف غیرمجاز در محدوده آب‌های سرزمینی جمهوری اسلامی ایران است.

از آن روز‌ها سه سال گذشته، اما این گذشت زمان هم نتوانسته به ماجرای حضور چینی‌ها در آب‌های جنوبی کشورمان و صید ترال پایان دهد؛ اما نکته‌ای که در این میان حائز اهمیت است حضور کشتی‌های چینی با پرچم ایران است! موضوعی که علاوه بر واکنش مقامات محلی نشان از تایید دولت برای این حضور دارد تا جایی که امام جمعه اهل سنت بندر «سیریک» با صراحت اعلام کرد: «متأسفانه آقازاد‌ه‌ها با دریافت پول‌های هنگفت، دریا را در اختیار چینی می‌گذارند و حق و حقوق مردم ساحل‌نشین هرمزگان را به تاراج می‌برند. قریب به ۶۰ فروند کشتی صیادی در این منطقه صید می‌کنند که ۱۶ فروند چینی و با پرچم ایران مشغول صید هستند. اخباری در دست است که نشان می‌دهد نه‌تنها جلوی صید آن‌ها گرفته نشده، بلکه بناست به همین میزان شناور دیگر اضافه شود.»

زیان‌های صنعتی صید ترال چقدر است؟

صید ترال در آب‌های ساحلی کشورمان موجب شده تا امکان صید برای لنج‌ها و کشتی‌های ایرانی تنها در فواصل دور از ساحل ممکن باشد؛ «صید ترال» ترالینگ یا گوفه‌کشی، نوعی روش صید ماهی است که به وسیله کشیدن تور در آب توسط یک یا چند شناور انجام می‌شود. یکی از انواع این صید، کشیدن تور در کف دریاست که در این حالت، علاوه بر آسیب‌هایی که به گیاهان دریایی و اکوسیستم جاری در کف آب وارد می‌شود، هیچ موجود زنده‌ای در این روش جان به در نمی‌برد و گویا صید ترال چینی‌ها در جنوب کشورمان نیز از این نوع است. 

نکته قابل توجه این است که این روش در چین نیز ممنوع شده است، اما شواهد نشان داده که دراین روش که سود بسیاری برای ماهی‌گیران دارد و با کمترین هزینه و زمان بیشترین صید را به ارمغان می‌آورد، آثار بسیار زیان‌باری برای آبزیان و زیستگاه‌های آبی به بار می‌آورد که از جمله آن نابودی آب‌سنگ‌های مرجانی است که محلی برای تخم‌ریزی و رشد آب‌زیان هستند. البته پیش از این کشورهایی مانند چین که استفاده بیش از حدی از این روش‌ها داشته‌اند ضربات جبران ناپذیری را به دریاهای خود وارد کرده‌اند تا جایی که امروز ماهی‌گیران آن‌ها برای تامین ماهی موردنیاز خود به آب‌های بین‌المللی و یا آب‌هایی که در مرزکشورها قرار دارند مهاجرت کرده‌اند. اما آنچه که بیش از همه مورد نظر کارشناسان است تاکید بر این اصل است که در صورت تداوم حضور این کشتی‌ها باید منتظر تغییر زیست بوم منطقه باشیم.

حضور کشتی‌های چینی در سایه تایید و تکذیب مسئولان

فروردین ماه سال جاری بعد از انتشار خبر حضور کشتی‌های چینی، معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات حضور صیادان چینی یا صیادان کشورهای دیگر در آب‌های خلیج فارس برای صید ماهی و استفاده از منابع آب‌های ایران را رد کرد و گفت: «در سال‌های گذشته نیز چنین مجوزی به چینی‌ها داده نشده است.» شاپور کاکولکی معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات درگفت وگو با ایران، این اخبار را کذب دانست و اعطای مجوز به صیادان چینی را رد کرد. او گفت نه در زمان کنونی و نه در سال‌های قبل سازمان شیلات هیچ‌گونه مجوزی به صیادان یا شناورهای کشوری دیگر برای صید و استفاده از منابع آب‌های ایران را نداده است. کاکولکی در خصوص اعتراض صیادان محلی و اینکه آنها می‌گویند که صیادان خارجی را در آب‌های خلیج فارس می‌بینند که بی‌رویه صیادی می‌کنند، گفت: «ما حضور چینی‌ها را تکذیب نمی‌کنیم. در مواردی برای آموزش روش‌های نوین صیادی و ماهیگیری و استفاده از قلاب برقی مدرسانی از کشور چین برای آموزش صیادان ایرانی در آب‌های جنوب حضور دارند که حضور آنان بنابر درخواست خود صیادان یا مقامات استان‌ها بوده و این طور نیست که سازمان شیلات مدرسان خارجی را دعوت کرده باشد.»

وی با اشاره به اینکه قوانین جاری کشور و آیین‌نامه‌های مصوب اجازه تردد به شناور خارجی را نمی‌دهد، افزود: «براساس ضوابط شناور خارجی در کشور نداریم. خلاف این باید مستند باشد نه با هیاهو؛ اینکه شناوری خارجی می‌تواند در کرایه یک ایرانی باشد نیز طبق ضوابط موجود و مصوبه مجلس امکان‌پذیر است، اما خلاف این گفته باید مستند باشد.»

معاون صید و بنادر ماهیگیری سازمان شیلات ایران در پاسخ به انتقادات صیادان جنوب ایران که از کم شدن برخی گونه‌های آبزی بر اثر صید بی‌رویه گلایه می‌کنند هم گفته بود که کاهش صید بیشتر به خاطر آلودگی‌هایی است که در منطقه به واسطه فاضلاب‌ها و موارد دیگر گسترش یافته است!

برخلاف تکذیبیه شیلات، محمدعلی حسن‌زاده، معاون امور بندری و مناطق ویژه اقتصادی سازمان بنادر و دریانوردی (۲۷مرداد ماه) درباره فعالیت کشتی‌های صیادی چینی در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان اعلام کرد: «چینی‌ها قراردادی در قالب اجاره بلندمدت با شیلات دارند. کشتی‌های آنها از فناوری صید ماهی در عمق ۲۰۰ متری برخوردار است که این فناوری در میان شناورهای صیادی ایران وجود ندارد.»

از سوی دیگر با بالا گرفتن انتقادات و درگیری صیادان بومی با ملوانان چینی در دریا حسن صالحی، رئیس سازمان شیلات ایران با تکذیب حضور کشتی‌های چینی در آب‌های خلیج فارس گفت: «در حال حاضر تمام کشتی‌های صیادی فعال در آب‌های تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران، متعلق به شرکت‌های ایرانی هستند. این شناورها در آب‌های مشترک ایران و عمان صیادی می‌کنند و در جاسک، قشم و بندرعباس فقط تخلیه ماهی انجام می‌شود.»

اما در مقابل تکذیب و تایید مسئولان شیلات، محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه در شهریورماه سال جاری با تایید حضور و فعالیت کشتی‌های صیادی چین در آب‌های جنوبی ایران، از این اقدام دفاع کرد و گفت: «در همه جای دنیا اجازه می‌دهند که در سواحل‌شان و آنجایی که خودشان نمی‌توانند استفاده کنند دیگران استفاده کنند. من تخصصی در این حوزه ندارم اما این کار، کار غیر مرسومی نیست. شما یک منابعی دارید، مثل نفت نیست، بلکه منابع زنده است و اگر از آن استفاده نشود نابود می‌شود یا باید دوباره تولید بشود. اگر شما نمی‌توانید از آن استفاده کنید قاعده‌اش این است به دیگران اجازه صید بدهید. خیلی‌ها این کار را می‌کنند».

ابهام در مورد مدت زمان و شرایط اجاره آب‌ها

تا این زمان با توجه به تایید و تکذیب‌های مکرر مسئولان درمورد مبلغ، مدت زمان و شرایط اجاره آب‌های جنوبی ایران از سوی مقامات ایران و یا چین اظهارنظری منتشر نشده است؛ اما براساس اعلام وزارت کشاورزی چین این کشتی‌ها، نخستین کشتی‌های صیادی الکتریکی چین و نخستین کشتی‌هایی هستند که از استان شاندونگ برای صیادی به آب‌های ایران اعزام شده‌اند تا براساس آن فعالیت صیادی چین در این منطقه که مرکز هشت‌پا، ماهی مرکب، اره ماهی و فانوس ماهی است، افزایش پیداکند. وزارت کشاورزی و امور روستایی چین، درآمد این کشتی‌ها را سالانه بیش از هفت میلیون دلار تخمین زده است.

محمود نوروزیه