سرانجام پس از کش و قوس‌های فراوان هفته گذشته کمیسیون اجتماعی مجلس با تعطیلی روزهای پنج‌شنبه موافقت کرد تا این طرح برای اجراشدن منتظر موافقت سایر نمایندگان و شورای نگهبان بماند. بررسی جوانب اقتصادی این طرح نشان از وجود معایب و مزایایی دارد. چنان‌که مخالفان این طرح معتقدند که افزایش تعطیلی سالانه موجب کاهش کارایی بنگاه‌های اقتصادی و ادارات می‌شود و موافقان آن با تکیه بر گزاره صرفه‌جویی و افزایش کارایی نیروی کار از آن دفاع می‌کنند.
این گروه همچنین هدف اصلی ارائه این طرح را رشد اقتصاد گردشگری عنوان می‌کنند و معتقدند بدین صورت می‌توان مقدمات توسعه صنعت توریسم را فراهم آورد. البته نظرات هر دو گروه قابل تامل و بررسی است، اما نکته‌ای که در این زمینه نباید فراموش کرد، روزهای تعطیل مربوط به سایر کشورها و بازارهای جهانی است. بازارهایی که اکثرا روزهای شنبه و یکشنبه هستند و از لحاظ تقویمی با تعطیلات ایران تفاوت دارند. حال اگر تعطیلی رسمی پنج‌شنبه به مرحله اجرا برسد، از لحاظ گمرکی و بازرگانی، هفته کاری تجار به سه روز تقلیل می‌یابد و بازرگانان درعمل چهار روز از هفته را در تعطیلی به سر می‌برند. از این رو از نمایندگان و تصمیم‌گیران انتظار می‌رود با واکاوی بیشتر موضوع تعطیلی شنبه را جایگزین پنج‌شنبه‌ها کنند تا هماهنگی بیشتری با بازارهای جهانی ایجاد شود.
پس از اجراي برجام بود که موضوع ساماندهي تعطيلات از سوي برخي از کارشناسان اقتصادي و نمايندگان مجلس مطرح شد. يکي از بحث‌هاي مطرح‌شده در آن زمان به هماهنگي تعطيلات هفتگي ايران با بازار جهاني مربوط مي‌شد. طرفداران اين ديدگاه اعتقاد داشتند که براي حضور موفق در بازار جهاني لازم است که حضور حداکثري در اين بازارها را در دستور کار قرار داد.
از آنجايي که در ايران روزهاي جمعه تعطيل و روزهاي پنج‌شنبه نيمه‌تعطيل هستند، اين گروه پيشنهاد دادند که اين تعطيلات را بايد به روزهاي شنبه و يکشنبه تغيير داد، تا روزهاي کاري تجار و بازرگانان از چهار روز به پنج روز افزايش يابد. اما از آنجايي که در جوامع اسلامي جمعه‌ها به‌عنوان روز تعطيل شناخته مي‌شود و به انجام مناسک مذهبي، ازجمله برگزاري نماز جمعه تعلق دارد، تغيير اين تعطيلي امکان‌پذير نيست. بنابراين اگر هم قرار بر تغيير در روزهاي تعطيل است، تنها گزينه مطرح تغيير تعطيلي شنبه به پنج‌شنبه است. البته تاکنون تعطيلي پنج‌شنبه‌ها به رسميت شناخته نشده و بيشتر ادارات، بانک‌ها و سازمان‌ها در اين روز، ولو به‌صورت پاره‌وقت فعاليت دارند.
با اين حال پس از بازگشت تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران و معلق‌شدن برجام، طرح ساماندهي تعطيلات هم مسکوت ماند؛ تا اينکه در هفته‌هاي اخير کميسيون اجتماعي مجلس بررسي اين طرح را بار ديگر در دستور کار قرار داد و در پايان با آن موافقت کرد. حال قرار است اين طرح در صحن علني مجلس هم به راي گذاشته شود و در صورت تصويب به شوراي نگهبان برود. در اين زمينه ناهيد تاج‌الدين، عضو کميسيون اجتماعي مجلس، در صفحه توئيتر خود نوشت که تعطيلي پنج‌شنبه‌ها علاوه بر تقويت نهاد خانواده، کمک شاياني هم به اقتصاد گردشگري مي‌کند. اما بايد توجه داشت که اين تنها يک بعد از ماجراست، هماهنگي با نظام بين‌المللي اقتصاد نيز مي‌تواند تاثير بسزايي در توسعه زيرساخت‌هاي بازارهاي ايران بگذارد.
کاهش روزهاي کاري تجار به ۳ روز!
به نظر مي‌رسد حضور در بازارهاي جهاني اولويت چنداني براي نمايندگان مجلس و برخي از تصميم‌گيران ندارد. درست است که امروز با تشديد تحريم‌هاي آمريکا عليه ايران، روابط تجاري ايران با مشکلات عديده‌اي مواجه شده و حجم صادرات ايران کاهش چشمگيري نسبت به زمان اجراي برجام يافته است، اما بالطبع قرار نيست شرايط تا ابد به همين منوال بماند و تغيير مثبتي در حجم تجارت ايران به وجود نيايد. ارتباط با بازارهاي جهاني و بهره‌وري حداکثري از ظرفيت‌هاي اين بازار کارشناسان را بر آن داشته تا نسبت به تغيير تعطيلات آخر هفته پيشنهاداتي را ارائه دهند.
با اينکه اين گروه از کارشناسان حتي خواستار تغيير تعطيلي جمعه به يکشنبه هستند تا هماهنگي بيشتري بين بازارهاي ايران و جهان به وجود آيد، اما اعضاي کميسيون اجتماعي مجلس در راستاي ساماندهي تعطيلات، با تعطيلي پنج‌شنبه هم موافقت کردند تا روزهاي تعطيل گمرک و تجار درعمل به چهار روز در هفته کاهش يابد و بازرگانان فقط در روزهاي دوشنبه، سه‌شنبه و چهارشنبه امکان ارتباط با بازارهاي بين‌المللي داشته باشند (در صورت تصويب مجلس و شوراي نگهبان).
در حالي که با جابه‌جايي اين تعطيلي به روز شنبه حداقل يک روز کاري مفيد ديگر براي ارتباط با بازارهاي جهاني ايجاد مي‌شود. اتفاقي که منافاتي با هدف کميسيون اجتماعي مجلس ندارد و حتي آنان را در رسيدن به خواسته خود کمک هم مي‌کند. زيرا اعضاي اين کميسيون توسعه صنعت گردشگري و تقويت نهاد خانواده را اصلي‌ترين هدف خود از ارائه اين طرح اعلام مي‌کنند، حال اگر اين تعطيلي در روز شنبه اتفاق بيفتد، علاوه بر تحقق اين دو هدف، بازرگانان هم دست بازتري در تجارت پيدا مي‌کنند.
تامين زيرساخت‌ها مهم‌تر از افزايش تعطيلات
پوشاندن جامه عمل به اهدافي که به آن اشاره شد، تنها در گرو کاهش و افزايش و يا جابه‌جايي تعطيلات نيست، بلکه نياز به زيرساخت‌هاي ديگري احساس مي‌شود که بايد ابتدا آنها را فراهم کرد. به‌عنوان مثال زماني که صحبت از تقويت اقتصاد گردشگري در اين زمينه به ميان مي‌آيد، صرفا بحث گردشگري داخلي را دربرمي‌گيرد و قطعا تاثير چنداني بر جذب گردشگران خارجي نخواهد داشت. اما همان گردشگري داخلي هم همواره با مشکلاتي مواجه بوده است. تجربه تعطيلات پيوسته در ماه‌ها و سال‌هاي اخير نشان مي‌دهد که اکثر مسافران همواره يک مقصد دارند و آن هم شهرهاي شمالي کشور است. اتفاقي که به‌خوبي نشان مي‌دهد در معرفي شهرهاي توريستي ديگر و فرهنگ‌سازي کم‌کاري صورت گرفته است. البته حال که سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري به وزارتخانه‌اي مستقل تبديل شده، اميد مي‌رود که مقاصد جديد توريستي هم به مردم معرفي شود.
زيرا جاده‌‌هاي کشور هنوز شرايط آن را ندارند که به يکباره پذيراي حجم عظيم مسافران باشند و در اين زمينه نيز نياز به يک تحول اساسي مشاهده مي‌شود. از سوي ديگر، زماني مي‌توان شعار بهبود اقتصاد گردشگري را سر داد که شرايط را براي حضور گردشگران خارجي مهيا کرد. البته شايد در اين زمينه عده‌اي معتقد باشند که برخي از محدوديت‌ها را مي‌توان به‌عنوان جاذبه توريستي براي گردشگران خارجي جا زد، اما به هر حال همين محدوديت‌ها هستند که گردشگران خارجي پس مي‌زند و باعث مي‌شود آنها قيد حضور در کشور بي‌نظيري همچون ايران را بزنند. همچنين زماني مي‌توان گفت که از لحاظ تجاري و اقتصادي تعطيلي شنبه بر پنج‌شنبه ارجحيت دارد و به‌صرفه‌تر است که گشايشي در روابط بين‌المللي ايران صورت بگيرد.
بالطبع تا زماني که تحريم وجود داشته باشد و در داخل هم سياست ارتباط با بازارهاي جهاني در اولويت قرار نداشته باشد، توفير چنداني بين روزهاي تعطيل وجود ندارد. به معناي ديگر در صورتي که بخش بازرگاني و تجارت براي سياست‌گذاران اهميت چنداني نداشته باشد، شايد اگر هفت روز هفته هم تجار قصد فعاليت داشته باشند، آبي از آب تکان نخورد. درنهايت نيز زماني کارايي نيروي کار افزايش مي‌يابد که تخصص‌گرايي به‌عنوان يک اصل در مشاغل شناخته شود. چنان‌که هر فردي در شغل مورد علاقه و حيطه تخصصي خود فعاليت داشته باشد، آنگاه است که افزايش تعطيلي‌ها موثر واقع مي‌شود؛ در غير اين صورت با يک ماه تعطيلي هم نمي‌توان کارآيي افراد را افزايش داد.
امیر داداشی
- 14
- 2
