پیش‌بینی افت ۳۰ کیلویی سرانه مصرف برنج | شاخص فلاکت ۲۰ استان ایران در محدوده ریسک

گزارش‌ها نیز حاکی از کاهش سرانه مصرف گوشت برنج و لبنیات در ایران است. بر اساس تعریف سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (FAO)، امنیت غذایی زمانی وجود دارد که همه افراد همیشه به غذای کافی، سالم و مغذی که تمام نیازهای رژیم غذایی و سلامت‌شان را تامین کند؛ دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشند. طبق گزارش‌ها، در سال ۹۷ هفت دهک جامعه از تامین کالری مورد نیاز خود ناتوان بوده‌اند و اکنون نیز گزارش‌ها حاکی از کاهش سرانه مصرف گوشت، برنج و لبنیات در ایران رو به کاهش است. قیمت سبد خوراکی نسبت به سال ۹۵ نزدیک به ۴ برابر شده است.

مصرف تخم مرغ به جای گوشت

نرخ تورم نقطه‌ای گروه عمده «خوراکی‌ها، آشامیدنی‌ها و دخانیات» با افزایش ٣.٢ واحد درصدی به ٦١.٦ درصد رسیده است. در بین مواد خوراکی، شیر، پنیر و تخم‌مرغ که جزو مهمترین کالاهای خوراکی با ارزش غذایی بالا هستند ۱۰درصد گران شده‌اند. 

رکوردزنی قیمت تخم مرغ که دم‌دستی‌ترین غذای هر خانواده محسوب می‌شود خود موضوع گران‌تر شدن خوراکی‌ها را نشان می‌دهد. قیمت هر شانه تخم مرغ یک ماه پیش ۴۵ هزار تومان، دو هفته پیش بین ۵۰ تا ۵۵ هزار تومان و اکنون قیمت هر شانه تخم مرغ در تهران بین ۵۵ تا ۶۰ هزار تومان است. این گرانی نه تنها تهیه غذا برای اقشار ضعیف‌تر را سخت‌تر می‌کند بلکه قشر متوسط را نیز تحت فشار قرار می‌دهد.

در این میان بنا به آمارهایی که اعلام می‌شود به خاطر ناتوانی بسیاری از مردم در تامین گوشت که دارای ویتامین‌های گروه B است، تخم مرغ مصرف بالایی پیدا کرده است. فرزاد  طلاکش، دبیرکل کانون سراسری مرغ تخم‌گذار ایران می‌گوید: گذشته هر ایرانی ۲۲۶ عدد تخم مرغ مصرف کرده است و مصرف تخم مرغ ایرانی‌ها به خاطر گران شدن گوشت نسبت به سال قبل بیشتر شده است. 

 سرانه مصرف گوشت بیش از ۵۰ درصد کاهش داشته است

مقایسه نرخ گوشت قرمز در یک دهه گذشته نشان می‌دهد این کالای اساسی حدوداً ۱۲ برابر گران‌تر شده است و به پایین‌ترین حد خود در طی ۱۰ سال گذشته رسیده است. سرانه مصرف گوشت کشور در سال ۹۰، ۱۳ کیلو و در سال ۹۱، ۱۲کیلوگرم بوده است و اکنون به ۶ کیلو رسیده است. این در حالی است که دامداران به خاطر افزایش هزینه‌ها ناچار به کشتار دام‌های مولد هستند.  چندی پیش جلال‌الدین میرزای رزاز رئیس انجمن تغذیه ایران و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این رابطه گفته بود: «بارها با مسئولان برای امنیت غذایی در ایران مکاتبه داشتیم و در این اوضاع اقتصادی کشور، یکی از حوزه‌هایی که به شدت آسیب دیده امنیت غذایی است.» البته او به مردم هم توصیه کرده بود که «به جای پروتئین حیوانی، پروتئین گیاهی را جایگزین کنند و به جای گوشت، حبوبات بخورند» که این توصیه او واکنش‌های تندی از سوی مردم را در شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشت.

 مصرف لبنیات ۳۰ درصد کمتر از میانگین جهانی

اما فقط گوشت نیست که مصرف آن افت شدیدی داشته است. زهرا عبداللهی مدیرکل دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پرشکی می‌گوید:‌«سرانه مصرف شیر و فرآورده‌های آن در ایران در مقایسه با میانگین مصرف جهانی ۳۰ درصد و در مقایسه با میانگین کشورهای توسعه‌یافته ۶۵ درصد کمتر است.» به گفته او، آمارهای وزارت بهداشت نشان می‌دهد که دریافت کلسیم جامعه ایرانی ۴۰ درصد از حداقل دریافت کلسیم کمتر است و این موضوع می‌تواند تبعات زیادی از جمله گسترش پوکی استخوان، مشکلات لثه و دندان، کوتاهی قد کودکان و نوجوانان و حتی شیوع فشار خون بالا و بیماری‌های قلبی و عروقی را به دنبال داشته باشد.  

سیدمحمدرضا بنی‌طبا سخنگوی انجمن صنایع شیر کشور می‌گوید:«از زمان اجرای هدفمندی یارانه‌ها سرانه مصرف لبنیات از ۹۵ کیلو گرم به ۸۵ کیلوگرم کاهش یافت و در سال‌های اخیر هم سرانه مصرف شیر به ۷۰ کیلو رسیده است. 

حال اگر مصرف سرانه ما درست باشد طبق سند چشم انداز ۱۴۰۴ مصرف سرانه لبنیات در ایران مطابق استاندارد باید بین ۱۳۰ تا ۱۵۰ کیلو باشد و در این صورت تمام صنایع لبنی کشور اگر فعالیت می‌کردند بازهم تولید برای تقاضا نسبت به جمعیت کشور پاسخگو نبود و اگر امروز برای محصولاتی مانند کره به خودکفایی رسیده ایم به دلیل کاهش تقاضاست.

 پیش‌بینی افت ۳۰ کیلویی سرانه مصرف برنج 

در طی روزهای گذشته آماری از وزارت صمت منتشر شد که حاکی از افزایش ۴۳درصدی قیمت برنج در داخل کشور بود. همین‌ می‌تواند عاملی برای کاهش مصرف برنج در کنار سایر مواد غذایی باشد. پیش از این مسیح کشاورز دبیر انجمن وارد کنندگان برنج پیش بینی کرده بود مصرف سرانه برنج هر ایرانی از ۴۰ کیلو به کمتر از ۱۰ کیلو گرم برسد. او علت این موضوع را عدم تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات برنج دانسته بود. به گفته او از زمانی که خرید برنج با قیمت آزاد دلار انجام می‌شود، این محصول از سبد خانوارها حذف شده است، چرا که اقشار کم درآمد به دلیل دلیل ارزانی از برنج وارداتی استفاده می‌کردند. 

 کاهش مصرف میوه در ایران

با وجود آنکه ایرانی‌ها بیش از مردم سایر کشورهای جهان میوه مصرف‌ می‌کنند، اما آمارها نشان‌دهنده کاهش مصرف میوه در ایران است. 

سال ۱۳۹۱ فائو، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد سرانه مصرف میوه در ایران را بیش از ۲ برابر متوسط جهان اعلام کرده بود. براساس این گزارش متوسط سرانه مصرف میوه در ایران ۱۵۱ کیلوگرم در سال بود که یکی از بالاترین ارقام مصرف سرانه میوه در جهان محسوب می‌شد. اما شهریور سال قبل سرانه مصرف میوه هر ایرانی به ۱۰۰ کیلوگرم رسید. هرچند این رقم همچنان بالاتر از میانگین مصرف جهانی (۸۰ کیلوگرم) است اما خود کاهش چشمیگیری را نشان می‌دهد. 

شاخص فلاکت ۲۰ استان ایران در محدوده ریسک

محاسبات نشان می‌دهد ۸ استان ایران از حیث شاخص فلاکت، در محدوده بالای ۶۰درصد جای گرفته‌اند .

شاخص فلاکت در ۲۰استان ایران از میانگین کشوری فراتر رفته است. محاسبات همشهری نشان می‌دهد، دست‌کم ۸استان ایران از حیث شاخص فلاکت، یعنی مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم، در محدوده بالای ۶۰درصد جای گرفته‌اند. شاخص فلاکت یک نمایه اقتصادی است که از مجموع نرخ بیکاری و نرخ تورم محاسبه می‌شود. به باور اقتصاددانان نرخ فزاینده تورم با نرخ بیکاری بالا باعث افزایش هزینه‌های اقتصادی و اجتماعی برای کشورها می‌شود.

برای نخستین‌بار محسن رضایی، معاون اقتصادی رئیس‌جمهوری فعلی ایران، به‌عنوان کاندیدای انتخابات ریاست‌جمهوری سال۱۳۸۸، در یک مناظره تلویزیونی با محمود احمدی‌نژاد، رئیس‌جمهور وقت، از رسیدن شاخص فلاکت ایران به ۴۰درصد پرده برداشت.

ایران یکی از کشورهای دارای تورم بالاست و سیاست دولت‌های گذشته برای کشاندن نرخ تورم به محدوده تک رقمی در یک بازه زمانی دست‌کم ۴ساله به شکست انجامیده است. براساس آخرین برآورد مرکز آمار ایران، نرخ تورم در پایان شهریور به ۴۵.۸درصد و نرخ بیکاری ۹.۶درصد رسیده که به این ترتیب شاخص فلاکت در کشور در پایان تابستان امسال به ۵۵.۴درصد رسیده است. تنها شاخص فلاکت ۲استان سمنان و قم پایین‌تر از ۵۰درصد قرار دارد و استان‌های تهران، مازندران، قزوین، مرکزی، همدان، البرز، اردبیل، خراسان رضوی و جنوبی به‌ترتیب در پایین‌ جدول شاخص فلاکت و در حوالی رقم ۵۰درصد قرار دارند.

وضعیت بهتر در مرکز

برآوردهای همشهری نشان می‌دهد شاخص فلاکت در استان‌های مرکزی ایران، وضع بهتری نسبت به استان‌های مرزی در پایان تابستان۱۴۰۰ داشته است. فارس، گیلان، کرمان، زنجان، گلستان، بوشهر، اصفهان، سیستان و بلوچستان، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و یزد هم در محدوده نارنجی یعنی کانال ۵۵ تا ۶۰درصدی شاخص فلاکت قرار دارند. این گزارش می‌افزاید: استان‌های ایلام، کهگیلویه و بویراحمد، کردستان، لرستان، خوزستان، خراسان شمالی، چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه و هرمزگان در محدوده قرمز بالای ۶۰درصدی شاخص فلاکت جای گرفته‌اند.

یکی از دلایل اصلی وضع بهتر استان‌های قم، تهران و سمنان از حیث شاخص فلاکت، نرخ تورم پایین‌تر از سایر استان‌ها، در پایان تابستان امسال بوده؛ به‌گونه‌ای که نرخ تورم ۱۲‌ماه منتهی به شهریور امسال در استان قم ۴۱.۳درصد، تهران ۴۱.۸درصد و سمنان ۴۳.۲درصد بوده است؛ افزون بر این نرخ بیکاری در این ۳استان به‌ترتیب ۸.۵درصد، ۸.۹درصد و ۶.۵درصد برآورد شده است. این در شرایطی است که استان‌های کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد، آذربایجان شرقی، زنجان، چهارمحال و بختیاری، کردستان، خراسان شمالی و ایلام در شهریورماه با نرخ تورم بالای ۵۰درصد مواجه شده‌اند.

۷استان ایران شامل استان‌های قزوین، مازندران، اردبیل، فارس، سمنان، همدان و زنجان در فصل تابستان امسال نرخ بیکاری کمتر از ۷درصد را تجربه کرده‌اند؛ درحالی‌که بالاترین نرخ بیکاری در استان هرمزگان ۱۸.۲درصد به ثبت رسیده و پس از آن استان‌های خوزستان ۱۴.۳درصد، کرمانشاه ۱۴درصد، یزد ۱۳.۶درصد، اصفهان ۱۲.۶درصد، چهارمحال و بختیاری ۱۲.۴درصد، لرستان ۱۱.۸درصد، گیلان ۱۱.۶درصد، خراسان‌شمالی ۱۱.۴درصد، سیستان و بلوچستان ۱۱.۲درصد، کرمان ۱۱.۱درصد، بوشهر ۱۰.۵درصد و کهگیلویه و بویراحمد ۱۰.۲درصد قرار دارند. این گزارش می‌افزاید: از ۳۱استان ایران در پایان تابستان امسال ۱۳استان نرخ تورم دورقمی را تجربه کرده‌اند.

رتبه هشتم جهان

ایران براساس آخرین برآوردهای صورت گرفته در رتبه هشتم دنیا از حیث شاخص فلاکت در بین ۱۵۶کشور دنیا پس از ونزوئلا، لبنان، زیمبابوه، سودان، سوریه، آرژانتین و ترکیه قرار دارد. به گزارش همشهری، شاخص فلاکت ایران در پایان سال۹۸ به ۴۵.۴درصد رسید و در پایان سال گذشته هم با ثبت رکورد ۴۶.۱درصدی بالاترین حد نصاب را در دهه۹۰ به‌دست آمد. حالا هم در پایان نیمه نخست سال۱۴۰۰ آمارها نشان می‌دهد شاخص فلاکت با ۹.۳درصد رشد، نسبت به اول امسال، از مرز ۵۵درصد فراتر رفته و به بالاترین رکورد در پس از انقلاب رسیده است.

دلیل اصلی افزایش رتبه ایران در شاخص فلاکت جهانی، نرخ تورم بالاست و به تازگی سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران از بانک مرکزی خواسته تا سیاست‌های پولی برای مهار تورم را به‌کار ببندند و جلوی رشد سطح عمومی قیمت‌ها را بگیرد. کسری بودجه شدید دولت و ناترازی بانک‌ها ۲عامل اصلی بالارفتن نرخ تورم است که اثر آن در ترازنامه بانک مرکزی دیده می‌شود.

شاخص فلاکت یکی از معیارهای سنجش کارایی سیاست‌های اقتصادی دولت در مواجهه با تورم و مقابله با فقر و شکاف طبقاتی است. استیو هانکه، استاد اقتصاد دانشگاه جان هاپکینز آمریکا خردادماه امسال گفته بود که تورم بالا اصلی‌ترین دلیل بالا بودن شاخص فلاکت اقتصادی در ایران و کاهش ارزش ریال، مهم‌ترین عامل بالا بودن تورم است.

به‌گفته او در شرایطی که تأثیر سایر متغیرها را ثابت بدانیم، میزان رضایت مردم یک کشور از وضعیت اقتصادی زمانی به اوج می‌رسد که شاهد یک رشد اقتصادی قوی، نرخ بیکاری و تورم پایین و نرخ بهره کم باشیم. استیو هانکه در رابطه با رتبه ایران در شاخص فلاکت طبق شاخص تعدیل یافته فلاکت گفت: در بین ۱۵۶کشور رتبه‌بندی شده، ایران در رده هشتم قرار می‌گیرد. بالاترین میزان فلاکت اقتصادی هم مربوط به کشورهای ونزوئلا، لبنان، زیمبابوه، سودان، سوریه، آرژانتین و ترکیه است.