چشم‌انداز تاریک اقتصاد ایران در دولت رئیسی | زنگ خطر کمبود کالا در ۱۴۰۲

روزنامه جهان صنعت نوشت: قدرت خرید بسیاری از خانوارها به کمترین میزان خود در طول سال‌های گذشته رسیده است، در این راستا فعالان اقتصادی از احتمال بروز کمبودهایی در بازار امسال خبر می‌دهند؛ کمبودهایی که بخش زیادی از آنها حاصل سیاستگذاری‌های اشتباه دولت در طول یک سال گذشته است.

به گفته کاوه زرگران رییس انجمن غلات ایران، وضعیت ذخایر برخی از کالاهای اساسی بحرانی بوده و احتمال بروز کمبودهایی در سال ۱۴۰۲ وجود دارد. او با اشاره به مشکلات پیش‌آمده در زمینه واردات نهاده‌های دامی، درباره احتمال افزایش قیمت محصولات لبنی و پروتینی در سال جدید هشدار داد و گفت: از آنجایی که دولت برای بسیاری از محصولات قیمت مصوب در نظر گرفته و اجازه فروش با قیمت‌های بالاتر از آن وجود ندارد، احتمال افزایش قیمت ضعیف است، اما به‌طور قطع با کمبود کالا مواجه خواهیم بود؛ چرا که فروش با قیمت‌های تعیین‌شده توجیه اقتصادی ندارد، بنابراین کسی اقدام به واردات کالا نخواهد کرد و در تامین برخی از کالاهای اساسی دچار مشکل خواهیم شد.

این عضو اتاق بازرگانی تهران و ایران در خصوص پیامد حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی و اثرات آن بر نرخ کالاها گفت: از زمانی که ارز ۴۲۰۰ تومان حذف شده و قیمت کالاها آزاد شد قرار بر این بود که قیمت کالاها بر مبنای دلار ۲۳ هزار تومانی محاسبه شود، اما در نهایت قیمت‌گذاری‌ها بر مبنای دلار ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومانی صورت گرفت. پس از آن افزایش نرخ‌ها در قیمت‌ها تاثیری داده نشد و همین مساله موجب شد شرکت‌های تامین‌کننده کالا زیانی را متحمل شوند. به مرور با افزایش قیمت ارز این زیان بیشتر شد و زیان انباشته سنگینی را به شرکت‌های دولتی و خصوصی متحمل شدند. به همین دلیل اقبال برای واردات کالا کم شد.

رییس انجمن غلات ایران در خصوص اقدامات دولت پس از کاهش واردات برخی کالاهای اساسی گفت: متاسفانه نگاهی به تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد تا زمانی که شرایط تامین کالاهای اساسی بحرانی نشده، دولت به این مساله ورود نکرده و اقدامی برای چالش‌ها و مشکلات این حوزه نمی‌کند. با این وجود نه تنها اقدامی برای بهتر شدن اوضاع از سوی دولت صورت نگرفت بلکه سیاست‌های دولت موجب شد وضعیت ذخایر برخی از کالاها بدتر شود. کار به جایی رسیده که در محصولاتی در برخی از نهاده‌های دامی همچون کنجاله سویا شرایط بحرانی داشته باشیم. این روزها دامداران و مرغداران شرایط خوبی ندارند. حالا هم دیگر تامین این کالاها به این سادگی‌ها ممکن نیست.

این عضو اتاق بازرگانی در خصوص چرایی کندی واردات نهاده‌های دامی به کشور و عدم تمایل ورورد بخش خصوصی به این حوزه اظهار کرد: دلیل آن قیمت‌گذاری دستوری است. هم اکنون اگر نرخ جهانی کنجاله سویا را در ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان ضرب کنیم قیمت تمام‌شده آن برای واردکننده چیزی حدود ۱۹ هزار و ۵۰۰ الی ۲۰ هزار تومان می‌شود.

این در حالی است که دولت قیمت این محصول را ۱۶ هزار و ۳۰۰ تومان در نظر گرفته است. در واقع کسی که خواهان واردات این محصول است باید زیان بزرگی را برای خود در نظر بگیرد. به همین دلیل نمی‌توان امیدوار بود که بخش خصوصی به این حوزه ورود کند. بخش دولتی هم اگر قرار باشد در این زمینه ورود پیدا کند باید زیان را از محل دیگری جبران کند. به گفته این فعال بخش خصوصی مادامی که وضعیت قیمت‌گذاری داخلی مشخص نشود نقش بخش خصوصی در واردات یا تامین گندم هم مشخص نخواهد شد.

او در ادامه اضافه کرد: در خصوص کالاهای دیگر نیز همین شرایط حاکم است. ممکن است در چند ماه آینده همین وضعیت را در ذرت هم شاهد باشیم. متاسفانه سیاستگذاری کشور به هیچ وجه مبتنی بر عقلانیت نیست که بتوان با استناد به آن و وضعیت تولید داخلی، اقدام به واردات از سایر کشورها کرد.

فروش با قیمت‌های دستوری توجیه اقتصادی ندارد

رییس انجمن غلات ایران در خصوص احتمال افزایش قیمت‌ها در ماه‌های آتی گفت: احتمال رشد قیمت کم خواهد بود، اما به‌طور قطع با کمبود کالا مواجه خواهیم بود. چرا که دولت برای بسیاری از محصولات قیمت مصوب در نظر گرفته و کسی اجازه فروش با قیمت‌های بالاتر از آن را ندارد. اما از آنجایی که فروش با قیمت‌های دستوری تعیین‌شده توجیه اقتصادی ندارد، کسی اقدام به واردات کالا نمی‌کند و به‌طور قطع در تامین دچار مشکل خواهیم شد، مگر اینکه دولت خود به مساله واردات کالا ورود کرده و ردیف اعتباری هم برای جبرای این ضرر و زیان در نظر بگیرد.

کاوه زرگران در خصوص وضعیت ذخایر کالاهای اساسی عنوان کرد: میزان ذخایر در اختیار دولت بوده و آمار دقیقی را بخش خصوصی ندارد، اما با توجه به مشکلاتی که در زمینه واردات و قیمت‌گذاری در کنجاله سویا وجود دارد، حدس می‌زنیم ذخایرمان در این محصول وضعیت خوبی نداشته باشد. اما در مورد گندم هم پیش‌بینی شده امسال تولید شرایط خوبی داشته باشد.

البته نباید فراموش کرد که به دلیل شرایط سیاسی کشور ما باید ذخیره مناسبی از این محصول استراتژیک داشته باشد. براساس پیش‌بینی‌های انجام‌شده حجم ذخایر گندم تا فصل برداشت جوابگوی نیاز کشور است. وضعیت ذخایر ذرت تا دو ماه آینده مطلوب است، اما یک شکافی برای تامین این محصول وجود دارد، چرا که تولید برزیل از تیر ماه صورت می‌گیرد. امیدوارم که برنامه‌ریزی‌ها به‌گونه‌ای باشد که بازار ذرت در این ایام دچار مشکل نشود.

با توجه به اینکه قیمت جهانی بسیاری از محصولات غذایی در یک سال گذشته کاهش پیدا کرد، اما در ایران تغییر چندانی در قیمت کالاهای وارداتی ایجاد نشده است. برای بسیاری این سوال وجود دارد که چرا هر گونه رشد قیمتی در محصولات واردات به سرعت روی قیمت‌ها در بازار ایران تاثیر می‌گذارد اما کاهش قیمت‌ها در عمل تاثیری ندارد. رییس انجمن غلات ایران در این خصوص گفت: قیمت‌های جهانی یکی از فاکتورهای تاثیر‌گذار در قیمت‌هاست. ما فاکتورهای داخلی بسیاری داریم که روی بهای کالاهای وارداتی تاثیر‌گذار است. البته همان‌طور که خود شما می‌دانید قیمت روغن در سال گذشته در بازار جهانی روند کاهشی به خود گرفت که متناسب با این افت شاهد کاهش قیمت‌ها در بازار ایران هم بودیم.

چشم‌انداز تاریک اقتصاد ایران

در این میان، بازرس اتحادیه واردکنندگان نهاده‌های دامی سیاست‌های اقتصادی دولت را اشتباه دانست و افزود: تیم اقتصادی دولت حداکثر ۸نفره است اما دیدگاه‌های آنها با یکدیگر متضاد است؛ دولت با سیاست تک‌نرخی شدن ارز جلو آمد اما هم‌اکنون شاهد چند‌نرخی شدن ارز در کشور هستیم. در این شرایط اقتصادی نابسامان پیش‌بینی آینده صنف واردکنندگان نهاده‌های دامی در سال پیش رو چندان اهمیت نداشته و به نظر می‌رسد نتوان برای اقتصاد تصویر روشنی در سال جاری ترسیم کرد.

کسری لشکری با بیان اینکه قیمت نهاده‌های دامی در بازارهای جهانی ریزش کردند، گفت: دانه‌های روغنی، ذرت و جو نسبت به سال میلادی گذشته کاهش قیمت داشتند و اگر خودتحریمی‌های داخلی را حل و عاقلانه رفتار کنیم مشکل تامین غلات و خرید را نخواهیم داشت. به نظر بنده ما خود دست و پای خود را بسته‌ایم.

او اوکراین، برزیل و روسیه را تامین‌کنندگان اصلی نهاده‌های دامی کشور معرفی کرد و افزود: اوکراین مستقیما نهاده به ایران نمی‌دهد و نهاده آنها به ترکیه می‌فرستند سپس به ایران می‌آید. اما نهاده از آرژانتین و برزیل در حجم قابل توجهی وارد کشور می‌شود و کیفیت این محصولات نیز خوب است. بعضی از این محصولات تراریخته هستند که بعد از بررسی و آزمایشات ژنتیک روی آنها اگر قابلیت مصرف انسانی داشته باشد وارد بازار داخلی می‌شوند.

بندر امام سرشار از کنجاله‌ سویای سوخته است

کسری لشکری با بیان اینکه واردات برای بخش خصوصی توجیه اقتصادی ندارد، گفت: شرکت‌های وابسته به دولت در این میان خوب کار می‌کنند و واردات آنها زیاد است. در حال حاضر بندر امام سرشار از کنجاله‌های سویا سوخته با بارنامه شرکت پشتیبانی امور دام است. باید پرسید چرا باید این حجم از کنجاله وارد شد که بخواهد طی انباشتگی زیاد دچار خودسوختگی شود و قابلیت مصرف برای طیور و دام را از دست بدهد. این مسائل منافع کشور را زیر سوال می‌برد.

این فعال اقتصادی تصریح کرد: بخش خصوصی باید با قیمت مصوب وزارت کشاورزی نهاده را وارد چرخه تولید کند این در حالی است که شرکت پشتیبانی امور دام می‌تواند با هر قیمتی که بخواهد مزایده برگزار کند؛ به عبارتی دولتی‌ها تافته‌ جدا بافته هستند و شرکت‌های دولتی مشکلات بندری ندارند و بدون نوبت محموله‌های آنها وارد شده و برای حمل نخست بار آنها در اولویت قرار می‌گیرد اما با تمام مزیت‌هایی که نسبت به بخش خصوصی دارند کالاهای آنها می‌ماند و فاسد می‌شود. اینجا این پرسش مطرح است که کدام محموله بخش خصوصی مانده و فاسد شده است اگر دولت مداخله نکرده باشد؟

وی درخصوص اینکه روسیه یکی از اصلی‌ترین تامین‌کنندگان غلات در دنیا محسوب می‌شود آیا می‌تواند نیاز کشور را در این حوزه تامین کند؟ گفت: تراز تجاری ایران و روسیه سال گذشته رشد قابل توجهی کرد اما آنچه ما در روابط خارجی به آن توجه نمی‌کنیم منافع ملی است. این در حالی است که سایر کشورها اولویت‌شان تامین منافع ملی آنهاست. روس‌ها نیز آنقدر نادان نیستند که تمام محصول غلات خود را در اختیار ایران قرار بدهند. این کشور حدود ۱۵۰ میلیون تن تولید غلات دارد که از این عدد ۸۰ میلیون مصرف داخلی می‌شود و می‌تواند بقیه آن را صادر کند. روس‌ها می‌توانند گندم، جو و ذرت ما را تامین کنند اما می‌خواهند محصولاتش را با قیمت بازارهای جهانی به ما بفروشند.

امکان تجارت غلات با آمریکا وجود دارد

لشکری در ادامه تاکید کرد: منطقی نیست که ما تمام منابع تامین خود را در یک بازار متمرکز کنیم اگر در روسیه جنگ و خشکسالی شد، ما برای تامین با چالش مواجه شویم. همچنین از دریای خزر نمی‌توانیم حجم زیادی بار تخلیه و بارگیری کنیم و باید از دریای سیاه به بندر امام خمینی محموله از روسیه وارد کنیم که در شرایط جنگ این موضوع سخت شده است اما می‌توانیم ۴۰ تا ۵۰ درصد نهاده‌های دامی را از روسیه از طریق بنادر شمالی و جنوبی وارد کنیم که متاسفانه در این زمینه برنامه‌ریزی نکرده‌ایم. ایران بعد از تحریم‌ها برخی از بازارها را از دست داد، اما هنوز امکان تجارت با آمریکا به عنوان یکی از اصلی‌ترین کشورهای تامین غلات برای ما وجود دارد چرا که در غذا و دارو تحریم نیستیم و می‌توان با این کشور وارد تجارت شد.

کسری لشکری با اشاره به کاهش تولید گوشت گفت: کاهش تولید نیاز کشور به نهاده‌های دامی را تقلیل داده و از آنجایی که تورم توان خرید را از مردم سلب کرده است تولیدکنندگان نیز انگیزه تولید ندارند چراکه دیگر تولید برای تولیدکنندگان صرفه اقتصادی ندارد. قیمت‌های مصوب دولت نیز عادلانه نیستند اگر قیمت‌ها منطقی بودند دیگر شاهد افزایش نرخ‌ها در بازار نبودیم؛ دولت همه جا خود را وارد می‌کند و اجازه نمی‌دهد که بخش خصوصی کارش را انجام دهد.

وی با بیان اینکه حقوق‌بگیران با دریافتی ۸ میلیون تومان توان خرید گوشت کیلویی ۳۵۰ هزار تومان و مرغ ۶۰ هزار تومانی را ندارند، افزود: در این شرایط مردم کیفیت غذاهای خود را پایین می‌آورند و اگر در گذشته حجم بیشتری پروتئین مصرف می‌کردند مقدار آن را کاهش داده و محصولات دیگر چون کربوهیدرات‌ها، سیب‌زمینی و ماکارونی را جایگزین می‌کنند.