برنامه هفتم، شعارزده و بدون الگوی توسعه است

محمدباقر قالیباف، کاندیدای ریاست‌جمهوری و رئیس مجلس، در تصویب این برنامه نقش موثری داشته است و سه‌شنبه‌شب در «گفت‌وگوی ویزه خبری»، مدعی شد با برنامه هفتم توسعه زندگی کرده است!

 او ادامه داد: همه تلاش ما اجرای برنامه است. برنامه‌های پیشین حداکثر ۳۰ درصد اجرایی شد؛ اما برنامه هفتم شورای راهبری دارد که قابلیت اجرایی داشته باشد.

کاندیدای چندین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، مدعی شد که این برنامه تورم را مهار می‌کند و به مسئله معیشت مردم نگاه ویژه‌ای دارد. همچنین از رهگذر اجرای آن، رشد ۸ درصدی با سهم ۳ درصدی بهره‌وری تحقق می‌یابد.

کمال اطهاری، اقتصاددان و پژوهشگر اقتصاد تـوسعـه، در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» به بررسی این ادعاها و ظرفیت برنامه هفتم توسعه برای تحقق آن، پرداخته است. 

با برنامه هفتم رشد درخوری نخواهیم داشت

این اقتصاددان، در ابتدا درباره توانایی و ظرفیت برنامه هفتم توسعه برای تحقق رشد ۸ درصدی اظهار کرد: این برنامه فاقد چارچوب و الگوی توسعه‌بخش است زیرا مبتنی بر اقتصاد دانش‌بنیان نیست.

اطهاری، گفت: یک الگوی توسعه باید این خصلت را داشته باشد که بتواند جامعه دانش را با اقتصاد دانش توامان کند. اقتصاد دانش‌بنیان، اقتصادی است که در آن دانش نقش پیشران توسعه را بازی می‌کند که در این برنامه به آن پرداخته نشده. در جامعه دانش‌بنیان، دانایی به توانایی فردی و اجتماعی تبدیل می‌شود و این با یک سیاست اجتماعی جدید قابل تحقق است که چنین سیاستی، به رغم موجود بودن ظرفیت‌ها و مـدارک، تدوین نشده است. پژوهشگر توسعه با تاکید بر اینکه برنامه هفتم بسیار پراکنده و فاقد انسجام درونی است، درباره توانایی این برنامه برای رقابت‌پذیر کردن ایران با کشورهای دیگر عنوان کرد: باید جهت‌گیری مشخصی برای حضور در زنجیره جهانی ارزش داشت اما اکنون فقط با نفت و محصولات وابسته به نفت و صنایع اولیه چرخ اقتصاد می‌چرخد و در زنجیره جهانی ارزش حضور داریم.

او خاطرنشان کرد: این نحوه حضور ایران در زنجیره ارزش جهانی  باعث می‌شود که رشد اقتصادی درخور نداشته باشیم و با تحریم‌ها آسیب‌پذیر باشیم.

برنامه هفتم شامل برنامه‌های سرهم‌بندی شده است

این تحلیلگر مسائل اقتصادی با اشاره به توسعه‌بخش نبودن برنامه هفتم، تاکید کرد که در این برنامه از همفکری اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایی استفاده نشده است.

اطهاری تصریح کرد: برنامه‌های توسعه باید حول یک وفاق ملی شکل بگیرد، اما در برنامه هفتم این وفاق وجود ندارد.

او درباره جوانب دیگر برنامه هفتم افزود: در این برنامه به بخش کشاورزی با یک نوع سهل‌انگاری پرداخته شده؛ برای بخش کشاورزی باید برنامه‌ای داشت که آن را هوشمند کند که این هم بدون ورود به اقتصاد دانش‌بنیان ممکن نیست. برای مثال ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار مروج کشاورزی هوشمند تربیت شوند؛ اما چنین سیاستی مشاهده نمی‌شود.

این پژوهشگر اقتصاد توسعه با یادآوری اینکه کشاورزی هوشمند در برنامه ششم وجود داشت اما عملی نشد، اظهار کرد: این مباحثی است که ضرورت تجدیدنظر در برنامه هفتم را حتمی می‌کند و باید مانند برنامه چهارم توسعه چارچوبی برای وفاق حداقلی، که وفاق کارشناسی است، برای تضمین برنامه وجود داشته باشد.

به گفته او، این برنامه علاوه بر اینکه عمدتا تحت تاثیر شعارهایی مانند نهضت ملی مسکن است، شامل تعدادی پروژه نیز هست که صرفا سرهم شده‌اند بدون اینکه از الگوی توسعه تبعیت کنند و جهت‌گیری توسعه آفرین داشته باشند.

پژوهشگر اقتصاد توسعه: در برنامه هفتم توسعه از همفکری اتحادیه‌های کارگری و کارفرمایی استفاده نشده. برنامه توسعه، باید حول یک وفاق ملی شکل بگیرد اما در برنامه هفتم این وفاق وجود ندارد. این برنامه علاوه بر اینکه عمدتا تحت تاثیر شعارهایی مانند نهضت ملی مسکن است، شامل تعدادی پروژه نیز هست که صرفا سرهم شده‌اند بدون اینکه از الگوی توسعه تبعیت کنند و جهت‌گیری توسعه بخش داشته باشند

بهره‌وری نزولی شده است

این اقتصاددان درباره ادعای نقش ۳ درصدی بهره‌وری در رشد اقتصادی ۸ درصدی، بیان کرد: بهره‌وری زمانی ایجاد می‌شود که جامعه و اقتصاد دانش‌بنیان وجود داشته باشد و چون برنامه چهارم کنار گذاشته شد و در برنامه‌های بعدی به آن توجهی نشد، این جهت‌گیری در افزایش بهره‌وری به صورت یک امر دستگاه‌مند صورت نگرفته است.

اطهاری تصریح کرد: بهره‌وری سیر نزولی پیدا کرده و فقط با یک اقتصاد دانش‌بنیان و استفاده از فناوری‌های نوین است که می‌تواند افزایش می‌یابد.

او درباره مشکلات استفاده از فناوری‌های نوین در کشور، گفت: باید برنامه مشخصی برای جذب فناوری نوین در مناطق آزاد داشته باشیم و در چارچوب یک برنامه آمایشی، آن را در سرزمین منتقل کنیم اما چنین چیزی در دستور کار برنامه هفتم، مانند برنامه ششم، قرار ندارد.

این پژوهشگر اقتصاد توسعه با یادآوری اینکه برنامه ششم مزایایی مانند تشکیل کمیته‌های اقتصاد دانش‌بنیان داشت اما به دلیل نداشتن الگوی مناسب، این کمیته‌ها در عمل موفق نشدند، تاکید کرد: برنامه هفتم باید از این ایرادات برنامه ششم عبرت می‌گرفت؛ اما نه تنها عبرت نگرفت بلکه کل مقوله اقتصاد دانش‌بنیان را به یک امر حاشیه‌ای تبدیل کرد.

 کمال اطهاری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: برنامه هفتم توسعه توانایی و ظرفیت تحقق رشد ۸ درصدی اقتصاد را ندارد زیرا فاقد چارچوب و الگوی توسعه‌بخش است و مبتنی بر اقتصاد دانش‌بنیان نیست؛ مضاف‌ بر اینکه این برنامه مسلما تورم‌زا است

جبران کاهش رانت با افزایش تورم

اطهاری در ادامه درباره ظرفیت برنامه هفتم برای کاهش تورم عنوان کرد که این برنامه مسلما تورم‌زا است‌.

او با بیان اینکه پروژه‌های پراکنده هم‌افزایی ایجاد نمی‌کند و بهره‌وری و تولید را بالا نمی‌برد، افزود: نه تنها باید در زنجیره جهانی ارزش حضور پیدا کرد، بلکه باید زنجیره داخلی ارزش را هم سامان داد. یکی از ایرادات الگوی توسعه پیش از انقلاب، این بود که زنجیره ارزش داخلی را به صورت کامل تشکیل نداد.

این تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره دلیل شکل نگرفتن زنجیره ارزش داخلی اظهار کرد: بخش خصوصی است که می‌تواند می‌تواند زنجیره ارزش داخلی را با کارخانه‌های مختلف پیوند و توسعه دانش‌بنیان را سامان دهد، اما در سیستم فعلی، نهادی برای تشکیل محیط نوآوری به صورت یک مجموعه کامل تشکیل نشده است.

شهرداری‌ها معتاد تراکم‌فروشی هستند 

اطهاری ادامه داد: طرح‌های جامع شهری به دلیل تراکم‌فروشی کنار گذاشته شده است. در طرح جامع شهری تهران، تشکیل محیط نوآوری در دستور کار قرار داشت اما با واژگان شعاری مانند تشکیل بوم‌زیست جاگزین شد.

او با اشاره به کج‌کارکردی‌ها و کج‌فهمی‌ها در جریان اصولگرایی، تصریح کرد: این کار را شهرداری‌ها می‌توانند انجام دهند اما شهرداری‌ها معتاد تراکم‌فروشی هستند و با شعار عدم ورود شهرداری به اقتصاد، کل اقتصاد ایران را بر باد داده‌اند.

این اقتصاددان با عنوان اینکه با این سیستم فقط تورم افزایش می‌یابد، تصریح کرد: در یک اقتصاد ناسالم که عقب‌گرد دارد، رانتی که حاکمیت می‌تواند جذب کند کاهش می‌یابد و این کاهش را با تورم جبران می‌کند.

سهم مردم از یارانه‌ها زیر ۱ درصد است

اطهاری سیستم مالیاتی را در تضاد با معیشت مردم دانست و گفت: هنگام تعیین وضع سیستم مالیاتی باید توجه کرد که پشتیبان اقتصاد و جامعه دانش‌بنیان باشد اما چنین روندی نداریم و وقتی درآمد نفت دولت کاهش می‌یابد، مالیات‌ها را بدون توسعه بهره‌وری افزایش می‌دهد.

او درباره یارانه‌ها نیز افزود: دولت می‌تواند یارانه را برای آموزش و مهارت اقتصاد دانش‌بنیان جهت‌دهی کند، اما صرفا پول‌پاشی می‌کند که در عمل ناموفق بوده و سهم یارانه‌ها در درآمد مردم، بسیار ناچیز و زیر ۱ درصد است.

اطهاری در پایان خاطرنشان کرد: هیچکدام از این مسائل به صورت جدی در دستورکار برنامه هفتم نیست و به مسائل مهم به صورت شعاری پرداخته شده است.