رمزگشایی از یارانه ۲۵۰هزار تومانی

زهرا علی‌اکبری: می گویند یارانه ۲۵۰ هزار تومانی ، نه حالا که ایران در آستانه انتخابات است، سال گذشته حوالی همین ماه ها بود که حلقه حامیان رییس جمهور سابق از یارانه ۲۵۰ هزار تومانی سخن گفتند، آن هم درست زمانی که مجلس برای دو سال پیاپی با تصویب سیاست هایی سختگیرانه دولت را به کاهش شمار یارانه بگیران فرا می خواند و در گزارش های دوره ای خود خواستار توضیح مقامات دولتی در باب چرایی سرپیچی از اصل قانون بود.

حالا جمعی از کاندیدهای احتمالی ریاست جمهور هم صدا شعار افزایش مبلغ یارانه ها را می دهند ، ۲۵۰ هزار تومان نیز فعالا سقف شعارهای انتخاباتی است .

 یارانه ۲۵۰ هزار تومانی اما در شرایطی مطرح می شود که هیچ نکته ای درباره تبعات پرداخت این یارانه بر قیمت ها، و منابع تامین اعتبارات آن از سوی طراحان گفته نمی شود . شاید برای دریافتن اصل موضوع بد نباشد مراجعه ای به اصل قانون هدفمندی یارانه ها صورت گیرد .

 طبق قانون یارانه ها از محل افزایش قیمت حامل های انرژی و بهای کالاهای یارانه ای تامین می شود ، به این ترتیب آنچه در جریان شعار توخالی و اقتصاد افکن یارانه ۲۵۰ هزار تومانی بازگو نمی شود میزان افزایش قیمت و تورمی است که در اثر پرداخت این مبلغ به مردم در جامعه ایجاد خواهد شد . برای درک بهتر انچه رخ می دهد کافی است نگاهی به قیمت کالاها پیش از هدفمندی یارانه ها و پس از آن بیندازید .

قیمت هر لیتر شیر در آخرین هفته آذرماه سال ۱۳۸۹ ، پیش از هدفمندی یارانه ها ، طبق آمارهای ارائه شده از سوی بانک مرکزی هزار تومان در هر لیتر بود . هر کیلو تخم مرغ قیمتی در حدود ۱۴۰۰ تا ۱۵۰۰ تومان داشت . هر کیلو گوشت گوسفندی با استخوان به قیمت ۱۴ تا ۱۶ هزار تومان فروخته می شد و گوشت گوساله نیز بین هشت تا ۱۰ هزار تومان به فروش می رسید . بسته های ۵۰۰ گرمی چای خارجی ۵ هزار تومان قیمت داشت و روغن نباتی به قیمت کیلویی ۱۸۵۰ تومان به فروش می رسید . برنج درجه یک ایرانی ۲۵۰۰ تومان و برنج درجه دو و خارجی به ترتیب ۱۶۰۰ و ۱۵۰۰ تومان بود .

 همین اقلام درست یک سال پس از هدفمندی یارانه ها اما تغییراتی جدی را تجربه کرد ، بهای هر لیتر شیر از هزار تومان به ۱۳۴۰ تومان رسید . هر کیلو تخم مرغ ۳۱۵۰ تومان بود و برنج وارداتی به قیمت هر کیلو ۲ هزار تومان رسید .

برنج درجه یک و درجه دو با افزایش قابل ملاحظه قیمت به ترتیب به نزدیک چهار هزار تومان و سه هزار تومان رسید . هر کیلو گوشت گوسفندی در آذرماه سال ۱۳۹۰ حدود ۱۷ هزار تومان و هر کیلو گوشت گوساله حدود ۱۱ هزار تومان قیمت داشت . چای وارداتی به آستانه ۶ هزار تومان در هر کیلو رسید و روغن نباتی لیتری ۲۳۰۰ تومان فروخته می شد . این تنها بخشی از داستان پر غصه یارانه هاست چرا که با از راه رسیدن طوفان تورمی در سال ۱۳۹۱ که از سوی وزیر اقتصاد دولت دهم به در رفتن لنگر نرخ ارز مرتبط بود، قیمت ها رشدی قابل ملاحظه را تجربه کرد و سه سال پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها یعنی در سال ۱۳۹۲ بهای این اقلام رشدی سرسام آور را تجربه کرده بود .

 درست سه سال پس از اجرای قانون هدفمندی یارانه ها هر لیتر شیر ۲۵۰۰ تومان قیمت داشت و هر کیلو گوشت گوسفندی مرز ۳۰ هزار تومان را پشت سر گذاشت . گوشت گوساله در این دوره حتی روی ۳۲ هزار تومان را نیز دید . هر بسته ۵۰۰ گرمی چای خارجی ۱۵ هزار تومان و هر لیتر روغن ۴۶۰۰ تومان قیمت داشت . برنج درجه یک و درجه دو به ترتیب به هفت هزار تومان و ۵۶۰۰ تومان در هر کیلو رسیده بود و هر کیلو تخم مرغ ۴۶۰۰ تومان فروخته می شد. این ها در حالی اتفاق افتاد که یارانه همچنان ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان باقی مانده بود .

  در این میان قیمت هر قطعه سکه بهار آزادی از ۳۲۷ هزار تومان در آذرماه سال ۱۳۸۹ به ۸۶۶ هزار تومان در آذرماه سال ۱۳۹۲ رسید . هر دلار نیز در آذرماه سال ۱۳۸۹ از ۱۰۴۶ تومان به ۲۹۴۸ تومان در آذرماه سال ۱۳۹۲ افزایش یافته بود .

 در عین حال حتی تامین این مبلغ نیز برای اجرای کامل قانون هدفمندی یارانه ها کفایت نمی کرد و بررسی ها نشان می دهد بخش سلامت و تولید نتوانستند از نمد یارانه ها صاحب کلاهی برای خود شوند در حالی که در قانون بهره مندی این بخش ها از یارانه ها پیش بینی شده بود .

 حال اگر بر فرض محال همان نسبت ها در نظر گرفته شود، می توان چنین در نظر گرفت که زلزله ناشی از پرداخت یارانه ۲۵۰ هزار تومانی ۵ برابر بزرگتر از یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی برای اقتصاد ایران خواهد بود . با این فرض می توان در نظر گرفت که اگر نسبت های فوق برای قیمت ها در نظر گرفته شود، بهای اقلام مهم مصرفی چه خواهد شد .حتی تصور ۵ برابر شدن میزان افزایش قیمت ها در صورت اجرای این طرح نیز می تواند برای تمامی طبقات جامعه ایران ، اعم از برخوردار و نیازمند تکان دهنده باشد ، افزایش قیمت دلار ۱۸۱ درصد در سه سال بود، اگر این نسبت در ۵ ضرب شود و میزان قیمت فعلی در نظر گرفته شود، آن وقت بهتر است به دلار ۳۴ هزار تومانی، در صورت رسیدن یارانه ها به ۲۵۰ هزار تومان اندیشیده شود تا ابعاد خطرات ناشی از این طرح ، حتی اگر در ابعاد یک شعار باشد ، بهتر درک شود .  (منبع : بانک مرکزی - قیمت ها به تومان )