وعده ها در بوته عمل

 به جای نفت، تورم ٤٠ درصدی سر سفره آمد.در دولت قبل ایران در مسیر ونزوئلا پیش می‌رفت تورم تک رقمی، مثبت شدن رشد اقتصادی، کنترل نوسان نرخ ارز و افزایش صادرات نفت در دولت یازدهم محقق شد

 «پول نفت را به سفره مردم می‌آوریم» این مهمترین شعار انتخاباتی محمود احمدی‌نژاد بود که هنوز در حافظه بسیاری از ایرانی‌ها جا خوش کرده است. از قضا دوران مدیریت احمدی‌نژاد با درآمد تاریخی نفت مقارن شد. براساس اعلام اوپک، در هشت‌سال ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد کشور از طریق صادرات نفت بیش از ٥٧٨‌میلیارد ‌دلار درآمد داشته است. این یعنی در هشت‌سال احمدی‌نژاد درآمدهای نفتی نسبت به دوره قبل‌تر، یعنی دولت اصلاحات ٢٤٦‌درصد افزایش داشته است. در دو دوره ریاست‌جمهوری‌ هاشمی ‌رفسنجانی کشور جنگ‌زده ایران تنها با ١٢٣‌میلیارد ‌دلار و دوران جنگ تنها با ١٠٣‌میلیارد ‌دلار کشور اداره شده است. اگر بخواهیم تصویر دیگری از درآمد خیره‌کننده نفت ایران در دولت احمدی‌نژاد ارایه دهیم باید بگوییم کل درآمدهای نفتی ایران از‌ سال ١٣٦٠ تا‌ سال ١٣٩٢ برابر یک‌‌هزار و ١٠‌میلیارد دلار بوده است که درآمد دولت احمدی‌نژاد نزدیک به ٥٧‌درصد تمام سال‌های بعد از انقلاب تا ‌سال ٩٢ را در برمی‌گیرد. با وجود این، نتیجه شعار «آوردن نفت سر سفره مردم» تورم ٤٠‌درصدی و رشد منفی اقتصاد می‌شود. در‌ سال ٩٢ اما حسن روحانی با شعارهای عملی‌تری به صحنه آمد و از همان ابتدا به بهره‌گیری از نخبگان اقتصاد برای کنترل بحران اقتصادی تأکید کرد. تک‌رقمی کردن تورم، کنترل نوسانات نرخ ارز، رفع تحریم‌ها ، برگرداندن سهم ایران در بازار جهان و... ازجمله شعارهایی است که حسن روحانی در ماراتن انتخاباتی خود مطرح کرد.

از نفت سر سفره تا تورم ٤٠ درصدی

وعده‌های اقتصادی یک کاندیدا، مهمترین نقش را در محبوبیت و انتخاب او دارد. مردم چه بخواهند چه نخواهند به کاندیدایی تمایل پیدا می‌کنند که درک درستی از مشکلات اقتصادی طبقات مختلف جامعه داشته و برای حل آنها حداقل ادعا کند که برنامه‌ای دارد. ١٢‌سال پیش جریان منتسب به اصولگرایی که نماینده‌اش محمود احمدی‌نژاد بود با همین ترفندها برنده انتخابات شد. او کابینه را در‌ سال ٨٤، درحالی از دولت هشتم تحویل گرفت که براساس اعلام صندوق بین‌المللی پول، نرخ رشد اقتصادی ٤,٦٦‌درصد و تورم سالانه ١٠.٤‌درصد اعلام شده بود. «پول نفت را به سر سفره‌های مردم می‌آوریم» شعار وسوسه‌کننده‌ای بود برای مردمی که مدام از ثروت نفتی ایران شنیده بودند! احمدی‌نژاد ادعا می‌کرد حالا دیگر پول نفت کشور مستقیما به حساب‌های مردم واریز می‌شود. ٨‌سال گذشت و ایران از فروش نفت درآمدهای افسانه‌ای کسب کرد و ماحصل این درآمد برای مردم، تورم ٤٠‌درصدی و رشد اقتصاد منفی بود.

براساس اعلام اوپک، طی هشت‌سال ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد، کشور از طریق صادرات نفت بیش از ٥٧٨‌میلیارد‌ دلار درآمد داشته و این یعنی در ٨‌سال صدارت دولت‌های نهم و دهم درآمدهای نفتی نسبت به دولت هشتم، ٢٤٦‌درصد افزایش داشته است!حسن روحانی اما ٤‌سال پیش، درحالی کابینه را تحویل گرفت که بنا بر اعلام صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی کشور ١.٨٨- و تورم ٣٥.٩‌درصد اعلام شده بود. مهدی پازوکی، اقتصاددان به «شهروند» می‌گوید: «کلید روحانی، قفل اقتصاد ایران را باز کرد. مهار تورم یکی از وعده‌های اصلی حسن روحانی بود که زودتر از موعد تحقق یافت.» این اقتصاددان ادامه می‌دهد: همین که با دنیا مودب حرف می‌زنیم و دنیا هم با ما به نرمی مراوده و معاشرت می‌کند، اتفاق کمی نیست. مردم دوران سیاه گذشته را فراموش نکنند و از آن عبرت بگیرند. امروز «شهروند» وعده‌های انتخاباتی اقتصادی دو دولت احمدی‌نژاد و روحانی و تحقق آنها را بررسی می‌کند.

برجام به‌بار نشست

شاید شنیدن نام برجام برای ما عادی شده باشد، اما واقعیت این است که عملی شدن وعده انتخاباتی برجام توسط کابینه روحانی یکی از مهمترین اتفاقات بعد از انقلاب است. مهدی پازوکی معتقد است برجام برای کسانی که گوش‌هایشان را نگرفتند و می‌فهمند، راه نجات اقتصاد ایران محسوب می‌شود. او ارتقای صنعت هوایی ایران بعد از ٣٨‌سال را یکی دیگر از وعده‌های تحقق یافته روحانی دانسته و توضیح می‌دهد این ارتقا یکی دیگر از نتایج برجام است. پازوکی می‌گوید اگر برجام نبود، به‌زودی مجبور می‌شدیم نفت بدهیم تا نان بگیریم.

با شروع مذاکرات تشدید تحریم‌ها متوقف شد

جمشید پژویان اقتصاددان دیگری است که به «شهروند» می‌گوید: در دور اول ریاست جمهوری محمود احمدی‌‌نژاد، سیاست غلط تحریک تقاضا اتخاذ شد. مساله اینجاست که با تحریک تقاضا مشکل اقتصادی کشور حل نمی‌شود و این یکی از اشتباه‌های استراتژیکی بود که در دولت سابق رخ داد. افزایش حجم پول و نقدینگی، به بدنه اقتصاد کشور آسیب‌های مختلفی زد.  در دور دوم هم موضوع اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها مطرح شد. این اتفاق باید می‌افتاد اما آنطور که باید و شاید هدایت نشد. رها کردن این مصوبه و هدایت و سیاست‌‌گذاری غلط آن، موجب شد صنایعی که برای بازسازی آن برنامه ریزی شده بود، بازسازی نشود و عملا این طرح بدون نتیجه بماند. البته باید گفت که با اجرای طرح هدفمند‌سازی یارانه‌ها، تا حدی سبد قیمتی خانوار اصلاح و الگوی مصرفی مردم تغییر کرد. اگرچه دولت به خاطر نگرانی از تبلیغات و نقدهای منفی درمورد طرح آزادسازی نرخ حامل‌های انرژی، شتابزده اقدام به پرداخت ٤٥ هزار و ٥٠٠ تومان به همه افراد کرد.

پژویان همچنین درباره برجام معتقد است اگرچه نتایجی که مورد انتظار بود، کاملا محقق نشده است اما شروع مذاکرات، باعث توقف تشدید تحریم‌ها شد. کم کم، در روزهای بعد از توافق هسته‌ای، توانستیم تولید نفت کشور را به قبل از دوره‌ تحریم‌ها برگردانیم. اگرچه نمی‌توان منکر این شد که هنوز مشکلات اقتصادی و رکورد تا حدی پابرجاست.

٦/٢ برابر بیشتر نفت صادر می‌کنیم

سیاست‌های دولت قبلی اگر ادامه می‌یافت، روزی نهایتا ٩٥٠‌هزار بشکه نفت ارسال می‌کردیم و این درحالی است که درحال حاضر روزانه، ٢,٥‌میلیون بشکه نفت به جهان صادر می‌کنیم. این موضوع را مهدی پازوکی با «شهروند» در میان گذاشته و می‌گوید: چه کسی می‌تواند تفاوت این دو کابینه را نادیده گرفته و ساز مخالف کوک کند؟

سیاست‌های دولت نهم ادامه پیدا می‌کرد ونزوئلا می‌شدیم

هادی حق شناس اقتصاددان درحالی‌ که وعده دولت یازدهم را  بهبود شرایط اقتصاد ایران عنوان می کرد به «شهروند» می‌گوید:  کنترل نرخ تورم، سود بانکی ، بیکاری، نوسانات ارز،  توزیع بهتر درآمد،  بهبود تراز پرداخت های خارجی و شاخص‌هایی از این دست همگی نشان می دهد که وضعیت اقتصاد ملی و منافع ملی و منافع عموم جامعه  در این دولت بهتر شده است . او می گوید: در خصوص دستاوردهای دولت یازدهم همین بس که مردم دیگر همچون سال های  ٩١ و ٩٢  برای حفظ ارزش ریالی خود خرید سکه و دلار یا آپارتمان و خودرو نیستند. اطمینان نسبت به ثبات قیمت ها در بازار حاکم شده است . این همان اتفاقی است که رویای مردم در سال های پایانی دولت قبل بود .

این کارشناس مسائل اقتصادی بازار داغ شعارهای پوپولیستی برخی از کاندیداهای ریاست جمهوری را مورد انتقاد قرار داد و در پاسخ به منتقدان عملکرد دولت روحانی گفت: گویا برخی فراموش کرده اند که  در سال ٩٢ همه کاندیداها منهای جریان سیاسی‌شان اعتقاد داشتند که کشور در لبه پرتگاه  قرار گرفته و در آستانه سقوط نابودی است اما  در آستانه انتخابات دوازدهمین رئیس‌جمهوری کشور دیگر چنین مساله ای مطرح نیست و کاندیداها گله می کنند که چرا شرایط اقتصادی مردم امروز  بهتر نشده است.  

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به بریز و بپاش های دولت قبل ، ادامه داد :  در دولت قبل ٧٠٠ میلیارد دلار ثروتی که متعلق به همه نسل‌ها بود هزینه شد و بر نقدینگی کشور افزوده شد  بدون اینکه در بهبود شرایط اقتصادی ایران اثری داشته باشد؛  این همان شیوه پوپولیستی  است که اگر ادامه پیدا می کرد به سرنوشت کشور ونزوئلا دچار می شدیم .

درمان ارزان

«عدالت در بهداشت و درمان» یکی دیگر از وعده‌های حسن روحانی بود که به‌بار نشست. با عملی شدن طرح تحول سلامت ایرانیان، امروز بسیاری از مردم نزد پزشکان متخصص درمان می‌شوند و گاهی کمتر از ١٠‌درصد هزینه‌ها را خود پرداخت می‌کنند. مهدی پازوکی می‌گوید: امروز مردم عادی هم می‌توانند با کمترین پرداخت، توسط دکتر متخصص ویزیت شوند یا حتی جراحی انجام دهند. خود من عمل قلب باز در بیمارستان خصوصی انجام دادم و تنها یک‌میلیون و ٨٠٠‌هزار تومان از ٤٥‌میلیون تومان سهم پرداختی من بود. همچنین دیگر مثل گذشته دارو کمیاب و گران نیست و بیماران بیماری‌های خاص با ثبات قیمت و فراوانی داروی مورد نیاز خود مواجه‌اند.

یارانه‌ها واقعا مصیبت عظمای کشور شد

٢١٧‌هزار‌ میلیارد تومان در این ٧‌سال پول یارانه به مردم داده شد که آن ٤٥‌هزار و ٥٠٠ تومان نه‌تنها دردی از مردم دوا نکرد بلکه به نقل از وزیر اقتصاد، علی طیب‌نیا تبدیل به مصیبت عظمای دولت هم شد. پازوکی، اقتصاددان معتقد است که احمدی‌نژاد تقسیم پول را به درستی نمی‌فهمید و همین باعث شد دو برابر بودجه عمرانی کشور را به مردم یارانه پرداخت کند.

حمل‌ونقل ریلی توسعه یافت

منابع بسیار خوبی در این دولت به حمل‌ونقل اختصاص یافت. گفتنی است؛ رئیس جمهوری با تأکید بر مزیت حمل‌ونقل ریلی در کاهش مصرف انرژی و حفاظت از محیط‌زیست، بارها گفته است توسعه حمل‌ونقل ریلی از اولویت‌های اساسی دولت است. مهدی پازوکی صحه بر این ادعا گذاشته و می‌گوید: خطوط ریلی تهران ‌- همدان، همدان - کرمانشاه، قزوین – رشت - انزلی در دولت یازدهم پیشرفت‌های چشمگیری داشتند.فروردین‌ماه امسال سعید محمدزاده، مدیرعامل راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران به برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی قطار حومه‌ای مشهد - نیشابور اشاره و بیان کرد: راه‌آهن هم اینک درحال ساخت دو‌هزار کیلومتر خطوط دوم، سوم و چهارم در مسیرهای حومه‌ای و سراسری در سطح کشور است. به گفته او در چارچوب فعالیت دولت یازدهم افزون بر ٦٠‌هزار‌ میلیارد ریال فقط در حوزه ریل‌گذاری سرمایه‌گذاری شده و تا پایان کار دولت چند مرکز استان شامل همدان، رشت، کرمانشاه و ارومیه به شبکه ریلی متصل می‌شوند و تبریز هم از طریق یک مسیر کوتاه‌تر به این شبکه وصل می‌شود.

کاش از نخبه‌های بیشتری استفاده می‌شد

محمد خوش چهره، استاد اقتصاد دانشگاه تهران به «شهروند» می‌گوید: دولت روحانی می‌توانست از یک اجماع مناسب‌تر نخبگان استفاده کند، زیرا  طیف مشاوران رئیس جمهوری از یک طیف شناخته شده و تجربه شده هستند که عمدتا تفکرات آنها در دوران سازندگی مورد استفاده قرار گرفته بود.

خوش چهره با اشاره به سختی کار و مشکلات به ارث رسیده به دولت یازدهم مانند تورم دو رقمی بالا و حجم بالای بیکاری اظهار داشت: با توجه به این مسائل انتظار این بود که روحانی از گستره وسیع تری از نخبگان و صاحب‌نظران استفاده کند اما برخی از افرادی که نقطه نظرات مناسبی دارند، برای اصلاح امور مورد مشورت و قضاوت قرار نمی گیرند.

خوش‌چهره گفت:  البته نه اینکه هر نظری اعمال و اجرایی شود بلکه باید نظریات مختلف در تقابل با یکدیگر قرار بگیرند و بتوانند برتری خود را نشان دهند و مورد قضاوت قرار بگیرند.

او با ذکر مثالی در این رابطه اظهار داشت: به عنوان مثال دولت دهم که رویه تک سویه ای داشت، در مورد مسکن ایده و سلیقه رئیس‌جمهوری وقت را تحت عنوان مسکن مهر اجرا و مبادرت به عملیاتی کردن آن در مقیاس ملی کرد.

بعدها اما وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم طرح مسکن مهر را مورد انتقاد قرار داد. البته همین انتقادها به وزیر فعلی راه و شهرسازی هم وارد است که باید ترتیبی اتخاذ شود تا مسکن اجتماعی، خود را به اثبات برساند زیرا شاید در حال حاضر برخی از این کارشناسان این نظر را داشته باشند که مشکل مسکن مربوط به کلانشهرها است و از طریق بافت فرسوده قابل حل است.

کجا بودیم، کجا هستیم

نباید در ٤‌سال انتظار معجزه داشت. چندی پیش اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی در جمع ورزشکاران گفت: کشور را از ته چاه خارج کرديم. منظور از این چاه، بدهکاری‌های سنگین دولت، ضربه‌هایی که کشور از دستبردهای دولت سابق به بانک مرکزی خورده بود و گرفتاری‌های متعدد حوزه بین‌الملل است.