یارانه؛ از خیال تا واقعیت

آیا در شرایط فعلی اقتصاد کشور، امکان تحقق وعده‌های یارانه‌ای وجود دارد و اگر یارانه‌ها چند برابر شود، چه اتفاقاتی را باید برای اقتصاد ایران متصور شویم؟

هر چه به روز انتخابات دوازدهمین دوره ریاست‌جمهوری نزدیک می‌شویم، بازار شعارهای انتخاباتی داغ‌تر می‌شود. در میان وعده‌هایی که به مردم برای آینده داده می‌شود، «یارانه‌ها» بیشترین توجه را به خود جلب کرده است. یک کاندیدا وعده پرداخت یارانه ۱۵۰ هزار تومانی را در دولت خود متعهد شده و کاندیدای دیگر، مدعی شده که امکان افزایش ۳ برابری یارانه‌ها برای اقشار خاص وجود دارد و حتی از یارانه ۲۵۰ هزار سخن گفته است.

اما آیا واقعا در شرایط فعلی اقتصاد کشور، امکان تحقق وعده‌های اقتصادی یارانه‌ای وجود دارد؟ و اگر یارانه‌ها چند برابر شود، چه اتفاقاتی را باید برای اقتصاد ایران متصور شویم؟ در این خصوص، ۲۰ اقتصاددان، تحلیگر و صاحب‌نظر پاسخ دادند.

داوود دانش‌جعفری، وزیر اقتصاد دولت نهم: این مسابقه‌ای که الان من می‌بینم نامزدها گذاشته‌اند که اگر من بیایم، یارانه را ۳ تا ۵ برابر می‌کنم، ضد اقتصاد و ضد اقتصاد مقاومتی است. نباید فکر کرد که این کار موجب افزایش درآمد مردم می‌شود. درآمد مردم باید از محل کار و تلاش باشد، نه اینکه کالا را گران کنیم و تورم را به جامعه تزریق کنیم ولی از طرفی بگوییم که پول جدیدی را نیز به مردم بدهیم.

کاظم جلالی، رییس مرکز پژوهش‌های مجلس: برخی محاسبات انجام شده نشان می‌دهد اگر یارانه نقدی فقط بخواهد دو برابر شود و منابع آن از محل افزایش قیمت بنزین تامین شود، نرخ این فرآورده به حدود لیتری ۳۰۰۰ تومان افزایش خواهد یافت.

بایزید مردوخی، مشاور وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی: همین‌که یارانه را سه برابر کنند، باید بگویند وسایل این کار چه خواهد بود. برای مثال، می‌گویند مالیات جدید وضع می‌کنیم و از جیب مردم می‌گیریم و بابت یارانه‌ها هزینه می‌کنیم. یک راه افزایش یارانه‌های نقدی، افزایش قیمت حامل‌های انرژی است. یعنی برای افزایش سه برابری یارانه‌ها باید قیمت سوخت ۶ برابر شود. اما آیا چند برابر شدن قیمت سوخت را جامعه می‌تواند تحمل کند؟

مصطفی کواکبیان، نماینده مجلس: کسی که وعده یارانه سه برابری می‌دهد یا حقه باز است یا قانون را دور می‌زند. بزرگ‌ترین نعمتی که در اختیار داریم، عقل است و باید به شعارهایی که این روزها داده می‌شود، تفکر کنیم. شعارهای عوام‌فریبانه راهی برای تحت‌تاثیر قرار دادن عقل است.

حسین عبده تبریزی، مشاور وزیر اقتصاد دولت اصلاحات: متاسفانه هیچ برنامه مدونی ارائه نمی‌شود و افرادی که تا دیروز طی نامه‌نگاری با یارانه‌ها مخالف بودند؛ امروز وعده‌های خیالی افزایش یارانه می‌دهند که به هیچ وجه با ظرفیت‌های اقتصادی کشور مطابقت ندارد.

علی کاردر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران: ما با این همه توسعه‌ای که در پارس‌جنوبی داشته‌ایم، گاز را هر مترمکعب چهار تومان می‌‌فروشیم. هر میزان که مبلغ یارانه‌ها بیشتر شود، باید از این چهار تومان برداشت شود. با افزایش رقم یارانه‌ها توسعه کشور با مشکل مواجه می‌شود و حتی پولی برای این نفت و توسعه‌ آن باقی نمی‌ماند.

عباس کاظمی، مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی: قیمت بنزین را دولت تعیین می‌کند و معلوم نیست برای یارانه ۱۵۰ هزار تومانی قیمت بنزین چقدر شود. اما همان طور که رییس مجلس گفت، چنین پول‌هایی در کشور وجود ندارد مگر آنکه افرادی که چنین قول‌هایی می‌دهند گنج پیدا کرده باشند.

احمد میدری، معاون وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی: پیشنهاد می‌شود به جای این‌که با وعده‌های توخالی و خیال‌بافانه، مردم را به سمت خود جلب کنیم، مشکلات واقعی اقتصاد ایران را مورد هدف قرار دهیم و از بسیج عمومی استفاده کنیم تا مشکلات ساختاری اقتصاد ایران حل شود. اگر یارانه‌ها سه برابر شود، ظرف مدت یک‌سال تورم دوباره قدرت خرید مردم را یک‌سوم می‌کند. پدیده‌ای که در دولت احمدی‌نژاد رخ داد، یک قاعده است. یعنی از طریق ایجاد تورم یارانه پرداخت شود و آن یارانه قدرت آحاد جامعه را از بین می‌برد.

سعید شیرکوند، اقتصاددان: برخی از دوستان متاسفانه کشورداری را با عوام‌داری اشتباه گرفته‌اند. کشورداری یک مقوله است، عوام‌داری یک مقوله است. دولت که بنا ندارد برای مردم دلبری کند. بنای دولت این است که وظایف خود را انجام دهد. مگر چند درصد جامعه ما، نگاه عوامانه دارند؟ این یک باور غلط است که فکر می‌کنند مردم عوام هستند.

سعید لیلاز، تحلیلگر مسایل اقتصادی: اگر قرار شود یارانه‌ها به ۲۵۰ هزار تومان در ماه افزایش یابد، دلار باید ۸ هزار تومان بشود. کاندیداهایی که دوست دارند وعده بدهند، چرا دست‌شان به کم می‌رود؟ دلار را به ۴۰ هزار تومان برسانند تا بتوانند یارانه ۲ میلیون تومانی پرداخت کنند. گر لیتری هزار تومان به قیمت بنزین‌ اضافه شود، یعنی بنزین به لیتری ۲ هزار تومان برسد، می‌توان حدود ۷۰ هزار تومان به مقدار یارانه اضافه کرد. اگر قرار باشد با یک تورم لجام‌گسیخته حرکت کنیم، می‌توان یارانه بیشتری پرداخت کرد.

محمد خوش‌چهره، استاد اقتصاد دانشگاه تهران: برخی افراد وعده افزایش یارانه را می‌دهند که در این مورد ضرب‌المثلی وجود دارد: ما را به خیر تو حاجت نیست، شر مرسان.

حسین راغفر، اقتصاددان: متاسفانه این روزها وعده‌هایی درباره افزایش یارانه‌ها مطرح می‌شود که علاوه بر اینکه برای اقتصاد ما آسیب‌زاست، بلکه تحقق‌پذیر هم نیست و با نگاهی به منابع مالی موجود مشخص می‌شود که دولتی که ۷۰۰ هزار میلیارد تومان بدهی دارد و ۵۰۰ هزار میلیارد تومان باید صرف تامین طرح‌های عمرانی خود کند، نمی‌تواند این افزایش یارانه‌هایی را که وعده می‌دهد عملی کند.

اسدلله عسگراولادی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران: مردم می‌فهمند که حرف‌های برخی نامزدها همه شعار است و آنها حتی برنامه هم ندارند. از کجا می‌خواهند یارانه را سه برابر کنند یا ۲۵۰ هزار تومان کارانه بدهند. هیچ دولتی همچین پولی را ندارد بدهد. ما ۸۰ میلیون جمعیت هستیم، مسخره است اینکه ۲۵۰ هزار تومان به هر فرد بیکاری بدهند. این یعنی پرداخت ۲۲۰ هزار میلیارد تومان، این حرف‌ها غلط است و در حد شعار انتخاباتی است و من اعتقادی به این حرف‌ها ندارم.

عباس عبدی، فعال سیاسی: اصولگرایان هرگز در تاریخ جمهوری اسلامی ایران به دنبال بهبود وضعیت اقتصادی کشور نبوده و امروز نیز با شعارهای پوپولیستی مسیری را در پیش پای مردم قرار داده‌اند که هرگز نمی‌توانند از آن تا سال‌های آینده خود را منفک کنند. شعارهای احمدی‌نژاد در ۸ یا ۱۲ سال قبل مطلوبیت داشت، اما امروز دیگر نمی‌توان آن شعارها را داد.

سیامک قاسمى، کارشناس اقتصادی: واضح است كه افزايش شديد يارانه‌هاى نقدى براى يك دولت فقير با درآمدهاى نفتى پايين به دليل پايين بودن قيمت نفت و در حالى كه بيش از ٤٠٠ هزار ميليارد تومان پروژه عمرانى و زيرساختى كشور نيمه تمام مانده است، در صورت تحقق مى‌تواند همچون مخدر كوتاه‌مدتى براى طبقاتى از جامعه باشد كه در بلندمدت اقتصاد بيمار ايران و به‌ويژه دولت را از درون فلج مى‌كند.

مجیدرضا حریری، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی و صنایع و معادن تهران: شعارهای خطرناکی در این دوره از رقابت‌های انتخاباتی به گوش می‌رسد. یارانه ۱۵۰ هزار تومانی و پرداخت پول به بیکاران و... می‌تواند انگیزه‌های تولید و تلاش را نابود کند. بهتر است دولت بدون فوت وقت اعلام کند همین یارانه ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی چقدر از مردمان طبقه متوسط را فقیر کرد. موج تورمی ناشی از تزریق بی‌هدف نقدینگی هم سفره خانوارها را کوچک و هم بحران‌ها را تشدید کرد،. ه این ترتیب چرا باید کسانی با شعار یارانه ۱۵۰ هزار تومانی درصدد خرید رای باشند؟

مهدی نصرتی، اقتصاددان: بعضی از کاندیداهای وعده سه برابر کردن یارانه، بیکارانه به همه افراد بالای ۱۸سال، وام ازدواج ۲۰میلیونی و از این قبیل داده‌اند. حذف یارانه دوسوم از مردم به نفع یک سوم باقی‌مانده، افزایش چند برابری قیمت بنزین، آب، برق و گاز، افزایش شدید قیمت دلار، چاپ اسکناس و ایجاد پول بدون پشتوانه، حذف یا کاهش شدید خدمات عمومی و فروش دارایی‌ها و سرمایه‌های دولت و کشور، ۶ راه تامین منابع این وعده‌ها است.

حمیدرضا صالحی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران: اگر یارانه‌ها افزایش پیدا کند احتمال اینکه قیمت برق نیز به سمت واقعی‌سازی پیش برود، وجود دارد. این در حالی است که باید توجه کرد قدرت خرید مردم و درآمدشان افزایش پیدا می‌کند یا خیر. چارچوب وعده افزایش یارانه کاری عبث و بیهوده است. یارانه باید به اقشار پایین جامعه یا دهک‌های پایین پرداخت شود تا بتوانند مشکلات خود را حل کنند.

رضا بوستانی، کارشناس اقتصادی: بیراه نیست اگر وعده پرداخت حاتم‌وار یارانه نقدی را که بدون در نظر گرفتن عوامل فقرآفرین بیان می‌شود، تنها سیاستی عوام‌گرایانه بخوانیم. سیاستی که نه با منطق اقتصادی و نه با کرامت انسانی سازگار است. یادمان باشد عدالت با آزادگی زیباتر است. حتی اگر با پرداخت یارانه نقدی بتوان برابری ایجاد کرد، ولی این برابری، آزادگی را برای یارانه‌بگیران همراه نخواهد داشت. پیش‌تر بسیاری بر ارزش کار و آزادگی تاکید کرده‌اند، اما سخن سعدی همچنان شنیدنی است: «هر که نان از عمل خویش خورد، منت حاتم طایی نبرد.

بهمن آرمان، تحلیلگر اقتصادی: پرداخت یارانه، آن هم به صورت سراسری آثار زیانباری را برای اقتصاد به همراه دارد؛ چراکه سبب می‌شود اعتباراتی که باید صرف سازندگی و اشتغال پایدار شود، صرف پرداخت یارانه خواهد شد. در عمل یارانه‌ها حتی نمی‌تواند سود مردم و یارانه‌بگیران را در بر داشته باشد. می بینیم که فشارهای تورمی ناشی از پرداخت یارانه خود سبب می‌شود مشکلات اقتصادی مردم دو چندان شود.

مریم فکری