رسانه‌های مخالف دولت که تا دقیقه نود انتخابات به ٣ برابر شدن یارانه‌ها پافشاری می‌کردند، پس از اعلام برنده کارزار انتخابات ناگهان تغییر موضع داده و حالا به حذف حدود ١٤ تا ٢٠میلیون نفر یارانه‌بگیر اصرار می‌کنند و دولت را بابت حذف‌نکردن این تعداد از یارانه‌بگیران سرزنش می‌کنند!
این موضوع در حالی رخ می‌دهد که بازی‌های سیاسی با اقتصاد کشور و منافع ملی مورد انتقاد جدی کارشناسان اقتصاد است. مهدی تقوی، اقتصاددان به «شهروند» می‌گوید: بازی پوپولیست‌ها با اقتصاد حتی به غول اقتصادی انگلیس هم آسیب وارد کرده است و این کشور که تا چند دهه گذشته هیچ نیازمند جدی نداشت و در سطح شهرهای آن به‌ندرت متکدیان به چشم می‌آمدند، حالا با وعده‌های پوپولیستی آسیب دیده است.
داستان از این قرار است که مرکز پژوهشهای مجلس در گزارشی اعلام کرده است: طبق تبصره «١٤» قانون بودجه سال ١٣٩٦، سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها مجاز است فقط ٣٣,٥هزار میلیارد تومان از منابع خود را صرف پرداخت نقدی به خانوارها کند.
به‌عبارت دیگر اگر قرار باشد در سال ١٣٩٦ ماهیانه ٤٥.٥هزار تومان پرداخت شود، فقط می‌توان به ٦١میلیون نفر یارانه نقدی پرداخت کرد. رضا پدیدار، عضو اتاق بازرگانی ایران به «شهروند» می‌گوید: در حال حاضر بعد از سه مرحله حذف و اضافه، حدود ٧٥میلیون نفر یارانه می‌گیرند و اگر بنا باشد براساس همین وضع حاکم پرداخت حتی همین ٤٥هزار و ٥٠٠ تومان ادامه یابد، یارانه تمام درآمدهای نفت و ذخایر طبیعی را می‌بلعد.
مهدی تقوی، اقتصاددان هم به «شهروند» توضیح می‌دهد: توان پرداخت یارانه دولت همان ٦١میلیون نفر است و اگر دولت برای پرداخت یارانه نقدی به ٧٥میلیون نفر تحت فشار باشد، رو به چاپ اسکناس آورده و تورم‌های سنگین ایجاد می‌کند.
«شهروند» امروز هر دو دیدگاه را بررسی کرده و توضیح می‌دهد چرا گزارش مرکز پژوهشهای مجلس به واقعیت کنونی اقتصاد ایران نزدیک‌تر است؟
پوپولیست‌ها به غول اقتصاد انگلیس هم آسیب زدند
گزارش مرکز پژوهشهای مجلس به واقعیت کنونی اقتصاد کشور نزدیک‌تر است. مهدی تقوی، اقتصاددان و استاد دانشگاه می‌گوید: خشت اول مشکل اصلی اقتصادی کشور ما با شروع پرداخت نقدی یارانه در دولت دهم کج نهاده شد. از نظر علم اقتصاد پرداخت‌های اینچنینی، صد‌در‌صد رد شده و موجب رخ‌دادن تورم‌های ٤٠درصدی (همان‌طور که دیدیم) می‌شود.
این استاد دانشگاه به «شهروند» می‌گوید: منابع کنونی دولت برای پرداخت این حجم از یارانه نقدی کافی نیست، مگر این‌که منابع تأمین آن عوض شود. اگر یارانه قرار است از محل مالیات از ثروتمندان تأمین شود تا حد زیادی اشتغال تولید کرده و فقر محض را ریشه‌کن می‌کند. اما اگر در وضع فعلی بماند، افزایش پرداخت نقدی بیش از توان دولت رکود تورمی ایجاد می‌کند چرا که دولت باید برای تأمین یارانه آن ١٤میلیون نفر مازاد بر ظرفیت، به چاپ پول توسط بانک مرکزی روی بیاورد.
تقوی ادامه می‌دهد: وقتی من در انگلستان دانشجو بودم، سیستم اقتصادی آن کشور یکی از سالم‌ترین سیستم‌ها بود. شما گدایی در سطح شهر نمی‌دیدید چرا که همه جامعه حداقل‌های ممکن برای زندگی را داشتند. چرا که ثروتمندان با پرداخت مالیات از تولید و توسعه حمایت می‌کردند و قیمت تمام‌شده کالاها کاهش پیدا می‌کرد؛ اما اکنون سیاست‌های اقتصادی انگلستان با وعده‌های پوپولیستی آسیب‌های جدی دیده است.
منگنه دولت‌ها
درحال حاضر، ٧٥میلیون نفر از دولت ماهانه، ٤٥هزارو٥٠٠ تومان دریافت می‌کنند. رضا پدیدار می‌گوید: مطابق قانون، دولت موظف است از محل ما‌به‌التفاوت قیمت تمام‌شده و قیمت افزایش پیداکرده، بودجه پرداخت یارانه‌ها را تأمین کند. دولت یازدهم، از سال ٩٢ لای یک منگنه اقتصادی قرار گرفت. کابینه روحانی نه می‌توانست پرداخت یارانه‌ها را قطع کند، نه توان پرداخت آن را داشت. درحال حاضر، برای هرگونه افزایش دراین مبلغ پرداختی یا افزایش درتعداد، باید ازمحل افزایش قیمت حامل‌های انرژی تأمین شود.
رضا پدیدار، ضمن اعلام موافقت نسبی با نزدیک‌تربودن گزارش تازه منتشرشده از مرکز پژوهشهای مجلس ادامه می‌دهد: آثار تخریبی و تورمی این‌گونه وعده‌ها درحال حاضر بسیار زیاد بوده و ابدا به صلاح کشور نیست. حتی ٢برابرشدن یارانه نقدی، هم درحال حاضر وعده غیرقابل تحققی بود و قیمت بنزین را به هزارو٧٠٠ تومان می‌رساند.
وعده‌های انتخاباتی باید موجب بیشترشدن انضباط اقتصادی کشور شود، نه این‌که هیاهوی بیهوده ایجاد کند.
به گفته او، مردم مطالبه‌گر و هوشمند هستند و این وعده‌ها را جدی می‌گیرند. همین موضوع روی تأمین ضریب رشد اقتصادی و توزیع منابع اعتباری و سرمایه سرمایه‌ای از داخل و خارج کشور نیز تأثیر می‌گذارد.
مرکز پژوهش‌ها بارها هشدار داده است
این که بودجه عمومی دولت یارای پرداخت یارانه چند برابری را ندارد، بارها و بارها از تریبون‌های مختلف اعلام شد. از ریاست مجلس شورای اسلامی گرفته تا اقتصاددانان مختلفی که هشدار دادند. مرکز پژوهشهای مجلس پیشتر از این هم گزارشی دراین‌باره منتشر کرده بود که درهیاهوی انتخابات گم شد و رسانه‌های مخالف دولت ترجیح دادند آن را نادیده بگیرند.
دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهشهای مجلس، درگزارشی با عنوان «پول‌پاشی دراقتصاد: مبانی و آثار» با نگاهی به ادبیات این موضوع به ارزیابی و بررسی تأثیرات موارد مختلف پول‌پاشی احتمالی دربودجه دولت درشرایط فعلی اقتصاد ایران پرداخته بود.
دراین گزارش برآورد شد؛ درشرایط فعلی، اقتصاد ایران، هر ٥٠هزار‌میلیارد تومان پول‌پاشی (برای تأمین یارانه‌های نجومی) در بودجه دولت (معادل کمی بیش از ۵۰هزار تومان برای هر ایرانی)، در سال اول، حداقل اثر تورمی معادل افزایش ۶/۴درصد داشته باشد و پیش‌بینی تورم فعلی را از ۱۱/۲درصد کنونی در سال‌جاری به ۱۷/۶درصد درپایان سال برساند.
بودجه عمومی دولت بیشتر از این کشش ندارد
میثم هاشم‌خانی اقتصاددان به «شهروند» می‌گوید: به‌طور ویژه درباره هربرنامه انتخاباتی درحوزه اقتصاد، پرسش کلیدی آن است که قرار است بودجه آن برنامه ازجیب دولت تأمین شود یا از جیب مردم؟ این‌که بودجه یک برنامه انتخاباتی، مثلا ٣برابرشدن یارانه نقدی، از جیب «دولت» تأمین شود، یعنی یا بخشی ازمالیات‌ها افزایش یابد یا بخش مشخصی ازهزینه‌های دولت حذف شود.
به‌طور مشابه تأمین بودجه یک برنامه انتخاباتی، مثلا همین ٣برابرشدن یارانه نقدی، ازجیب «مردم»، یعنی چاپ پول و تحمیل تورم به عامه مردم یا مثلا افزایش شدید قیمت دلار یا افزایش شدید قیمت سایر کالاها و خدماتی که دولت فروشنده آنهاست. به‌عنوان مثال، دولت قبل پرداخت یارانه نقدی و ارایه مسکن مهر را بدون برنامه‌ریزی مشخص درباره شیوه تأمین بودجه آغاز کرد.
نتیجه آن شد که در ٢سال پایانی دولت قبل، بخش عمده هزینه این ٢ طرح بزرگ درقالب شوک تورمی و شوک قیمت دلار، از جیب مردم تأمین شد. در واقع وجه تمایز برنامه‌های انتخاباتی پوپولیستی و غیرپوپولیستی همین است: برنامه‌های پوپولیستی صرفا وعده‌هایی بزرگ هستند با شیوه تأمین مالی نامشخص. درمقابل، برنامه‌های اقتصادی علمی درکنار طرح دقیق هدف و چارچوب برنامه، شیوه اجرا و شیوه تأمین مالی را هم دقیقا مطرح می‌کنند.
- 16
- 1
