حدود ۶ سالي از اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده مي‌گذرد؛ قانوني که در اوايل سال ۱۳۸۷، براي بهبود درآمدهاي دولتي تصويب شد و حاشيه‌هاي زيادي را همراه خود کرد؛ حاشيه‌هايي که از صداي موافقان و مخالفان اين طرح، حکايت مي‌کنند و از خواسته‌هاي مخالفان براي اصلاح اين قانون، خبر مي‌دهند. اينکه بعد از گذشت حدود ۶ سال از اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده، هنوز پرونده اين طرح روي ميز است و درستي و نادرستي اجراي آن هنوز هم به‌عنوان يکي از چالش‌هاي مردم و مسئولان بوده، موضوع عجيبي است که ذهن بسياري را درگير خود کرده. بدون شک براي همه مخالفان و موافقان اين نکته به‌خوبي روشن شده که اجراي اين قانون مي‌تواند سروساماني به اوضاع درآمدهاي دولتي، شفافيت جريان کالا و خدمات در کشور و حتي روشن‌شدن وضع درآمد افراد بدهد.
حتي حالا ديگر همه به‌خوبي مي‌دانند که با اجراي اين قانون، اصناف و شرکت‌ها به‌خوبي مي‌توانند تا حساب‌هاي خود را با دولت صاف کنند. با همه اينها هنوز هم منتقدان زيادي را مي‌توان ديد که از تأثير نه‌چندان خوب اين طرح بر زندگي و کار مردم، حکايت مي‌کنند و براي همين همچنان خواهان اصلاح هر چه زودتر اين قانون هستند. يکي از سؤالات مهمي که در زمينه اجراي طرح قانون ماليات بر ارزش افزوده به گوش مي‌رسد، اين است که آيا بعد از گذشت ۶ سال از اجراي اين قانون، مشکلات اصناف و مصرف‌کنندگان، بيشتر شده يا کمتر؟ بسياري از مردم براي پاسخ به اين سؤال، از نحوه نادرست محاسبه ماليات، حکايت مي‌کنند. آن‌طور که يکي از کاربران در زير اين سؤالي که پرسيده، قانون ماليات بر ارزش افزوده، تاکنون چه تأثيري بر زندگي و کار گذاشته است، نوشته، «مشکل ماليات در کشور اين است که ماليات‌ها به‌درستي محاسبه نمي‌شوند.» اين کاربر در ادامه گفته، «ماليات هميشه از حلقه‌هاي انتهايي توليد کالا و خدمات اخذ مي‌شود؛ درواقع ماليات هميشه توسط اصناف و واسطه‌ها به قيمت نهايي افزوده مي‌شود. در مورد ماليات بر ارزش افزوده هم بايد گفت که مثلا اين ۱۰ درصد ماليات، بايد در کل فرايند توليد تا مصرف اعمال شود؛ اين درحالي است که در ايران، در هر چرخه توليد و توزيع، فقط يک‌بار ماليات اعمال مي‌شود و در عمل به‌جاي ماليات، بر سود، يک ماليات مضاعف بر کل ارزش کالا و خدمات، گرفته مي‌شود.»
به گفته بسياري از مردم، سيستم مالياتي در کشور بايد به نحوي اصلاح شود که از مردم، پول اضافي و به اجبار گرفته نشود. به گفته يکي از کاربران، محاسبه ماليات در دنيا، حالت سيستمي است و در زمان خريد کالا و خدمات، محاسبه مي‌شود، نه توسط مميز. بسياري مردم از اينکه ماليات کالا و خدمات در نهايت روي دوش خريداران کالاها سنگيني مي‌کند شکایت دارند. به گفته يکي ديگر از کاربران، «ماليات بر ارزش افزوده به تعداد دفعاتي که يک کالا معامله مي‌شود، به قيمت نهايي کالا اضافه شده و بار آن بر روي دوش خريدار، مي‌افتد؛ بنابراين اگر خريدار نهايي، يکي از کارمندان دولتي باشد، يک‌بار ماليات درآمدش را به دولت پرداخت کرده و حالا بايد ماليات بر ارزش افزوده تمام دفعاتي را که کالا معامله شده است، را بپردازد.» نگاهي به نظرات مردم، نشان‌دهنده اين واقعيت است که بسياري از اينکه ماليات را افراد ضعيف جامعه پرداخت مي‌کنند، ناراضي هستند. برخي ديگر از دولت مي‌خواهند تا ماليات‌هاي پرداخت‌شده را صرف کارهاي عمراني و رفاه مردم کنند. به گفته يکي از کاربران، «وقتي در يک رستوران، فروشگاه يا حتي سوپرمارکت، ماليات مي‌دهيم، اين پول بايد خرج عمران و رفاه مردم شده و رضايت مردم را کسب کند.» اين کاربر در ادامه گفته: «مثلا همين بيمه سلامت که هزينه‌اش از طرف همين بيمه سلامت کسب مي‌شود، يا بهتر است که ماليات براي راه‌اندازي آموزش و پرورش، در مناطق محروم هزينه شود و حتي براي مردم در مناطق محروم، مدرسه و بيمارستان، ساخته شود.» بسياري از مردم معتقدند که ماليات مي‌دهند تا در عوض از خدماتي خوب بهره‌مند شود. به گفته مردم وقتي ارزش افزوده براي پول خدمتي که در شهرداري‌ها، آموزش‌وپرورش و...
گرفته مي‌شود، ديگر حرف از ماليات، منطقي به نظر نمي‌رسد. محمدرضا، يکي ديگر از کاربران هم معتقد است که وقتي طرحي در کشور اجرا مي‌شود که در هيچ‌جاي دنيا، به اين صورت اجرايي نمي‌شود، نبايد انتظار داشت که آن طرح به‌نفع زندگي مردم تمام شود. او نوشته، «ماليات بر درآمد و ماليات بر ارزش افزوده، در هيچ‌جاي دنيا تأثيري بر زندگي مردم نداشته است؛ مخصوصا اگر مردم از نحوه خدمات ناراضي باشند. در آن‌صورت گرفتن ماليات فقط پرداخت هزينه اضافي از طرف مردم است، که به نظر منطقي نيست.» در ميان نظرات مردم، کاربران زيادي هستند که از زيرکي برخي از افراد براي فرار از ماليات حکايت کرده‌اند؛ از اينکه بايد فقط خرده‌فروشي‌ها اين پول را پرداخت کنند، گلایه دارند. در اين ميان، بسياري از کاربران هم هستند که معتقدند که فقط در صورت شفافيت و معلوم‌شدن اينکه ماليات در کجاها خرج مي‌شوند، گرفتن ماليات، نتيجه‌بخش خواهد بود؛ «تا وقتي که شفاف نشود که اين پول‌ها در کجا مصرف مي‌شود، ماليات پول اجباري است.» در در ادامه با گلایه از پولي که شهرداري به اسم پول کسري از پارکينگ، از مردم مي‌گيرد حکايت کرده و از اينکه در ازاي اين پول، هيچ پارکينگ جديدي ساخته نشده، نوشته است. تأثير اجراي قانون ماليات بر ارزش افزوده، از نگاه بسياري افزوده‌شدن فساد در کشور و بالاتر رفتن هزينه‌هاي تمام‌شده اجناس و کالاهاست.
به گفته برخي از مردم اگر بتوان از توليدکننده اوليه و مبادي ورودي کالا و مصرف‌کننده نهايي ماليات گرفت، فساد در اين‌زمينه از بين مي‌رود. برخي ديگر نيز هستند که از اين قانون رضايت دارند و در مقابل نظرات منفي برخي ديگر از اين قانون حمايت کرده‌اند. آن‌طور که يکي از کاربران نوشته، «ماليات بر ارزش افزوده در تمامي کشورهاي پيشرفته دنيا وجود دارد؛ از سوئد تا نروژ که بيشترين ذخاير نفتي را به خود اختصاص داده است ولي در اين کشورها، تمامي امورات جاري از قبيل ارتش، آموزش و پرورش، سلامت و... همگي از طريق ماليات و درآمدهاي نفتي تأمين شده و حتي مبلغي نيز براي آيندگان ذخيره مي‌شود.» در مقابل اين مردمي که موافق با پرداخت ماليات هستند و از اينکه اين پول‌ها اگر صرف رفاه مردم شوند، حکايت مي‌کنند، برخي ديگر هستند که از کمي توان مالي مردم ايران، مي‌گويند، به گفته اين گروه، چون سطح درآمد مردم در کشورهاي اروپايي خيلي بيشتر از سطح درآمد مردم ايران است. بنابراين، مي‌تواند با گرفتن ماليات بيشتر هزينه‌هاي رفاهي را هم پوشش داد.
در اين ميان برخي ديگر نيز از نحوه محاسبه نادرست ماليات در ايران، گلایه دارند؛ «در اروپا ماليات بر ارزش افزوده، درست محاسبه مي‌شود. چون ماليات بر ارزش افزوده اسمش رویش است؛ يعني ماليات بر سود؛ يعني اگر شما از خريدوفروش جنسي، هزار تومان سود مي‌کني، بايد ۱۰ درصد از آن را پرداخت کنی ولي در ايران اين ماليات در عمل تا آنجايي که من ديده‌ام از کل ارزش کالا و خدمات مورد معامله اخذ مي‌شود. در ثاني در يک چرخه توليد، توزيع و واسطه‌گري، اين ماليات خرد مي‌شود ولي در ايران در هر چرخه، مجزا حساب شده و اخذ مي‌شود. در خارج از ايران با سيستم يکپارچه مالياتي به‌صورت برخط هنگام فروش کالا و خدمات ماليات بر ارزش افزوده اخذ مي‌شود ولي در ايران مانند قرن گذشته توسط مميز و به‌صورت علي‌الرأس حساب مي‌شود و در نهايت در خارج، اصناف ماليات را به قيمت نهايي کالا منتقل نمي‌کنند ولي در ايران اين کار را مي‌کنند.» يکی از کاربران هم نوشته، «ماليات بر ارزش افزوده، يک درصد ناچيز در حدود يک تا سه درصد است ولي در کشور ما از سه درصد شروع شده و فعلا ۹ درصد است. اين باعث تورم و فساد مي‌شود و کاسب مجبور است آن را از مردم بگيرد و چون قدرت خريد مردم کم است، کاسب و کارخانه‌دار مجبور هستند از جانب خودشان پرداخت کنند. درضمن اين ماليات هم از مردم و هم از کاسب و هم از توليدکننده گرفته مي‌شود در صورتي که در کشورهاي اروپايي فقط از مصرف‌کننده گرفته مي‌شود.»
ماليات بر ارزش افزوده؛ همان واژه‌اي است که از نگاه مردم بايد از توليدکننده يا واردکننده گرفته شود، نه از مشتري چون اگر مشتري، يکي از کارمندان دولتي باشد، يک‌بار ماليات حقوقي را که گرفته را پرداخت کرده و حالا با خريد يک جنس، مجبور به پرداخت دوباره آن است. اين را بسياري از مخالفان قانون ماليات بر ارزش افزوده در کشور مي‌گويند و از اينکه با گرفتن اين پول از مردم باعث بالاتر رفتن قيمت‌ها، شده‌اند حکايت مي‌کنند. حالا مخالفان مي‌گويند بايد اين طرح در کشور اصلاح شود و ديگر هزينه اضافي از مردم گرفته نشود.
- 18
- 4
