تخفیف و دیگر هیچ ...!
تخفیف‌های جذاب و وسوسه‌انگیز، یکی از ترفندهایی است که این روزها مردم را به سوی خرید از فروشگاه‌های زنجیره‌ای می‌کشاند اما واقعیت چیز دیگری است. خیلی جالب است طی گفت‌وگویی که با مردم در فروشگاه‌های مختلف زنجیره‌ای داشتیم،
بیشتر آنها دلیل اصلی هجوم برای خرید را همین تخفیف‌های آنچنانی و عجیب و غریب کالاهای عرضه‌شده عنوان می‌کردند اما این در حالی است که بسیاری از آنها معتقدند با توجه به کم‌فروشی برخی برندها، کیفیت پایین برخی کالاها، فروش کالاهای نزدیک به پایان تاریخ انقضا و اشتباهات محرز برخی صندوقدارها با یک حساب سرانگشتی عملا سودی عایدشان نشده است.
از این‌رو با توجه به انتقاداتی که از سوی مردم و همچنین برخی فعالان بازار در مورد نحوه توزیع کالا در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای مطرح شد، بر آن شدیم تا برای روشن شدن موضوع، سری به این فروشگاه‌ها بزنیم تا ببینیم اوضاع از چه قرار است.
چند سالی می‌شود که دیگر از مغازه‌های خرده‌فروشی و سنتی محلی که معمولا مشتریان خود را می‌شناختند و با آنها سلام و عیلک هم داشتند، خبری نیست و این مغازه‌ها و عرضه‌کنندگان خرد کالا جای خود را به مغازه‌های بزرگ داده‌اند چرا‌که نحوه کار این فروشگاه‌ها به گونه‌ای است که دیگر فروش کالا در مغازه‌های محلی به صرفه نیست و آنها ناچارند کسب‌و‌کار خود را تعطیل کنند و خانه‌نشین شوند.
طی سال‌های گذشته در راستای ایجاد رقابت میان مراکز خرده‌فروشی برای کنترل هرج و مرج بازار و کمک به جیب مصرف‌کننده، فروشگاه‌های زنجیره‌ای در حال گسترش است و روز‌به‌روز در مناطق مختلف کشور تاسیس می‌شود تا به این صورت، دست واسطه‌ها از بازار کالاهای اساسی و مواد خوراکی کوتاه شود و کلاه کمتری بر سر مردم برود اما واقعیت این است
که روال کار فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ایران آنطور که باید و شاید شباهتی با اصل هدف تاسیس این فروشگاه‌ها در جهان ندارد و تنها می‌توان گفت نوع جدیدی از شکل و شمایل مراکز عرضه کالا در کشور شکل گرفته که در پی آن، اظهارات متفاوتی از سوی مصرف‌کنندگان در این مورد مطرح است.
دلایل استقبال مردم
پس از تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای، (اولین فروشگاه زنجیره‌ای یا تعاونی ایران حدود ۶۸ سال قبل یعنی در سال ۱۳۲۸ پایه‌گذاری شد) یکی از دلایلی که باعث شد مردم کمتر از خرده‌فروشی‌ها و مغازه‌های منطقه خود استقبال کنند و به سمت خرید از این فروشگاه‌ها کشیده شوند، امکان گردش خریداران در فروشگاه همزمان با خرید کالا بود.
تنوع زیاد کالا و خدمات، عدم تمایز بین خریداران و از همه مهم‌تر قیمت‌های نسبتا پایین کالاها در این فروشگاه‌ها از مهمترین عواملی بود که مردم را روانه این‌گونه فروشگاه‌ها می‌کرد. از این رو با استقبال روزافزون مردم از این فروشگاه‌ها، سرمایه‌گذاری‌های کلانی نیز در این عرصه شکل گرفت و مفهوم رقابت میان فروشگاه‌های خرده‌فروشی معنا پیدا کرد.
این در حالی است که فروشگاه‌های زنجیره‌ای هم با به کارگیری روش‌های نوین مدیریت، بازاریابی و فروش، با محبوبیت بیشتری میان مردم روبه‌رو شدند و به این شکل، برخی خرده‌فروشی‌ها یا فروشگاه‌های کوچک محلی که توان رقابت با این فروشگاه‌ها را نداشتند، از این چرخه حذف شدند.
داستان جور دیگری ورق خورد
پس از مدتی از فعالیت این فروشگاه‌ها در کشور، داستان فروشگاه‌های زنجیره‌ای جور دیگری ورق خورد و هرازچندگاهی انتقاداتی از سوی مردم در این خصوص مطرح می‌شد، به طوری که در حال حاضر هم برخی از مردم که به واسطه جذابیت تخفیف‌های وسوسه‌کننده و ارزان درآمدن خرید خود به این فروشگاه‌ها مراجعه می‌کنند، با مسایل و مشکلات مختلفی مواجه می‌شوند.
به عنوان نمونه مشتری در فاکتور نهایی خود با رقمی با عنوان ارزش افزوده و همچنین تخفیف کلی روبه‌رو می‌شود که میزان ارزش افزوده یا با تخفیف کلی برابری می‌کند یا اینکه خیلی به آن نزدیک است این در حالی است که برخی از مدیران فروشگاه‌های زنجیره‌ای بر این باورند
که دریافت مالیات بر ارزش افزوده مضاعف از مشتریان این فروشگاه‌ها واقعیت ندارد و فروشگاه‌های زنجیره‌ای تنها قیمت کالا و مالیات بر ارزش افزوده هر کالا را به صورت جداگانه به اطلاع مشتریان می‌رسانند، از این رو اگر به رسید کالا دقت شود، مشخص می‌شود که مالیات بر ارزش افزوده در دل قیمت مصرف‌کننده است و هیچ مبلغ اضافی از کسی دریافت نمی‌شود.
علاوه بر این، به گفته مشتریان کیفیت برخی کالاهای عرضه شده در این فروشگاه‌ها با کیفیت کالای عرضه شده با همان برند در مغازه‌ها متفاوت است وحتی برخی از مصرف‌کنندگان بر این باور هستند که گروهی از این کالاها تقلبی هستند.
عرضه برندهای ناآشنا
در این میان گشت و‌گذاری در برخی از این فروشگاه‌های زنجیره‌ای حاکی از آن است که در برخی محصولات مانند زیتون و مواد خوراکی از این دست، برندهایی با ظاهر و وزن متفاوت عرضه می‌شود که مصرف‌کننده با کیفیت و قیمت یا نام این برندها آشنایی ندارد. در همین خصوص یکی از خریداران کالای فروشگاه‌های زنجیره‌ای تازه تاسیس گفت: «زمانی که برای اولین بار محصولی مانند زیتون با نام غیرآشنا را خریداری کردم، از کیفیت آن راضی بودم اما پس از خرید چند باره آن، کیفیت این محصول هیچ شباهتی به روزهای اول نداشت. همچنین بسته‌بندی کالا به گونه‌ای بود که داخل بسته چندان قابل مشاهده نبود.»
این در حالی است که پیش از این هم نایب رییس اتاق اصناف تربت حیدریه در واکنش به نوع فعالیت یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای گفته بود: ما با اصل تاسیس فروشگاه‌های زنجیره‌ای مشکلی نداریم اما محصولات خریداری شده از کارخانجات شرق کشور در غرب کشور و از غرب کشور در شرق عرضه می‌شود در حالی که مشتریان همیشه با کالاهایی روبه‌رو می‌شوند که تاکنون نه آن برند را دیده‌اند و نه از قیمت واقعی آن خبر دارند.
رامین مصطفوی در این خصوص گفته بود: طبق قانون باید بر اساس قیمت فاکتور خرید به اضافه درصد سود قیمت کالا محاسبه و عرضه شود در حالی که آنها از مبدا تولید، کالا را با قیمت بسیار پایین می‌خرند و در زمان عرضه بر اساس قیمت درج‌شده روی کالا، تخفیف می‌دهند نه بر اساس قیمت خریداری شده مندرج در فاکتور، لذا سودهای کلان به جیب همین دلالان می‌رود.
قیمت‌گذاری غیر‌واقعی
همچنین یکی از مشتریان فروشگاه‌های زنجیره‌ای اظهار کرد: «اگرچه به دلیل تبلیغات این فروشگاه‌ها برای ارائه تخفیف و همچنین جوایز گران‌قیمت برای خرید بیشتر، معمولا برای خرید از این فروشگاه‌ها ترغیب می‌شوم اما یکی از مشکلات فروشگاه‌های زنجیره‌ای این است که نمی‌توان برای خرید جزیی داخل آنها شد و دست کم باید چندین رقم کالا خریداری کرد.
البته معمولا قیمت‌ها پایین‌تر از قیمت مصرف‌کننده روی کالاست اما خیلی نمی‌توان به این قیمت‌ها اعتماد کرد چرا که گاهی اوقات آنقدر غیر‌واقعی به نظر می‌رسد که می‌توان به کیفیت و اصل بودن آن شک کرد.»وی در رابطه با کیفیت برخی از دستمال کاغذی‌های ارائه‌شده در این فروشگاه‌ها گفت: «کیفیت دستمال کاغذی با برند خاصی که از یکی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خریداری کردم به نسبت مغازه محلی، پایین‌تر است در حالی که هر زمان این برند را از مغازه اطراف منزل تهیه می‌کردم، راضی بودم.»
این در حالی است که با توجه به اینکه نمی‌توان از فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرید خیلی جزیی داشت و برای مراجعه به این فروشگاه‌ها باید تا حدی از منزل دور شد، به نظر می‌رسد خرید عمده از مراکز عمده‌فروشی خیلی به صرفه‌تر از فروشگاه‌هاست چرا که بسیاری از مردم بر این باورند که کیفیت خرید آنها در عمده‌فروشی‌ها و بازار بهتر و قیمت تمام‌شده برای آنها نیز پایین‌تر است.
دست باز لبنیاتی‌ها
در این میان برخی مراجعه‌کنندگان فروشگاه‌های زنجیره‌ای نیز معتقدند علاوه بر کم‌فروشی یا گران‌فروشی برخی از محصولات لبنی در مغازه‌ها، این موارد در فروشگاه‌های زنجیره‌ای بیشتر به چشم می‌خورد به طوری که وزن این نوع محصولات چندان مطابقتی با قیمت روی کالا ندارد و به نظر کمتر می‌آید. از این رو به نظر می‌رسد دست برخی برندهای لبنیاتی‌ها برای کم‌فروشی در فروشگاه‌ها باز‌تر است.
برخی دیگر نیز عقیده دارند که در برخی از این فروشگاه‌ها، کالاهایی که چیزی از تاریخ انقضایشان باقی نمانده است، در کنار دیگر محصولات چیده می‌شود در حالی که ممکن است برخی از خریداران اصلا به این موضوع توجهی نداشته باشند و تنها به دلیل تخفیف زیاد کالا دچار مشکل شوند.
این در حالی است که در اروپا و کشورهای اسم و رسم‌دار در زمینه فروشگاه‌های بزرگ، کالاهایی که چیزی تا تاریخ انقضایشان باقی نمانده، در قفسه‌ای جداگانه چیده می‌شوند تا مردم علت ارزانی آن را بدانند و به دلیل تخفیف، حجم زیادی از آن کالا را خریداری نکنند چرا‌که بعد از مدتی قابل استفاده نخواهد بود.
مقاومت برخی از اصناف
با این حال اگرچه برخی از خرده‌فروشان بازار و فروشگاه‌های محلی و سنتی چندان با توسعه فروشگاه‌های زنجیره‌ای موافق نیستند و توسعه چنین فروشگاه‌هایی را عاملی برای کسادی بازار و نابود شدن شغل و کسب‌و‌کار خود می‌دانند اما واقعیت این است که رسانه‌ها نیز مخالف گسترش این فروشگاه‌ها در کشور نیستند و بر این عقیده‌اند که ایران نیز باید در این زمینه همگام با سایر کشورها عمل کند و کسب‌و‌کارهای نوین را در کشور گسترش دهد اما از
آنجا که معمولا در آغاز هر حرفه‌ای در ایران، بساط سوء‌استفاده از جیب مصرف‌کنندگان توسط دلالان و واسطه‌گران جور می‌شود به طوری که در حال حاضر هم در برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای برای جذب مشتری و سود بیشتر، حتی کالاهای ناشناس فروخته می‌شود، باید هرازگاهی به بررسی روند فعالیت این کسب‌و‌کارها پرداخت.
در همین راستا رییس اتاق اصناف نیز اخیرا اعلام کرد: با گسترش کسب‌و‌کارهای نوین مشکلی ندارم و از آن حمایت هم می‌کنم. از این رو صنف فروشگاه‌های زنجیره‌ای تهران هم صاحب اتحادیه شده است که انتظار می‌رود با فعالیت این صنف، فروشگاه‌های زنجیره‌ای در ارائه خدمات و فروش مستقیم کالا به مصرف‌کنندگان به درستی نقش خود را ایفا کنند.
این در حالی است که کارشناسان نیز بر این عقیده هستند که باید سطح اقتصادی صنوف از فروشگاه‌های خرد و کوچک به سمت فروشگاه‌های بزرگ پیش برود چرا که اگر خرده‌فروشان نتوانند مدل اقتصادی خود را تغییر دهند، به طور قطع در فضای رقابتی حذف خواهند شد. آنها بر این باورند که گذر از فضای موجود به فضای مدرن اقتصادی سخت و دشوار است اما ناگزیر باید این تغییر رخ دهد تا آسیب نبینند.
صاحب نظران در این خصوص معتقدند باید خرده‌فروشان با سرمایه‌گذاری در فروشگاه‌ها از شیوه سنتی به سبک مدرن روی بیاورند چرا که در کشورهای مدرن این‌گونه سرمایه‌گذاری را مطمئن‌ترین شیوه سرمایه‌گذاری می‌دانند.با این حال حتی برخی از کارشناسان بازار نیز معتقدند اعمال تخفیف توسط برخی از فروشگاه‌های زنجیره‌ای واقعی و سالم نیست به طوری که گاهی فروشنده سود خود را از تولیدکننده می‌گیرد و به بازار لطمه می‌زند، در حالی که انتظار می‌رود با گسترش فروشگاه‌های زنجیره‌ای، کاهش هزینه‌ها و قیمت‌ها را در سطح عرضه شاهد باشیم.
در این میان باید این نکته را هم مد نظر داشت که برای رسیدن فروشگاه‌های زنجیره‌ای در بازار خرده‌فروشی به جایگاه واقعی خود، نیازمند وجود نظام اقتصادی سالم و بهره‌گیری از مدیریت روز دنیا هستیم که امید است در دولت آینده به این هدف دست یابیم.
- 14
- 2
