رابطه متقابل افزایش حجم نقدینگی و تورم

گفته می‌شود اقتصاد ایران در نیمه‌ نخست سال ۹۷ با نوسان بالایی رو‌به‌رو بوده است. عده‌ای این آشفتگی را نتیجه تحریم‌ها می‌دانند و عده‌ای دیگر شرایط بی‌نظم اقتصادی را مرتبط با تصمیم‌های غلط اقتصادی می‌بینند. سیاست‌های غلطی که باعث افزایش نقدینگی و تورم در کشور شده است و برخی از کارشناسان معتقدند که این حجم از نقدینگی نه تنها باعث تورم در جامعه شده بلکه زمینه فسادهای اقتصادی را نیز فراهم کرده است.

مهدی پازوکی، اقتصاددان درخصوص دلایل افزایش حجم نقدینگی به «ابتکار» گفت: وقتی مخارج دولت افزایش پیدا کند و بانک‌ها به خلق پول بپردازند حجم کلی نقدینگی افزایش پیدا می‌کند. من معتقدم که درصورت بی‌انضباطی اقتصادی است که نقدینگی در جامعه رشد پیدا می‌کند.

این اقتصاددان از تاثیر نقدینگی بر رشد اقتصادی و تورم گفت: اگر نقدینگی را با سیاست‌ها و سیستم اقتصادی به‌عنوان یک سیاست‌گذاری، به سمت فعالیت‌های تولیدی سوق دهند قطعا به نفع اقتصاد ملی کشور خواهد بود و در نهایت باعث رشد اقتصادی می‌شود. اما زمانی‌که نقدینگی وارد فعالیت‌های دلالی، واسطه‌گری و سفته‌بازی می‌شود اثرات بسیار منفی را در اقتصاد نشان خواهد داد.

پازوکی اثر رشد نقدینگی در بازارهای مختلف را بررسی کرد و گفت: قطعا نقدینگی بر بازارهای مختلف تاثیر دارد. به‌عنوان مثال اگر بخشی از نقدینگی در بازار کالا و خدمات به سمت فعالیت‌های دلالی و واسطه‌گری سوق پیدا کند بازار را دچار مشکل خواهد کرد و به نظر من یکی از دلایل عمده تورم در جامعه همین نقدینگی است.

وی افزود: اگر انضباط اقتصادی به ایران برگردد، می‌توانیم به‌راحتی نقدینگی را مهار کنیم. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که باید بدانیم راه‌حل مبارزه با افزایش حجم نقدینگی و تورم، سیاست پولی مناسب است نه سرکوب قیمت‌ها! ایرادی که در اقتصاد ما وجود دارد این است که ما می‌خواهیم با سرکوب قیمت‌ها تورم را مهار کنیم. با این اقدام نه تنها از رشد تورم جلوگیری نمی‌شود بلکه باعث سرخوردگی برای بخش تولیدی اقتصاد کشور هم می‌شود.

مرتضی عزتی، استاد دانشگاه و اقتصاددان از دلایل عمده افزایش حجم نقدینگی در کشور گفت: معمولا در جهان عوامل مشترکی باعث رشد نقدینگی می‌شود. بخشی از این عوامل مربوط به زایش انتشار اسکناس توسط دولت است و بخش دیگر در ایران به دلیل تزریق پول نفت و فروش دلار به بانک مرکزی و تبدیل آن به ریال است. قسمتی دیگر که باعث افزیش نقدینگی می‌شود به عملکرد و سیاست‌ بانک‌ها برمی‌گردد. گاهی اوقات فعالیت بانک‌ها و موسسات مالی در چارچوب نظارتی مناسبی انجام نمی‌شوند و باعث افزایش بیشتر در خلق پول به‌صورت خودسرانه و یا طبق قانون می‌شوند. نکته دیگر نرخ ذخیره قانونی است که بانک مرکزی می‌تواند آن را کم و زیاد کند. عمده علت‌هایی که می‌تواند بر افزایش حجم نقدینگی اثر بگذارد این موارد هستند.

وی افزود: اگر اقتصاد ظرفیت داشته باشد و ساختار آن مناسب رشد باشد، نقدینگی می‌تواند به رشد اقتصادی کمک کند. اما اگر ظرفیت رشد اقتصادی بالا نباشد تاثیر عمده آن بر روی افزایش قیمت‌ها خواهد بود. زمانی‌که نقدینگی در جامعه بالا برود اگر اقتصاد بتواند آن حجم نقدینگی را با تولید جذب کند باعث رشد شده و به تولید کمک کرده است. اما اگر نقدینگی از این طریق جذب نشود، به ناچار در افزایش قیمت‌‌ها جذب خواهد شد.

عزتی با اشاره به رابطه مستقیم رشد نقدینگی با بازارهای مختلف گفت: عمده نقدینگی وارد بازارهای مختلف می‌شود و تقاضا ایجاد می‌کند. در بازارهایی که توان تولید و عرضه بالایی ندارند این افزایش تقاضا منجر‌به افزایش قیمت کالا می‌شود. همان‌طور که گفتم اگر افزایش تقاضا بتواند از طریق تولید جبران شود به تولید و رشد کمک خواهد کرد. نقدینگی در بازارهای مالی معمولا موجب افزایش قیمت‌ها می‌شود ولی اگر قدرت اقتصادی خوب باشد حجم نقدینگی در بازار کالا و خدمات می‌تواند رشد اقتصادی را افزایش دهد.

این اقتصاددان از ضرورت کنترل نقدینگی در کشور گفت: کاهش نقدینگی راه اصلی کنترل تورم است. اما نکته‌ای که وجود دارد این که کاهش نقدینگی به راحتی انجام نمی‌شود. البته باید گفت با راه‌حل‌هایی می‌توان حجم نقدینگی و در ادامه تورم را کمی کاهش داد، به‌ویژه نرخ ذخیره قانونی بانک‌ها می‌تواند از جنبه اعمال قدرت توسط بانک‌ها موثر باشد. افزون بر این کنترل انتشار پول، کنترل بودجه دولت شاید راهکارهایی باشد که بتوان به کمک آن کمی نقدینگی و تورم را مهار کرد. اما از طرفی دیگر اگر بشود با سیاست‌های تشویقی و هدایتی نقدینگی را بیشتر جذب فعالیت‌های تولیدی کرد، می‌تواند به اقتصاد کشور کمک کند. اگر نقدینگی در این مسیر باشد می‌تواند نقش کمک‌کننده‌ای را در اقتصاد داشته باشد.

کیمیا نجفی