پول نفت، گاز، برق و آب چگونه هزینه می‌شود

دولت سال آینده ۱۴۲هزار و ۶۰۰میلیارد تومان از محل فروش نفت و فرآورده‌های نفتی،گاز، برق و آب درآمد دارد که نسبت به امسال رشدی ۴۴درصدی را نشان می‌دهد، پیش‌بینی رشد ۴۴درصدی درآمد در قالب منابع هدفمندی یارانه‌ها، این سؤال را به همراه دارد که وقتی دولت در یک سال ۴۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان یارانه نقدی می‌دهد، پس باقی‌مانده این پول به میزان ۱۰۰هزار میلیارد تومان کجا هزینه می‌شود و چرا میزان یارانه نقدی افزایش نمی‌یابد؟

مرکز پژوهش‌های مجلس با کالبدشکافی بودجه دولت و دخل و خرج قانون هدفمندی یارانه‌ها در سال آینده به این نتیجه رسیده که سهم زیادی از رشد بودجه هدفمندی یارانه‌ها به میزان ۲۷.۸ میلیارد تومان ناشی از محاسبه درآمد از محل صادرات فرآورده‌های نفتی است که خلاف قانون هدفمندی یارانه‌هاست و این میزان درآمد به‌دلیل کمبود منابع و شکست قانون برای واقعی‌کردن قیمت حامل‌های انرژی به اشتباه جزو منابع هدفمندی یارانه‌ها شناسایی شده است. این نهاد تحقیقاتی وابسته به مجلس فاش کرده سهم سازمان هدفمندی یارانه‌ها از درآمد فروش نفت و فرآورده‌های آن، گاز، برق و آب در سال آینده ۴۲درصد بیشتر از امسال دیده شده است.

 از سوی دیگر قرار است سال آینده ۴۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت شود که به این ترتیب دولت باید هر‌ماه حساب ۷۷میلیون و۸۳۸هزار نفر را شارژ کند درحالی‌که اگر نخواهد یارانه‌ نقدی ۳دهک ثروتمند را حذف کند، تعداد یارانه‌بگیران از مرز ۷۹میلیون نفر عبور خواهد کرد.

کارشناسان مرکز پژوهش‌های مجلس دلیل پیشنهاد دولت برای افزایش ۱۷۷درصدی سهم صادرات فرآورده‌های نفتی را ناشی از افزایش قیمت فوب این فرآورده‌ها، افزایش نرخ ارز و همچنین رشد میزان خالص صادرات اعلام کرده و هرچند تأکید دارد این اقدام دولت باعث شفاف‌تر شدن دخل و خرج‌ها می‌شود اما مشکل اینجاست که در قانون بودجه امسال دولت مکلف بوده روی میزان فروش داخلی فرآورده‌های نفتی حساب باز نکند نه روی پول صادرات این فرآورده‌ها.

مرکز پژوهش‌های مجلس هشدار می‌دهد در سال آینده به‌دلیل شرایط تحریم، وابستگی شدید منابع هدفمندی یارانه‌ها به درآمدهای ناشی از صادرات فرآورده‌های نفتی باعث آسیب‌پذیری بالای درآمدها برای پرداخت یارانه‌های نقدی می‌شود. از سوی دیگر دولت در سال آینده هم ۷‌میلیارد تومان به‌عنوان درآمد فروش داخلی گاز طبیعی حساب کرده که بخشی از این افزایش برای تامین بودجه بسته حمایتی معیشت به اقشار کم‌درآمد اختصاص می‌یابد و این میزان رشد درآمد ناشی از افزایش نرخ محاسبه خوراک پتروشیمی‌ها و مجتمع‌های فولادی است.

درآمدها شفاف‌تر می‌شود

گزارش بازوی تحقیقاتی مجلس نشان می‌دهد در سال آینده با فرض رشد سالانه ۵تا ۱۰درصدی مصرف فرآورده‌های نفتی، احتمال کسب درآمد به میزان ۴۵هزار و ۵۰۰میلیارد تومان واقع‌بینانه‌ است و پیش‌بینی می‌شود که ۹۶درصد از این میزان محقق شود، هرچند پیش‌بینی دولت برای صادرات فرآورده‌های نفتی در سال آینده به میزان سال ۹۶به‌دلیل شرایط تحریم خوش‌بینانه به‌نظر می‌رسد.

هزینه‌ها واقعی‌تر شود

دولت در تبصره ۱۴لایحه بودجه ۹۸میزان منابع و مصارف ناشی از قانون هدفمندی یارانه‌ها و فروش حامل‌های انرژی را یکسان دیده که از کل رقم ۱۴۲هزار و ۶۰۰میلیارد تومان، مبلغ ۶۲هزار و ۶۰۰میلیارد تومان به یارانه‌های نقدی، ریشه کن کردن فقر مطلق، طرح سلامت، یارانه نان و خرید تضمینی گندم اختصاص می‌یابد و مابقی آن صرف تامین هزینه شرکت‌های عرضه‌کننده حامل‌های انرژی خواهد شد. از سوی دیگر سال آینده قرار است که هزینه کارمزد جایگاه‌های عرضه سوخت در کشور نسبت به امسال ۵۰درصد بیشتر شود که بخشی از این افزایش به‌دلیل افزایش هزینه حمل‌ونقل، توزیع و فروش فرآورده‌های نفتی است. همچنین مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد داده در سال آینده رقمی معادل ۶هزار و ۱۳۷میلیارد تومان به‌عنوان درآمد مالیات بر فروش فرآورده‌های نفتی و همچنین ۳هزار و ۵۰۰میلیارد تومان به‌عنوان عوارض شهرداری‌ها با هدف کاهش آلودگی هوا دیده شود.

بازوی پژوهشی مجلس همچنین برای شفاف‌تر‌ شدن دخل و خرج پول ناشی از فروش نفت و میعانات گازی در سال آینده پیشنهاد داده به‌دلیل افزایش نرخ ارز و تغییر نرخ خوراک پالایشگاه‌ها، سهم ۱۴.۵درصدی شرکت ملی نفت از محل فروش روزانه ۲میلیون بشکه به پالایشگاه‌ها واقعی‌تر شود.

ابهام در یارانه‌های نقدی

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس درخصوص وضعیت پرداخت یارانه‌های مستقیم دولت نشان می‌دهد مصارف هدفمندی در لایحه بودجه سال ۱۳۹۸معادل ۶۲هزار و ۶۰۰میلیارد تومان خواهد بود که نسبت به رقم قانون بودجه سال ۱۳۹۷ ، ۴۲درصد رشد داشته است. از سوی دیگر دولت پیشنهاد داده تا بودجه یارانه نقدی از ۳۰هزار میلیارد تومان در سال‌جاری به ۴۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان در سال آینده افزایش یابد. ابهام اینجاست که دولت برای حذف ۳دهک پردرآمد جامعه اقدام خاصی انجام نداده و همزمان مجلس هم اجازه جابه جایی ۱۰درصدی ردیف‌های مصارف هدفمندی را به دولت داده، که در عمل تا پایان سال‌جاری حدود ۴۲۰هزار میلیارد ریال یارانه نقدی پرداخت خواهد شد. اگر دولت بخواهد سال آینده مثل امسال به ۷۷میلیون‌و‌۸۳۸هزار تومان ماهانه یارانه نقدی بدهد، عملا بودجه‌ای برای پرداخت یارانه به افرادی که به فهرست یارانه‌نقدی‌بگیران اضافه می‌شوند را نخواهد داشت و چاره‌ای جز برداشتن از سایر ردیف‌های بودجه نخواهد بود.

قرار است سال آینده ۴۲هزار و ۵۰۰میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت شود. به این ترتیب دولت باید هر‌ماه، حساب ۷۷میلیون و ۸۳۸هزار نفر را شارژ کند، اما اگر نخواهد یارانه‌ نقدی ۳دهک ثروتمند را حذف کند، تعداد یارانه‌بگیران از مرز ۷۹میلیون نفر عبور خواهد کرد.