«نقدینگی بانک‌ها، صرف ساخت مال‌ها و برج‌های عاج می‌شود.»، محمدرضا دیانی، رئیس مجمع کارآفرینان ایران، دیروز در حالی در نشست خبری با عنوان «بررسی چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی فضای کارآفرینی کشور»، این جمله را مطرح کرد که به گفته آگاهان اقتصادی، بحران پول‌های سرگردان بیخ پیدا کرده است. این را می‌توان از روند رو به رشد حجم سرمایه‌های سرگردان در اقتصاد نیز به خوبی فهمید..
آن‌طور که از مرور وضعیت حجم نقدینگی در اقتصاد کشور در قالب آمارهای رسمی برمی‌آید، رشد پول‌های سرگردان موضوعی است که تقریبا در همه سال‌ها مطرح بوده است و به راحتی می‌توان روند رو به رشد آن را با بررسی آمار و ارقام رسمی و غیر رسمی بررسی کرد. آمارها می‌گویند حجم سرمایه‌های سرگردان از ۶۹۳ هزار و ۵۵۰ میلیارد تومان در سال ۹۲ به یک هزار و ۵۳۰ هزار میلیارد تومان در تابستان سال جاری رسید.
از سوی دیگر بانک مرکزی در آذرماه سال جاری حجم نقدینگی را بیش از هزار و ۷۶۴ هزار میلیارد تومان اعلام کرد که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته، ۱/۲۲درصد رشد کرده است. خلاصه اینکه سرعت رشد این شیب رو به بالا به گونه‌ای است که هر لحظه خطر آن می‌رود که با انفجارش بدنه اقتصاد را به طور کلی از هم بپاشد.
مقصد اشتباه پول‌های سرگردان
به باور بسیاری از تحلیل‌گران اقتصادی، هر چه سرعت رشد نقدینگی بیشتر باشد، باید با شدت بیشتری منتظر رشد آمارهای نگران کننده تورم بود. اما این تمام ماجرا نیست، بحران نقدینگی درست زمانی خطرناک می‌شود که در حال حاضر بازارهای واسطه‌گری همچون مسکن، ارز، طلا و خودرو همچون آهنربایی این سرمایه‌ها را جذب خود می‌کنند و در این میان تنها مقصدی که بدون مسافر می‌ماند، سرمایه‌گذاری در واحدهای تولیدی و افزایش صادرات کالاهاست. چند ماه پیش بود که چهارراه‌استانبول حجم قابل‌توجهی از این پول‌های سرگردان مردم را بلعید و عده‌ای با خرید ارز بر گرانی دلار و خیلی دیگر از کالاهای اساسی دامن زدند.
هر چند کم نبودند مردمی که از خرید ارز سود خوبی بردند و طی چند روز سودهای جذابی را نصیب خود کردند، اما خیلی‌ها بودند که به دلیل هدایت اشتباه پول‌های سرگردان خود به سمت این بازار تجریه تلخی از این ماجرا کسب کردند.
برج‌سازی یک نوع فعالیت تولیدی است
هر چه که هست، نقد به افزایش نقدینگی سال‌هاست که از زبان کارشناسان اقتصادی شنیده می‌شود. این موضوع زمانی قابل توجه‌تر است که بانک‌ها نیز به جای فعالیت‌های اصلی خود و گردش پول، همچون مردم به سمت بازارهای واسطه‌گری و ساخت و ساز هجوم می‌برند و در گرانی‌های افسارگسیخته مسکن مشارکت می‌کنند.
مصداق این اتفاق همان موضوعی است که روز گذشته، رئیس مجمع کارآفرینان ایران نیز به آن اشاره کرد که گفته بود، نقدینگی بانک‌ها برای ساخت برج‌های بلندمرتبه هزینه می‌شود. عده‌ای از آگاهان اقتصادی از این موضوع با عنوان فعالیت بنگاهداری بانک‌ها یاد می‌کنند. این در حالی است که تحلیل کاظم دوست‌حسینی، در این زمینه متفاوت است. این کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با «همدلی»، می‌گوید: «ساخت و ساز و برج سازی در زمرمه فعالیت‌های تولیدی است و خود این فعالیت می‌تواند باعث ایجاد ثروت شود، بنابراین اگر نقدینگی بانک‌ها به سمت برج‌سازی هدایت شود و حتی با هدف احیای بافت‌های فرسوده باشد، اقدام مفیدی برای توسعه فعالیت‌های اقتصادی انجام شده است.»
مردم هم در رشد نقدینگی مقصرند
دوست‌حسینی در ادامه صحبت‌های خود در زمینه رشد نقدینگی و مقصد نامعلوم پول‌های سرگردان این‌طور توضیح می‌دهد: «تنها دولت و بانک مرکزی نیست که در رشد نقدینگی نقش دارند، بلکه چک‌های مدت‌داری که توسط مردم دست به دست می‌شوند نیز در خلق پول نقش دارد و مردم نیز در افزایش حجم سرمایه‌های سرگردان نقش دارند.»
به گفته این کارشناس اقتصادی: «در قانون تجارت دیگر چک مدت‌دار معنی ندارد و باید پول در حساب فردی که وارد معامله شده باشد تا آن معامله انجام شود، اما در حال حاضر با استفاده از این چک‌ها مردم نقش مهمی را در رشد نقدینگی دارند و تنها دولت و بانک مرکزی نیست که در خلق این پول‌ها نقش داشته است.»
به گفته دوست‌حسینی: «با اینکه بحث نقدینگی از سال‌ها پیش مطرح بوده است، اما به دلیل اینکه سیاست‌های پولی و مالی نادرستی در زمینه هدایت نقدینگی مطرح بوده و حتی در اجرای این سیاست‌ها نیز نظارتی وجود نداشته است، هر سال این شرایط بحرانی‌تر می‌شود.»
سه اشتباه مهم در کنترل نقدینگی
«حجم نقدینگی رشد می‌کند، سرعت افزایش پول‌های سرگردان بالا است و این سرمایه‌ها در جهت اشتباهی صرف می‌شوند.» این سه اشتباه، یعنی، افزایش حجم، سرعت و جهت اشتباه هدایت پول‌های سرگردان سه اشتباهی هستند که حالا به گفته دوست‌حسینی زمینه را برای بحرانی‌تر شدن وضعیت نقدینگی فراهم کرده‌اند. اما اگر با سیاست‌های مناسبی بتوان برای این پول‌ها برنامه‌ریزی کرد، دیگر شاهد بحران‌هایی مانند بحران ارز یا مسکن نخواهیم بود. تورم نیز یکی دیگر از نتایج تلخ نبود برنامه برای هدایت این حجم از پول‌های سرگردان است که به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران اقتصادی باید با اجرای سیاست‌های مناسب دولتی مهار شود.
به گفته این کارشناس اقتصادی: «بانک‌ها اگر از این پول‌های سرگردان در جهت حمایت از تولید استفاده کنند و در بخش‌های کاذبی آن را سرمایه‌گذاری نکنند، می‌توان از خطرات نقدینگی جلوگیری کرد.» این در حالی است که اگر نقدینگی به وظایف اصلی بانک‌ها لطمه بزند و بانک‌ها هم مانند مردم از سرمایه‌های خود در بازارهای واسطه‌ای مثل مسکن استفاده کنند، قطعا وضعیت تورم و تولید بدتر خواهد شد. برای همین هم است که به گفته دوست‌حسینی: «بانک‌ها اگر هم در فعالیت‌های ساخت و ساز فعال هستند اتفاق خوبی است. چرا که به دلیل این که برج سازی نیاز به مواد اولیه دارد و از طریق آن تقاضای مواد اولیه در کارخانجات بیشتر خواهد شد و این اتفاق مثبتی است.»
فاطمه آقایی‌فرد
- 15
- 3
