هوای اقتصاد بهاری می‌شود؟

فراز و نشیب بازارهای مختلف طی یک سال گذشته باعث شد تا ۱۳۹۷ به‌عنوان یکی از سخت‌ترین سال‌های اقتصادی طی چند دهه گذشته شناخته شود و تا سال‌ها بعد بسیاری از شهروندان و کارشناسان این سال را با گرانی‌هایی که از بازار ارز و سکه تا اقلام اساسی و مصرفی رقم خورد به یاد بیاورند.

همین امر باعث شده تا نگرانی‌هایی درباره آینده اقتصاد و ادامه روند گذشته در سال‌جاری به‌وجود آید و شهروندان سال جدید را با دغدغه اقتصادی آغاز کنند و این پرسش که بازارهای ارز، طلا، سکه و سرمایه طی سال‌جاری وارد چه مسیری می‌شوند حتی در تعطیلات نوروزی از پس ذهن افراد پاک نشد. این بازارها این بار نشان دادند که فصلی متفاوت را نسبت به بهار سال گذشته آغاز کرده‌اند و باید دید با ادامه این روند هوای اقتصاد ایران بهاری می‌شود یا باید شاهد تکرار اتفاقات سال گذشته باشیم.

دلار به‌عنوان ارز مرجع که بر نرخ سایر کالاها هم تاثیر می‌گذارد در روزهایی از سال گذشته از ۱۸‌هزار تومان هم عبور کرد، اما با تغییرات به‌وجودآمده در راس بانک مرکزی رفته‌رفته تغییر مسیر داد و در منحنی نزولی قرار گرفت. سیاست‌های جدید بانک مرکزی تا حدی با جدیت دنبال می‌شد که برخی مسئولان و کارشناسان را بر آن داشت تا نسبت به بازگشت نرخ دلار به کمتر از ۱۰‌هزار تومان سخن بگویند، اما در هفته‌های پایانی سال به‌دنبال افزایش تقاضای فصلی و بی‌نتیجه ماندن جلسات مجمع تشخیص مصلحت نظام مبنی بر تصویب یا رد لایحه پالرمو بار دیگر نرخ دلار از کانال ۱۱‌هزار تومان خارج شد و با بهای ۱۲‌هزار و ۸۹۰ تومان سال را به پایان رساند.

مجموع اتفاقاتی که در سال گذشته رخ داد باعث شد تا مردم تعطیلات نوروزی خود را هم با دغدغه اقتصادی بگذرانند و یک چشمشان به بازارهایی نظیر ارز و سکه باشد. حتی طغیان سیل در بیشتر استان‌های کشور هم نتوانست شهروندان را از پیگیری اخبار اقتصادی غافل کند. با این حال نرخ ارز در این ایام به حرکت چراغ خاموش خود ادامه داد و در اولین شنبه‌ سال که تمامی مشاغل به‌طور رسمی فعالیت خود را آغاز کردند با قیمت ۱۳‌هزار و ۲۰۰ تومان به فروش رسید تا طی ۱۹ روز گذشته افزایش قیمت ۳۱۰ تومانی را برجا گذاشته باشد. با این حال تحلیل‌های کارشناسی گواه آن است که حداقل تا پایان فروردین دلایل کافی و بنیادی برای جهش نرخ دلار و یورو وجود ندارد.

به‌ویژه آنکه نیمه ماه هم کامل شده و با بازگشت مسافران نوروزی، تقاضای ارزی تا حد قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. حتی در این بین افرادی با انتظار کاهش نرخ ارز، دلارهای موجود در دست خود را به بازار عرضه می‌کنند که خود به عاملی برای تعدیل نرخ ارز تبدیل می‌شود. اما اینها عوامل داخلی هستند که می‌توانند هوای اقتصاد ایران را بهاری کنند. نیم‌نگاهی به روزهای پایانی معافیت‌های کشورهای خریدار نفت ایران از تحریم، بلاتکلیفی تصمیم‌گیری درباره لوایح FATF، ادامه فشارهای آمریکا و تلاش ترامپ برای همسو کردن سایر کشورها با خود و ... نشان می‌دهند که تنش در روابط خارجی می‌تواند شوک‌های دیگری را به اقتصاد ایران وارد کند و بهار اقتصاد را زمستانی کند.

با این حال برخی نمایندگان از راه‌اندازی ‌طرح سپرده ارزی در سال جاری خبر داده‌اند که تحلیلگران معتقدند اگر این طرح اجرایی شود، احتمالا بیش از ۲۰ ‌میلیارد دلار و یورو ارز خانگی روانه بانک‌ها شود که ضربه‌گیر خوبی در برابر تنش‌ها و شوک‌های مقطعی بازار ارز از فروردین ۹۸ به بعد خواهد بود. همچنین کاهش وابستگی صادراتی به ارز که اکنون در ارتباط با عراق و سوریه اعمال شده سیگنال‌های مثبتی را از خنثی‌سازی تحریم‌های آمریکا می‌فرستد. همچنین سیاست‌های دستوری بانک مرکزی که همچنان بر آن پایبند است می‌تواند به عاملی دیگر برای انتقال ارزهای خانگی به بازار تبدیل شود. به هر حال اما و اگرهای فراوانی پیش‌روی اقتصاد ایران قرار دارد که تحقق یا عدم تحقق هر کدام می‌تواند سمت و سوی اقتصاد ۹۸ را تغییر دهد.

در این بین آنچه بیش از هر عاملی در بازار ارز تاثیر می‌گذارد، نرخ تورم است. در این راستا انتظار می‌رود با قرارگرفتن در سال «رونق تولید» و اتخاذ سیاست‌های انقباضی تا حد زیادی از رشد تورم جلوگیری شود و مابه‌التفاوت نرخ تورم میان ایران و طرف‌های تجاری به حداقل برسد. در این راستا به‌نظر می‌رسد دولت و بانک مرکزی این بار تک‌نرخی‌کردن ارز را قربانی کاهش نرخ ارز کنند و پس از تثبیت این نرخ بار دیگر به این سمت بروند.

بازار طلا و سکه در انتظار رشد عرضه

در ابتدای سال‌جاری با وجود تعطیلی بازارهای اصلی طلا، طبق سنت، معاملات در جواهرفروشی‌ها و طلافروشی‌ها در جریان بود. سکه تمام بهار آزادی که در آخرین روز کاری سال ۹۷، چهار‌میلیون و ۶۲۷‌هزار تومان قیمت داشت، سال جدید را با روند صعودی آغاز کرد و روز گذشته با اینکه نسبت به روزهای قبل با افت قیمت مواجه شد، اما روی رقم چهار‌میلیون و ۷۴۰‌هزار تومان ایستاد که خود نشان از افزایش ۱۱۳‌هزار تومانی قیمت‌ها در ۱۹ روز اخیر دارد. طلای ۱۸ عیار نیز در این ایام بیش از ۱۰‌هزار تومان افزایش یافت و دیروز با بیش از ۴۳۰‌هزار تومان داد و ستد شد. با این حال فعالان بازار طلا و جواهر این امر را طبیعی و ناشی از افزایش تقاضای نوروزی می‌دانند و معتقدند اگر مسئولان بانک مرکزی نیاز مردم را برآورده کرده و به‌موقع ارز و سکه مورد نیاز را به بازار تزریق کنند، قیمت طلا و سکه ارزان می‌شود. البته در این بین نباید انتظار داشت که قیمت‌ها یک‌شبه سقوط آزاد کنند، بلکه اگر برنامه‌ریزی و اقدامات دولت به ثمر بنشیند، می‌توان انتظار کاهش پلکانی قیمت‌ها را داشت. با این حال رئیس اتحادیه طلا و جواهر تهران معتقد است چنانچه عرضه طلا از سوی مسئولان با برخی چالش‌ها روبه‌رو شود، این احتمال وجود دارد که قیمت طلا و سکه آرامش خود را از دست داده و قیمت‌ها همانند سال گذشته با افزایش روبه‌رو شود.

ابرهیم محمدولی همچنین به مردم توصیه کرد اگر قصد ورود به این بازار را دارند از خرید طلای آب‌شده یا خام جلوگیری کنند و به سمت خرید مصنوعات طلا یا طلاهای ساخته‌شده پیش‌قدم شوند. چراکه افراد عادی اطلاعات فنی لازم را در حوزه طلاهای آب‌شده ندارند و ممکن است با ورود در این بازار دچار برخی ضرر و زیان‌ها شوند. با این حال کارشناسان با احتیاط بیشتری نسبت به آینده طلا و سکه اظهارنظر می‌کنند. چراکه این بازارها نشان داده‌اند همواره از بازار ارز تبعیت می‌کنند و تخت نوسانات نرخ دلار متغیر هستند.

در این بین نباید از قیمت جهانی طلا هم غافل شد. با اینکه بانک مرکزی ایران کنترلی بر قیمت‌ بازارهای جهانی ندارد، اما در کنار نظارت بر بازار ارز، می‌تواند با استفاده از تجربیات گذشته و پیش‌بینی‌های موجود از بازار از حبابی‌شدن قیمت‌ها جلوگیری کند و با تنظیم عرضه و تقاضا از بروز قیمت‌های غیرواقعی و هیجانی جلوگیری کند. در این بین رفتارهای واسطه‌گری و دلالی باید از پیش شناسایی و کنترل شوند تا همچون سال گذشته این افراد به نقش پررنگ‌تری از بهای ارز و بازارهای جهانی در تعیین قیمت طلا و سکه پیدا نکنند.

ادامه «عدم قطعیت» بورس

با اینکه بسیاری از تحلیلگران بورس را بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری می‌دانند، اما این بازار در سال گذشته با اختلاف ۸۰ و ۱۰۰‌درصدی با بازار ارز و سکه در بازدهی نشان داد که حداقل در شرایط بحرانی نمی‌تواند پیشتاز اقتصاد ایران باشد. با این حال بازار سرمایه در ۱۰ روز پایانی اسفند مسیر صعودی را در پیش گرفت. این بازار در اولین روز کاری خود در سال ۱۳۹۸ (۵ فروردین) شاهد معاملات کم‌حجم و آرام بود.

روز گذشته نیز شاخص بورس با رشد ۱۲۵۴ پله‌ای نسبت به یکشنبه گذشته در جایگاه ۱۸۶‌هزار و ۵۳۵ واحدی قرار گرفت تا به روند صعودی خود ادامه دهد. با این حال به‌نظر می‌رسد بازار سرمایه امسال را هم به روند سال قبل ادامه دهد و عدم قطعیت بر آن مستولی باشد. مگر اینکه این بار شاهد ریسک‌هایی باشیم که بازدهی این بازار را نسبت به بازارهای غیرمولد افزایش دهند که این امر نیازمند ظرفیت‌هایی از جمله قرار گرفتن در اقتصادی شفاف و بدون فساد است.

امیر داداشی