استقامت نهادهای فرهنگی با تخصیص بودجه‌های میلیاردی! (+جدول)

نگاهی به فهرست لایحه بودجه سال ۹۹ نشان می‌دهد که بین جداول ۱۶ و ۱۸ خالی مانده و همچنان خبری از جدول ۱۷ نیست. جدولی که طی دهه‌های اخیر ذیل بودجه نهادهای فرهنگی شناخته می‌شد و همواره با حواشی زیادی همراه بود.

اما دولت روحانی از ابتدای روی کارآمدن خود تلاش کرد تا با حذف تعدادی از نهادهای فرهنگی از این جدول در لایحه بودجه ۹۷ تعداد آنها را به ۶۰ نهاد کاهش دهد، اما تقسیم نهادهای حذف‌شده در زیرمجموعه سایر نهادها باعث ایجاد مشکلاتی شد که در نهایت از سال گذشته این جدول به‌طور کلی از لایحه بودجه حذف شد تا باز هم شاهد حذف صورت مساله باشیم. امسال نیز با اینکه این جدول جایی در لایحه بودجه ۹۹ ندارد، اما بررسی جداول منتشرشده نشان می‌دهد نهادهای فرهنگی که گاه دارای رانت‌های قدرتمندی هستند همچنان توانسته‌اند رقم قابل‌توجهی از بودجه را به خود اختصاص دهند.

طوری‌که در بودجه ۹۹ نه‌تنها دریافتی آنها کاهش چندانی نداشته، بلکه بودجه آنها در بسیاری از موارد یا ثابت مانده و یا افزایش یافته است تا استفاده از عنوان «ایستادگی و استقامت در برابر تحریم» برای بودجه ۹۹ به موضوعی شائبه‌برانگیز و شعارگونه تبدیل شود.

قرارگرفتن در شرايط تحريم و به حداقل رسيدن فروش نفت، دولت را ناچار به تنظيم بودجه‌اي بدون نفت کرده است. بودجه‌اي که حسن روحاني با حضور در مجلس از آن با عنوان بودجه ايستادگي و استقامت ياد کرد. اما پرسش اين است که آيا ايستادگي و استقامت صرفا محدود به حذف نفت از بودجه جاري کشور مي‌شود؟ شايد به اين دليل است که مسئولان چنين تصوري دارند و در صحبت‌هاي خود شعارهايي مبني بر استقامت سر مي‌دهند. در حالي که اگر قرار بر ايستادگي در برابر تحريم‌هاست، همه نهادها بايد هزينه آن را بپردازند. نمي‌توان با اعمال فشار اقتصادي بر مردم و افزايش هزينه روزانه شهروندان دم از مقاومت در برابر تحريم زد. در اين زمينه بودجه نهادهاي فرهنگي را مي‌توان يکي از نقاط چالش‌برانگيز بودجه‌اي ذکر کرد که البته حفره‌هاي متعدد ديگري هم دارد.

نهادهايي که پيش از اين ذيل جدول ۱۷ بودجه تعريف مي‌شدند و به شکل مستقل به منابع دولتي و در واقع ملي دسترسي داشتند، اما با حذف اين جدول از لايحه بودجه امسال و سال گذشته در زيرمجموعه سازمان‌ها مختلف قرار گرفته‌اند.

افزايش بودجه فرهنگي

نگاهي به جزئيات لايحه بودجه ۹۹ نشان مي‌دهد که دولت ۲۱۹۳ ميليارد و ۵۸ ميليون تومان براي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي در نظر گرفته است. در حالي که اين رقم در سال جاري در محدوده ۲۱۸۲ ميليارد و ۱۲۱ ميليون تومان قرار داشت. به‌عبارت بهتر، در حالي که مسئولان بارها از کاهش بودجه نهادهاي فرهنگي سخن به ميان آورده بودند، اکنون شاهد افزايش يک درصدي بودجه وزارتخانه‌اي هستيم که سردمدار فرهنگ کشور به حساب مي‌آيد. اين رقم بين نهادهاي زيرمجموعه اين دستگاه سياست‌گذاري تحت عنوان برنامه، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، موسسه پژوهشي فرهنگ، هنر و ارتباطات، حمايت از نشر، کتاب و مطبوعات، سازمان امور سينمايي و سمعي-  بصري و اعتبار متمرکز کمک به اشخاص حقوقي غير‌دولتي تقسيم مي‌شود.

البته بايد توجه داشت که در اين لايحه اعتبارات هزينه‌اي و تملک‌ دارايي‌هاي سرمايه‌اي وزارت فرهنگ ارشاد اسلامي در سال ۱۳۹۹، رقمي حدود ۵۵۲ ميليارد و ۵۳۵ ميليون تومان برآورد شده و با احتساب اين اعتبار، رقم بودجه وزارت ارشاد ۲۶‌درصد رشد داشته است. در ديگر سو نيز نهادها و سازمان‌هايي مشاهده مي‌شوند که همچنان بودجه قابل‌توجهي را به خود اختصاص داده‌اند. در اين ميان سازمان صداوسيما سردمدار آنها به حساب مي‌آيد. با اينکه بودجه اين سازمان در سال ۹۹ با کاهش ۱۰۰ ميليارد توماني مواجه شده، اما همچنان ۱۷۴۵ ميليارد تومان در رديف بودجه اين سازمان ملاحظه مي‌شود.

اعداد و ارقام استخراج‌شده از لايحه بودجه سال آينده نشان مي‌دهد که در ميان نهادهاي فرهنگي، پس از صداوسيما، مرکز خدمات حوزه‌هاي علميه قرار دارد که بودجه آن با ۱۴ درصد افزايش به ۷۹۹ ميليارد تومان رسيده است. سازمان تبليغات اسلامي نيز بودجه‌اي معادل ۵۱۴ ميليارد تومان را به خود اختصاص داده است. در اين بين جامعه‌المصطفي ‌العالميه که فعاليت خود را از ۱۱ سال پيش آغاز کرده نيز با افزايش ۱۲ ميليارد توماني بودجه مواجه شده و بودجه اين موسسه۳۰۸ ميليارد تومان تعيين شده است. البته موسسه مشابه ديگري با عنوان سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي تحت نظر وزارت ارشاد فعاليت دارد که بودجه اين موسسه نيز از ۲۳۰ ميليارد تومان در سال ۹۸ به ۲۴۱ ميليارد تومان در سال ۹۹ افزايش يافته است. در کنار اين دو موسسه، مجمع جهاني تقرب مذاهب اسلامي و مجمع جهاني اهل بيت هم در حوزه تبليغات فرهنگي و ديني در خارج از کشور فعاليت دارند که البته اين دو مجمع با کاهش بودجه مواجه شده‌اند و براي آنها در سال آينده به ‌ترتيب بودجه ۳۲ ميليارد توماني و بودجه ۴۰ ميليارد توماني پيش‌بيني شده است.

دانشگاه بين‌المللي اهل بيت هم که زير نظر مجمع جهاني اهل بيت فعاليت دارد در سال آينده ۱۱ ميليارد تومان بودجه دريافت مي‌کند. در کل به نظر مي‌رسد در سال ۹۹ به اين پنج موسسه ۶۴۱ ميليارد تومان بودجه تعلق بگيرد که حدود ۲۱ ميليارد تومان بيش از پيش‌بيني سال جاري است. علاوه بر اين، بودجه شوراي عالي حوزه‌هاي علميه  در سال آينده ۳۴۵ ميليارد تومان تعيين شده است. 

نگاهي به ديگر اعداد و ارقام نشان مي‌دهد که حوزه هنري سازمان تبليغات اسلامي ۵/۸۷ ميليارد تومان، مرکز رسيدگي به امور مساجد ۳۱ ميليارد تومان، شوراي سياست‌گذاري ائمه جمعه ۳۰ ميليارد تومان، مرکز تحقيقات کامپيوتري علوم اسلامي ۱۵ ميليارد تومان، موسسه دايره‌المعارف فقه اسلامي پنج ميليارد تومان، بنياد دايره‌المعارف اسلامي ۹ ميليارد تومان، پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي بيش از ۲۰ ميليارد تومان، مرکز الگوي اسلامي-ايراني پيشرفت هفت ميليارد تومان، ستاد احياي امر به معروف و نهي از منکر ۵/۳۱ ميليارد تومان، دانشگاه امام صادق ۱۳۲ ميليارد تومان، دانشگاه معارف اسلامي ۱۳۶ ميليارد تومان، صندوق مشارکت توسعه فرهنگي قرآني ۲۰ ميليارد تومان، دانشگاه علوم و معارف قرآني ۳۷ ميليارد تومان، دانشگاه مذاهب اسلامي حدود ۲۰ ميليارد تومان، دانشگاه معارف اسلامي ۱۰ ميليارد تومان، نهاد نمايندگي رهبري در دانشگاه‌ها ۱۳۶ ميليارد تومان در مجموع حدود ۱۰۰۰ ميليارد تومان بودجه دريافت مي‌کنند که نسبت به سال جاري با افزايش مواجه است.

در اين بين بودجه فرهنگستان زبان و ادب فارسي که غلامعلي حدادعادل، رياست آن را بر عهده دارد نيز ۶/۲۸ ميليارد تومان بودجه دريافت مي‌کند. بودجه تعيين‌شده براي ستاد اقامه نماز، که رئيس آن حجت‌الاسلام محسن قرائتي است نيز ۶/۱۷ ميليارد تومان است.

بودجه دولت عليه دولت

همان‌طور که مسئولان کشور بارها تاکيد کرده‌اند، فرهنگ اگر اهميت بيشتري از اقتصاد نداشته باشد، بالطبع نبايد اهميت آن را کمتر دانست. شايد با همين ديد مسئولان سازمان برنامه‌وبودجه اقدام به بودجه‌ريزي کرده‌اند که در اغلب موارد شاهد رشد بودجه نهادهاي فرهنگي هستيم.

از آنجايي که ترويج فرهنگ شيعي و اسلامي، اشاعه آن به ساير کشورها و تدريس آن در دانشگاه‌ها از اهميت بالايي برخوردار است، قطعا نمي‌توان اين موضوع را ناديده گرفت يا بودجه مربوط به آن را حذف کرد؛ اما در کنار اين موسسات که دخل و خرج آنها مشخص است، اکنون سازمان‌ها و نهادهايي رانتي به وجود آمده‌اند که مشخص نيست دقيقا به چه علتي به بودجه‌هاي ميلياردي دسترسي دارند؟ اکنون شرايط اقتصاد کشور به‌گونه‌اي است که نبايد ثروت کشور را به نهادها و سازمان‌هايي تخصيص داد که به ريخت‌وپاش بودجه معروف هستند.

گرچه اين اعداد و ارقام در برابر اعداد اصلي بودجه ناچيز به حساب مي‌آيند، ولي شايد بهتر است که استقامت را از همين بخش‌ها آغاز کرد. بخش‌هايي که عنوان فرهنگي را يدک مي‌کشند بايد با عملکرد خود فرهنگ مقاومت و استقامت را اشاعه دهند. عملکرد بعضي از اين سازمان‌ها نشان مي‌دهد که نه‌تنها همواره به حيف و ميل بودجه مي‌پردازند، بلکه گاه از اين منابع ملي عليه دولت و ملت استفاده مي‌کنند و نه فرهنگ ايراني، بلکه قصد دارند پروپاگانداي ضدملي خود را به جامعه تحميل کنند. به‌عنوان مثال اکنون عده‌اي از کاهش ۱۰۰ ميليارد توماني بودجه سازمان صداوسيما گلايه دارند، اما هنوز چند ماه بيشتر از پخش سريالي که رويکردي خصمانه نسبت به دولت داشت، نمي‌گذرد؛ دولتي که با راي ۲۴ ميليون نفري مردم روي کار آمده، اما با بودجه خود بايد زير تيغ تندترين حملات عده‌اي افراطي قرار بگيرد که همچنان بودجه ۱۷۴۵ ميليارد توماني برايشان در نظر گرفته شده است. گروهي نيز طي سال‌هاي اخير ياد گرفته‌اند که در کنار عنوان فرهنگي، عناوين ديگري براي خود انتخاب کنند تا راحت‌تر به بودجه‌هاي دولتي دسترسي پيدا کنند و از هر گونه ماليات و نقدي هم مصون بمانند.

در حالي که انتظار مي‌رفت در بودجه ايستادگي و استقامت، حداقل بودجه بعضي از سازمان‌ها و موسسات فرهنگي که تاثير کمتري بر فرهنگ و اقتصاد کشور دارند، به حداقل برسد که متاسفانه اين اتفاق رخ نداد. حال بايد منتظر ماند و ديد نمايندگان مجلس تغييري در اين اعداد و ارقام به وجود مي‌آورند يا خير؟

امیر داداشی