حقیقت تلخ سراب مسکن مهر

مسکن مهر، طرح اشتباه دولت گذشته بود که به دولت یازدهم تحمیل شد و دولت یازدهم ناگزیر تنها به دلیل درخواست‌های مردمی‌این مسیر را تا اتمام طرح‌های نیمه‌تمام ادامه داد. ‌مسکن مهر رویای خانه‌دار شدن اقشار ضعیف جامعه با حداقل پس‌انداز بود که صدمات غیرقابل جبرانی به اقتصاد کلان کشور وارد کرد. کارشناسان در این باره معتقدند: مسکن مهر نه تنها آسایشی برای ساکنان نداشته بلکه کشور را در بُعد اقتصادی ضعیف و در بُعد اجتماعی آسیب‌پذیر کرده است. 

طرح مسکن مهر در ابتدا در قالب بند «د» تبصره ۶ قانون بودجه سال ۱۳۸۶ آغاز شد و سپس بر مبنای قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن، به‌صورت پیوسته در دستورکار قرارگرفت. این طرح به‌دلیل اینکه درصد بالایی از جمعیت کشور را متوجه خود می‌کرد با جدیت تمام بدون انجام مطالعات اولیه و جانمایی شهری و مهمتر از آن در نظر نگرفتن زیرساخت‌های اولیه شهرسازی پیگیری شد تا دولت حامیان گسترده‌ای از اقشار آسیب‌پذیر را داشته باشد. این طرح با وجود تمامی‌نقدهایی که بر آن وارد شد، اما از دید وزیر مسکن دولت نهم و دهم، یکی از ابتکارات بسیار خوب و موفق بود که آثار و برکات فراوانی در حل معضل مسکن داشته است، اما از دیدگاه وزیر مسکن دولت یازدهم، طرح ناکارآمدی بود که دولت یازدهم تنها به دلیل پایبند بودن به تعهدات گذشته، آن را اجرایی کرد. دولت یازدهم درحالی سیاست اشتباه مسکن را ادامه داد که اثرات جبران‌ناپذیر این طرح را در اقتصاد کشور به‌خوبی درک کرده بود، اما چاره‌ای جز اتمام طرح‌های نیمه‌تمام نبود. 

بر اساس آمار ارائه شده توسط وزارت مسکن و شهرسازی تا اواخر سال ۹۵ بیش از یک میلیون و ۸۵۰ هزار واحد مسکونی مهر به مردم تحویل داده شده که از این مقدار بیش از یک میلیون واحد مسکونی در دولت یازدهم انجام و به سرانجام رسیده است.

طرح مسکن مهر با ضعف‌های متعددی همراه است، اما وقتی پای درددل ساکنان مجتمع‌های مسکن مهر می‌نشینیم این مشکلات با زبان گیراتری نقل می‌شود که در آن خبری از اعداد و ارقام، تورم و نگاه سیاسی نیست. ابراهیم ناصحی مرد ۶۰ ساله‌ای که از ۷ سال در انتظار دریافت خانه‌اش در مسکن مهر پرند است و در مسکن مهر شهریار ساکن است، به خبرنگار ما می‌گوید: با وجود اینکه می‌دانم واحدهای مسکن مهر جای مناسبی برای زندگی نیست و حداقل امکانات زندگی را ندارد، اما چاره‌ای ندارم جز اینکه واحدم را تحویل بگیرم و در آن ساکن شوم. می‌دانم به یکسال نرسیده خانه‌ام با مشکل خرابی سرویس‌های بهداشتی مواجه می‌شود.

به وعده‌های رنگارنگ دلخوش کردیم

وی می‌گوید: چرا بدون اینکه مطالعه شود در مکانی ساخت و ساز شد که امکانات نداشت، ما همه به وعده‌های رنگانگ دلخوش کردیم و فکر می‌کردیم با چند میلیون تومان رویای خانه‌دار‌شدنمان واقعی خواهد شد، اما بعداز سال‌ها هنوز کلید خانه‌ام تحویل داده نشده است و منتظرم وام ۴۰ میلیونی برای تکمیل واحدم را از بانک دریافت کنم.

احسان شمشیری، کارمند ساکن پرند اما نگاه دیگری دارد و به خبرنگار ما می‌گوید: با همه مشکلاتی که در بُعد کیفیت ساختمان، نبود امکانات حداقلی در بخش‌های بهداشت و درمان، حمل و نقل عمومی‌و آسیب‌زابودن وجود داشت از اینکه با ۱۵میلیون تومان نقد و ۳۰ میلیون تومان وام صاحبخانه شدم خوشحالم، اما زندگی در این شهرک‌ها بسیار سخت و نگران‌کننده است. 

وی می‌گوید: هر طرحی برای خود معایب و مزایایی دارد. اصل طرح خوب بود، اما بدون مطالعه انجام شد. اینکه زمین‌هایی برای شهرک‌سازی انتخاب شد که قابلیت تبدیل شدن به شهرک را نداشت برای ساکنان دردسرساز شده است. کیفیت ساختمان در این شهرک‌ها بسیار ضعیف است و در ماه‌های اولیه سکونتم با هزینه‌هایی مواجه شدم. مهم‌تر اینکه این شهرک‌ها به دلیل ارزان‌بودن، محلی برای سکونت اقشاری شده که با مشکلات روحی و اجتماعی خاصی مواجه هستند.

بالارفتن اجاره‌بها در کلانشهرها و شهرهای بزرگ در کنار ارزان‌بودن خانه‌های مسکن مهر، جذابیت ایجاد کرد، از این رو اقبال مردم در طبقات مختلف برای خرید این واحدها بالا رفت. دولت گذشته نیز برای نشان‌دادن این مهم که طرح در حال انجام است اسکلت اولیه واحدها را به‌صورت فراگیر در اکثر شهرها زد، اما روند پیشرفت با کندی مواجه شد. این مسئله موجب شد تا اقشار ضعیف جامعه که رویای خانه‌دارشدن داشتند حداقل پس‌انداز خود را در این طرح سرمایه‌گذاری کنند، اما دولت دهم در اجرای تعهدات خود دچار مشکل شد و نتوانست به وعده‌های خود عمل کند.

تمام دارایی ام ۳۰ میلیون تومان بود

حمید سلمان‌زاده فردی که از سال ۹۰ برای خرید مسکن مهر شهریار ثبت‌نام کرده است، به خبرنگار ما می‌گوید: اگر ۳۰میلیون تومان بودجه‌ای که تمام دارایی‌ام بود را در جای دیگر سرمایه‌گذاری کرده بودم امروز حداقل در اطراف تهران خانه داشتم. سال ۹۰ اسکلت ساختمانی را به من نشان دادند و این واحد را خریدم، اما هنوز کلید خانه‌ام را به دست نگرفته‌ام. طرح مسکن مهر، طرح نامهربانی با امثال من بود.

مسکن مهر طرحی است که باید به سرانجام برسد و دولت یازدهم با همه مشکلات اقتصادی هر ساله بودجه‌های کلانی را برای آن تخصیص داده است به‌طوری که در بودجه سال ۱۳۹۶ بالغ بر ۱۲۵ میلیارد تومان از طریق تملک دارایی‌های سرمایه‌ای و ۱۰۰ میلیارد تومان از طریق تخفیف عوارض پروانه، حمایت‌های مالی و تراکم برای ایجاد تاسیسات عمومی‌مسکن مهر اختصاص داده شده است. همچنین برای یارانه سود تسهیلات مسکن مهر ۵۰میلیارد تومان از طریق تملک دارایی‌های سرمایه‌ای پرداخت خواهد کرد. 

مهدی سلطان محمدی، کارشناس مسکن درباره مسکن مهر به خبرنگار آفتاب‌یزد می‌گوید: دولت دهم به‌خوبی می‌دانست که چکار می‌کند و می‌دانست که طرح مسکن مهر طرح جامع مسکنی نیست، اما آن را اجرا کرد، زیرا سیاست رئیس دولت، سیاست چاوزی بود و می‌خواست با این کار حامیان و طرفدارانی را برای همیشه برای خود داشته باشد که در گام نخست این ایده موفقیت‌آمیز بود، اما حقیقت امر این است که ضرر و زیان‌های وارده به اقتصاد کشور بالا بود که خروجی آن، تورم بالا و از دست رفتن نقدینگی به سمت مصرف‌گرایی بدون سرمایه‌گذاری در بخش تولید و اشتغال بود.

وی می‌افزاید: گلایه‌مندی‌های ساکنان مسکن مهر به‌خوبی نشان می‌دهد که این طرح بدون مطالعات و جانمایی بوده، زمین‌های بایری بدون هیچ امکانات اولیه و زیرساخت‌های موردنیاز تنها برای دلخوش کردن مردم عادی و کم‌درآمد بود که در درازمدت آثار جبران‌ناپذیری داشت.

سلطان محمدی معتقد است: مسکن مهر ایده‌ای بود با هدف پوپولیستی و جذب حامی‌و وفادار برای عده‌ای خاص که در آن زمان در قدرت بودند و می‌خواستند همیشه در قدرت باشند. طرحی که در ونزوئلا اجرایی شده و ماحصل آن بیچارگی اقتصاد بود با هدف‌ریزی عده‌ای در ایران در حال پیاده‌سازی بود که خوشبختانه با روی کارآمدن دولت یازدهم به حاشیه رانده شد. دولت کنونی به خوبی می‌داند که این طرح‌ها در آینده، محلی برای بروز و ظهور آسیب‌های اجتماعی خواهد شد، اما به خواست مردم این طرح‌های نیمه‌تمام را به اتمام می‌رساند، اجباری که آثار آن در درازمدت در اقتصاد به‌خوبی خودنمایی کرد و نقدینگی بانک‌ها را به سمت و سویی هدایت کرد که موجب شکوفایی اقتصاد نشد.

وی می‌گوید: بر اساس آمارهای موجود حدود هزار و ۱۰۰ واحد از واحدهای مسکن مهر بدون مشتری مانده است که سهم خراسان رضوی در مقایسه با سایر استان‌ها بیشتر بوده است.

بیت‌اله ستاری دیگر کارشناس مسکن نیز درباره مسکن مهر و گلایه‌مند بودن ساکنان آن به آفتاب‌یزد می‌گوید: دولت یازدهم به‌خوبی به اثرات سوء طرح مسکن مهر آگاه بود، اما چاره‌ای نداشت جز اینکه طرح را به اتمام برساند. اگر قرار بود تمامی‌طرح‌های مسکن مهر که در دولت گذشته پایه‌گذاری شده است به سرانجام برسد، دولت با مشکلات عدیده‌ای مواجه می‌شد با این حال طرح‌های نیمه‌تمام در دستورکار قرارگرفت.

وی می‌افزاید: تعهدات دولت گذشته هزینه گزافی را متحمل دولت یازدهم کرد و این دولت به دلیل فشارهای موجود، طرح‌های نیمه‌تمام را به اتمام رساند و برای این امر افزایش مبلغ وام را دستورکار خود قرار داد. کارشناسان مسکن می‌دانند طرح‌های مسکن با پیچیدگی‌هایی همراه هستند و هر طرحی برای هر استان و شهری ظرافت‌های خاص خود را دارد. چگونه می‌توان یک سناریو را برای تمام شهرها نوشت که ماحصل این تصمیم وجود مسکن‌هایی است که بیش از اینکه خانه باشند، عناوین دیگری دارند؟!