کاوه مدنی، پژوهشگر ایرانی، با انتشار نتایج یک مقاله علمی خود و همکارانش می‌گوید که یافته‌ها نشان می‌دهد که ایران حدود ۲۱۱ کیلومتر مربع از مجموع کل ذخایر آبی خود را طی کمتر از دو دهه گذشته از دست داده‌است.
بر اساس نتایج این پژوهش که در نشریه تحقیقاتی «آب شناسی: مطالعات منطقه‌ای» الزویر منتشر شده است، این حجم عظیم آب از دست رفته عمدتا به خاطر استفاده بیش از حد از منابع آب تجدیدناپذیر زیرزمینی برای گسترش بخش‌های کشاورزی، صنعت، و رشد جمعیت کشور بوده است که وضعیت ایران را به شرایط «ورشکستگی آبی» رسانده است.
«آن چه در کنار تخریب برگشت ناپذیر منابع طبیعی ایران به شدت نگران کننده است، تلاش مصرانه برخی از مدیران برای انکار واقعیت ورشگستگی آبی ایران است.»
مدنی با اشاره به شواهد غیرقابل انکار در این خصوص می‌افزاید: «طبیعت با همه نشانه‌ها به صراحت می‌گوید که روش مدیریت کنونی جواب نمی‌دهد و ایران برای رفع این معضل باید مصارف آب را به طور چشم گیری کاهش دهد. واقعیت این است که این اتفاق بدون جراحی‌های جدی و تصمیم‌های مدیریتی در راس حکومت برای تغییر مدل حکمرانی آب ایران غیر ممکن خواهد بود.»
این پژوهشگر ایرانی همچنین تاکید می‌کند که «ورشکستگی آبی ایران باعث بیکاری و پیامدهای عمده‌ای برای خودکفایی غذایی می شود.»
وضعیت بحرانی منابع آبی در ایران
معاون دفتر توسعه نظام های فنی، بهره برداری و دیسپاچینگ برقابی در گفتگو با جوان ایرانی سلام در مورد وضعیت بحرانی آب در ایران نکاتی ارائه داد.
دکتر حمید رحمانی، معاون دفتر توسعه نظام‌های فنی، بهره‌برداری و دیسپاچینگ برقابی در گفت‌وگو با برنامه جوان ایرانی سلام درباره بحران اوضاع آب گفت: «متاسفانه وضعیت آب خیلی خراب است و می‌شود این را اضافه کرد که شاید خیلی‌ها به این موضوع اعتقاد پیدا نکردند و آنطور که باید خودمان را برای آن آماده نکرده‌ایم.
در نظرسنجی که اخیراً انجام شد، نشان می‌داد، ۴۰ درصد مردم به این موضوع باور پیدا نکردند که ما در زمینه منابع آبی دچار بحران هستیم و باید هر کسی به نحوی وظیفه خودش را انجام دهند.»
وی درباره موقتی بودن بحران و اینکه آیا قابل حل است یا خیر، گفت: «بحران آب مربوط به دیروز و امروز نیست که یکی دو روزه مشکل آن حل شود.
بحران آب ما شاید به خاطر ۴۰-۵۰ سال عملکرد نادرست ما باشد. می‌توانیم بگوییم بحران آب در ایران، بخش زیادی از آن بحران انسان محور است و بحرانی نیست که کاملاً ناشی از خشکسالی و کاهش بارش باشد.
به علت بهره‌داری بی‌رویه از منابع آبی و بلایی که سر تالاب‌ها، جنگل‌ها و منابع طبیعی آوردیم، بر سر آب‌های زیرزمینی هم آوردیم.
اگر بیش از مقداری که سفره‌های آب زیرزمینی در سال تغذیه می‌شوند از آن برداشت کنیم، کسری مخزن اتفاق می‌افتد.
طبق شاخص‌های بین‌المللی اگر بیش از ۴۰ درصد از منابع آب زیرزمینی از نظر تجدیدپذیر مصرف شود، دچار تنش آبی خواهیم شد. ما اکنون در خیلی از دشت‌های کشور، بیشتر از ۱۰۰ درصد مصرف می‌کنیم و سالانه ۵/۵ میلیارد متر مکعب آب بیش از آن چیزی که تغذیه می‌شود، استفاده می‌کنیم.
حدود ۱۳۶ میلیارد متر مکعب کسری مخزن انباشته داریم و همین باعث شده است که تمام سفره‌های آب زیرزمینی دچار افت شوند و به تبع آن فرونشست دشت‌ها و خشک شدن قنات‌ها و چاه‌ها را داشته باشیم و ادامه پیدا کنند.»
باید بپذیریم که بحران آب وجود دارد
دکتر رحمانی در پاسخ به اینکه مردم و مسئولان باید چه کنند، گفت: «مرحله اول هر بحران پذیرش آن است.
هم مردم و هم مسئولین باید بپذیرند که مشکل آب داریم و برای حل آن وزارت نیرو نمی‌تواند به تنهایی عمل کند.
تامین‌کننده آب وزارت نیرو است، اما مصرف‌کنندگان آب وزارت کشاورزی و وزارت صنعت و مردمی که به عنوان آب شرب از آن استفاده می‌کنند، هستند.
بیشترین سهم مربوط به وزارت کشاورزی و بخش کشاورزی است و باید اقدامات ما به گونه‌ای باشد که تعادل میان منابع و مصارف برقرار شود.
اکنون مشکلاتی که میان کشورهای دیگر وجود دارد بر سر آب و احداث سد است. واقعیت این است که باید چشم‌انداز مشترکی در کشور ایجاد شود و بر اساس آن تمام تصمیم‌گیری‌ها در کشور با این رویکرد باشد که به وضعیت منابع آبی توجه کنیم.
در ماده ۳۵ قانون برنامه ششم به وزارت نیرو تاکید شده که ۱۱ میلیارد متر مکعب از برداشت سفره‌های آب زیرزمینی در طول برنامه کاهش دهیم. اما از آن طرف برنامه وزارت جهاد کشاورزی افزایش تولید، خودکفایی در تولید و توسعه صنعتی است. این برنامه‌ها با هم سازگاری و همسو نیستند.»
وی ادامه داد: «ما کشوری هستیم که صادرات محصولات کشاورزی برای ما سم است و نباید یک سیب را از کشور خارج کنیم و بیش از نیازمان تولید کنیم.
اگر محصولات آب‌بَر در کشور تولید شوند و به خارج از کشور صادر شود، یعنی ما حجم زیادی از آب شیرین‌مان را با قیمت برق و مبلغ پایینی صادر می‌کنیم.
به همین علت هدف‌گذاری‌ها باید همسو با یکدیگر باشند. به طور مثال در دشتی که عملاً پتانسیلی برای آب شرب منطقه نیست، احداث صنایع آب‌بَر نباید صورت بگیرد و خارج از شهرهای شمالی نباید برنج‌کاری انجام شود.
سهم آب شرب در منابع آبی حدود ۸ درصد است و هر چقدر مردم صرفه‌جویی کنند در حد همان ۸ درصد است و این را هم اضافه کنم که منابع آب شیرین محدود است و صرفه جویی تاثیرگذار است.
منتها صرفه جویی اصلی باید در بخش کشاورزی انجام شود که حدود ۹۰ درصد منابع آبی را مصرف می‌کند.»
دکتر رحمانی در پایان گفت: «بحث فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی برای مسئولین و مردم باید انجام شود و مردم هم ایمان بیاورند که الان به مرحله‌ای رسیده‌ایم که باید برای منابع اندک باقیمانده برنامه داشته باشیم.»
- 17
- 2
