طلای سیاه در اوج ۴۱ ماهه خود

ریسک‌های ژئوپلیتیک موجب شد نفت در هفته گذشته بیش از ۸ درصد رشد قیمتی را به ثبت برساند و در پایان معاملات این هفته به بیشترین سطح از اواخر سال ۲۰۱۴ برسد. حال با توجه به عملی شدن تهدید آمریکا مبنی‌بر حمله نظامی به خاک سوریه، از سوی برخی کارشناسان این احتمال مطرح است که نفت مسیر صعودی را ادامه دهد و بار دیگر به مرز ۱۰۰ دلار بر بشکه برسد. میزان نفت سوریه بسیار ناچیز است؛ اما ممکن است آتش جنگ از این کشور به دیگر نقاط خاورمیانه سرایت کند.

نگرانی‌های بازار نفت از اقدام نظامی غرب علیه سوریه به حقیقت پیوست. بامداد روز شنبه، هنگامی که بازارهای جهانی از جمله نفت به یک هفته فعالیت خود پایان داده بودند؛ آمریکا و متحدانش دمشق را هدف حمله‌ هوایی خود قرار دادند تا پیش‌بینی «نفت ۱۰۰ دلاری» بار دیگر در تیتر اخبار مشاهده شود. بر اساس گزارش‌های موجود، آمریکا، انگلیس و فرانسه ساعت ۴ بامداد روز گذشته حمله‌ای ۵۰ دقیقه‌ای را به خاک سوریه آغاز کردند که طی آن مناطقی از دمشق و دیگر بخش‌های این کشور بمباران شد.

هرچند در زمان وقوع این حملات بازارهای جهانی تعطیل بودند، اما بالا گرفتن تنش‌ها میان سران کشورهای غربی و سوریه و متحدانش در طول هفته گذشته، موجب افزایش قیمت نفت شدند. بر این اساس بود که در پایان روز جمعه طلای سیاه بیشترین رشد هفتگی از ماه جولای(مصادف با مرداد) را به ثبت رساند. در این میان، گزارش‌های رسمی از کاهش سطح ذخایر جهانی نفت خام و نزدیک شدن آن به میانگین پنج سال گذشته نیز بی‌اثر نبود و تبدیل به سوخت مکمل رشد قیمت نفت شد.

پیش از بالا گرفتن احتمال وقوع حمله نظامی، در روزهای نخست هفته گذشته، این کاهش تنش‌های تجاری میان چین و آمریکا بود که باعث تقویت قیمت نفت شده بود. دوشنبه هفته گذشته روزی بود که بازار جهانی نفت با ۲ درصد رشد قیمت نخستین روز کاری را آغاز کرد. این جهش مثبت در پی اظهارنظرهای شی‌جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین رخ داد. او در سخنانی بر گشایش بیشتر در اقتصاد کشورش با افزایش واردات و کاهش سختگیری به مالکیت خارجی تاکید کرده بود. کاهش تعرفه واردات برخی محصولات از جمله خودرو نیز بخش دیگری از سخنان او را شامل می‌شد که توانست فضای ملتهب ناشی از جنگ تعرفه‌ای میان آمریکا و چین را آرام کند و معاملات بازارهای کالایی را با رشد همراه سازد. در این میان حمله حوثی‌های یمن به بخش‌هایی از عربستان که تاسیسات آرامکو را نیز شامل می‌شود، در تقویت قیمت نفت تاثیرگذار بود.

به گزارش «دنیای اقتصاد» چهارگانه اتفاقات یاد شده در هفته گذشته، جهش بی‌سابقه قیمت نفت به سقف سه ساله را به همراه داشت. هر بشکه نفت خام برنت هفته گذشته بیش از ۵ دلار معادل ۲/ ۸ درصد رشد قیمت را به ثبت رساند و در قیمت ۵۸/ ۷۲ دلار بسته شد؛ این قیمت بالاترین سطح نفت از اواخر سال ۲۰۱۴ به این سو به شمار می‌رود. هر بشکه نفت خام آمریکا نیز هفته گذشته رشد ۳/ ۵ دلاری معادل ۶/ ۸ درصد را به ثبت رساند و در قیمت ۳۹/ ۶۷ دلار بر بشکه به معاملات هفتگی پایان داد.

‌نفت ۱۰۰ دلاری و تنش‌های خاورمیانه

پس از آنکه قیمت نفت در پی افزایش تنش‌ها در خاورمیانه به بالاترین سطح از دسامبر ۲۰۱۴ رسید، تحلیلگران بازار این کالا احتمال افزایش قیمت هر بشکه نفت خام به ۱۰۰ دلار را مطرح کردند. ریسک ژئوپلیتیکی که حالا به واسطه بحران سوریه در خاورمیانه ایجاد شده است، علت اصلی مطرح شدن این پیش‌بینی است.تحلیلگران بازار در روز جمعه (یک روز پیش از حمله به خاک سوریه) به سی‌ان‌بی‌سی گفته بودند «احتمال سه رقمی شدن قیمت نفت با توجه به تنش‌های خاورمیانه و بالا گرفتن آنها در سال جاری اصلا بعید نیست.»‌ این تحلیلگران برای اثبات پیش‌بینی خود، به ۶ ماه قبل و زمانی اشاره می‌کنند که برخی فعالان بازار پیش‌بینی رسیدن قیمت نفت به ۶۰ یا ۷۰ دلار بر بشکه را جدی نمی‌گرفتند. به این ترتیب است که آنیش کاپادیا، بنیانگذار و مدیرعامل Akap Energy عقیده دارد «با افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، نفت در ماه‌های آینده به بیش از ۱۰۰ دلار بر بشکه نیز خواهد رسید.»

 در حال حاضر حمله نظامی سه کشور غربی به سوریه انجام شده است. هرچند منابع آگاه اعلام کرده‌اند حملات سه گانه آمریکا و متحدانش به سوریه «هدفمند و محدود» بوده، باید دید بازار جهانی نفت با پایان تعطیلات آخر هفته و آغاز فعالیتش در روز دوشنبه، چه واکنشی به اتفاقات اخیر خواهد داشت و آیا صحه‌ای بر احتمال رسیدن نفت به ۱۰۰ دلار خواهد گذاشت؟

این سوال در شرایطی مطرح است که بازار نفت از روز چهارشنبه و با آغاز تهدیدهای دونالد ترامپ نسبت به حمله نظامی به سوریه، واکنش افزایشی از خود نشان داد. به این ترتیب اگرچه منابع آگاه از محدود بودن حمله‌های روز شنبه می‌گویند، اما اگر اقدامات نظامی آمریکا و سوریه (به همراه متحدانشان) علیه یکدیگر در خاورمیانه به‌عنوان قلب تپنده تولید نفت بالا بگیرد، قیمت نفت می‌تواند رکوردهای تازه‌ای از خود به جای بگذارد.

این احتمال به خصوص با توجه به تهدید بازگشت تحریم‌ها علیه کشورهای همراه سوریه در منطقه مطرح است. ایران به‌عنوان کشوری که با سوریه مواضع یکسان دارد، به‌عنوان سومین تولیدکننده بزرگ عضو اوپک، از جانب آمریکا با تهدید بازگشت تحریم‌ها مواجه است. مطابق پیش‌بینی‌های موجود، بازگشت تحریم‌های آمریکا علیه ایران، می‌تواند چیزی بین ۲۵۰ تا ۵۰۰ هزار بشکه از عرضه نفت ایران را تحت تاثیر قرار دهد. برخی پیش‌بینی‌ها میزان اثرگذاری این تحریم‌ها بر عرضه نفت ایران را بیشتر نیز ارزیابی می‌کنند که به معنای کاهش بیشتر عرضه نفت خام به دنیا  و رشد بیشتر قیمت‌ها است.

آن‌طور که بررسی رفتار بازار در روزهای پایانی معاملات هفته گذشته نشان می‌دهد، تنش‌های خاورمیانه باعث شد قراردادهای انتظار فروش نفت خام برنت با رشد همراه شود. به گزارش بلومبرگ،  صندوق‌های پوشش ریسک   انتظار دارند قیمت معاملات نفت خام برنت به سطوح جدیدی دست پیدا کند زیرا با تشدید تنش‌ها در خاورمیانه، تقریبا نیمی از عرضه جهانی نفت در معرض خطر قرار خواهد گرفت.

سوریه ذخایر نفتی محدودی دارد و از تولیدکنندگان مطرح نفت خام در خاورمیانه به شمار نمی‌رود، با این حال افزایش تنش‌ها در این کشور می‌تواند بحران را به سایر کشورها در خاورمیانه منتقل کرده و تولید نفت را تحت تاثیر قرار دهد به گزارش سی‌ان‌بی سی، آنطور که مایکل کوهن، کارشناس بارکیلز بانک می‌گوید: افزایش تنش در سوریه می‌تواند به معنای گسترش آن به کشورهایی مانند یمن، عربستان یا عراق باشد. در چنین وضعیتی، تولید نفت در خاورمیانه بیش از پیش تحت تاثیر قرار گرفته و می‌تواند روند قیمت آن را صعودی کند.

با این حال باید دید واکنش بازار به‌عنوان محلی که دقیق‌ترین رفتارها را نسبت به اتفاقات سیاسی و تنش‌های ژئوپلتیک از خود نشان می‌دهد، به ماجراهای اخیر خاورمیانه و واکنش طرف‌های درگیر چه خواهد بود. اما در کنار شوک حمله نظامی آمریکا، فرانسه و بریتانیا به خاک سوریه که به احتمال زیاد رشد قیمت در معاملات بازار نفت را در پی خواهد داشت، نمی‌توان از گزارش‌های خوش‌بینانه اوپک، آژانس‌بین‌المللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی آمریکا چشم‌ پوشید.

ماموریت اوپک انجام شد؟

در این میان هفته گذشته آژانس بین‌المللی انرژی، اداره اطلاعات انرژی آمریکا و اوپک سه سازمانی بودند که با انتشار گزارش‌های ماهانه خود موجب نوسانات مثبت بازار نفت شدند. به خصوص گزارش آژانس بین‌المللی انرژی که از رسیدن قریب‌الوقوع اوپک به هدف خود از اجرای توافق نفتی و احتمال کاهش سطح موجودی انبارهای نفتی به متوسط ۵‌ساله خبر داده بود یکی از عوامل افزایش قیمت نفت در آخرین روز معاملاتی(جمعه) محسوب می‌شود. بر اساس این گزارش، تولید نفت اوپک ماه گذشته ۲۰۱ هزار بشکه کاهش یافته و میزان پایبندی ۱۱ عضو این سازمان به توافق به ۱۶۳ درصد رسیده است.

در کنار این موضوع، متحدان اوپک در خارج از این سازمان نیز حدود ۹۰ درصد به توافق پایبند بوده‌اند. بر این اساس آژانس گزارش داده است در مجموع این کشورها در ماه گذشته ۴/ ۲ میلیون بشکه از عرضه جهانی نفت کاسته‌اند. این در حالی است که بر اساس توافق مجموع کاهش تولید کشورهای حاضر در ائتلاف نفتی باید حدود ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز باشد.

با این حال آنطور که آژانس بین‌المللی انرژی گزارش داده، میزان عرضه جهانی نفت در ماه مارس سال‌جاری حدود ۴/ ۱ میلیون بشکه بیش‌تر از مارس ۲۰۱۷ بوده و رشد تولید نفت آمریکا مهمترین عامل افزایش سطح عرضه جهانی نفت گزارش شده است. آژانس پیش‎‌بینی می‌کند که در سال جاری تولید روزانه نفت آمریکا ۳/ ۱ میلیون بشکه نسبت به متوسط سال گذشته میلادی رشد کند.  در کنار کاهش تولید نفت اوپک و متحدانش، تقاضا برای نفت نیز به خوبی درحال رشد است. بر اساس برآوردهای IEA میزان تقاضا امسال ۵/ ۱ میلیون بشکه افزایش خواهد یافت و این دو عامل در کنار هم موجب کاهش سطح موجودی انبارهای نفتی شده است.

بر اساس گزارش آژانس سطح موجودی انبارهای نفتی کشورهای OECD در ماه فوریه ۲۶ میلیون بشکه کاهش یافته و به ۸۴۱/ ۲ میلیارد بشکه رسیده است. آژانس در ادامه گزارش خود اعلام می‎‌کند سطح موجودی انبارهای نفتی در ماه فوریه تنها ۳۰ میلیون بشکه بیشتر از مقدار متوسط ۵‌ساله این ذخایر قرار داشته است. این در حالی است که اوپک در زمان انعقاد توافقنامه با توجه به افزایش سطح موجودی انبارهای نفتی جهان(حدود ۲۰۰ میلیون بشکه بیشتر از متوسط ۵‌ساله) هدف خود از توافق را رسیدن سطح این ذخایر به شرایط نرمال(متوسط ۵ساله) اعلام کرد. آژانس با اشاره به هدف اوپک برای اجرای توافق بر این باور است که احتمالا در ماه مارس یا نهایتا در ماه جاری میلادی(آوریل) سطح موجودی انبارهای نفتی به متوسط ۵ساله رسیده و اوپک به هدف خود دست یافته است.

آژانس بین‌المللی انرژی بر این باور است که اگر پارامترهای بازار تغییر محسوسی نداشته باشد، موجودی انبارهای نفتی در ادامه سال با شدت بیشتری کاهش یابد. بر اساس این گزارش، در صورتی که سطح تولید اوپک ثابت باقی بماند و پیش‌بینی این سازمان درخصوص رشد عرضه غیراوپکی‌ها و رشد تقاضا برای نفت تغییر چندانی نداشته باشد، حد فاصل سه‌ماهه دوم و سه‌ماهه چهارم سال ۲۰۱۸ موجودی انبارهای نفتی روزانه ۶۰۰ هزار بشکه کاهش خواهد یافت.

این سازمان اختلافات اخیر آمریکا و چین بر سر تعرفه واردات کالا که نگرانی از وقوع جنگ تجاری را به دنبال داشته از ریسک‌هایی می‌داند که ممکن است سطح تقاضا برای نفت را تغییر دهد. از سویی ریسک‌های ژئوپلیتیک که موجب افزایش قیمت‌ها به سطوح بیش از ۷۰ دلار شده در صورتی که موجب شوند این سطح قیمتی حفظ شود یا حتی نفت به قیمت‎های بیشتری دست یابد، می‌تواند پیش‌بینی از میزان عرضه و تقاضای نفت را تغییر دهد.

اوپک دیگر سازمانی بود که گزارش ماهانه را هفته گذشته منتشر کرد. اوپک نیز افت تولید اعضای خود در ماه مارس را ۲۰۱ هزار بشکه اعلام کرده و ونزوئلا، آنگولا، نیجریه، لیبی، عراق و عربستان سعودی از عوامل افت تولید نفت اوپک در ماه گذشته معرفی شده‌اند. این سازمان در مجموع در ماه مارس ۹۶/ ۳۱ میلیون بشکه در روز نفت تولید کرده است. تولید نفت ایران در این ماه ۳هزار و ۳۰۰ بشکه رشد داشته و به ۸۱۴/ ۳ میلیون بشکه در روز رسیده است. در این گزارش تقاضا برای نفت اوپک در سال جاری میلادی ۶/ ۳۲ میلیون بشکه در روز پیش‌بینی شده که نسبت به سطح کنونی تولید اوپک حدود ۶۵۰ هزار بشکه بیشتر است.

اما اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز در گزارش هفته گذشته خود به برآورد این سازمان از میزان تولید نفت آمریکا پرداخت. اداره اطلاعات انرژی آمریکا میزان تولید نفت این کشور در سال ۲۰۱۷ را ۳/ ۹ میلیون بشکه در روز برآورد کرده و پیش‌بینی می‌کند امسال به ۷/ ۱۰ میلیون بشکه در روز برسد. این مقدار حدود ۱۰۰ هزار بشکه بیشتر از مقدار پیش‌بینی EIA‌ در ماه گذشته است. این سازمان همچنین متوسط قیمت نفت برنت در سال جاری و سال ۲۰۱۹ را ۶۳ دلار بر بشکه پیش‌بینی کرده که نسبت به گزارش ماه قبل این سازمان حدود یک دلار افزایش یافته است.