بنزین برای دولت هیچ چیزی جز ضرر ندارد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید قیمت تمام‌شده بنزین تقریبا ۳برابر پولی است که مردم ایران به جایگاهداران می‌پردازند و البته دولت این ضرر را به صورت یارانه به پالایشگاه‌ها می‌پردازد تا آنها سر پا بمانند و فعالیت کنند اما خسارت بنزین برای دولت به همین‌جا ختم نمی‌شود و نقل و انتقال این کالا باعث تبخیر بخشی از آن می‌شود. به همین دلیل دولت رقمی را به‌عنوان خسارت تبخیر به جایگاهداران می‌پردازد.
رقمی که دولت بابت خسارت ارزان‌فروشی بنزین به پالایشگاه‌ها می‌دهد، سالانه چیزی حدود ۵۶هزار‌میلیارد تومان است و رقمی که بابت خسارت تبخیر به جایگاهداران سوخت می‌دهد، چیزی حدود ۱۴۷.۵میلیارد تومان در سال است. به عبارتی دولت برای ارزان‌فروشی بنزین به مردم سالانه معادل ۵۶هزار و ۱۴۷میلیارد تومان ضرر می‌دهد.
این ضرر کلان دولت تقریبا به اندازه پولی است که هر‌سال برای پروژه‌های عمرانی درنظر می‌گیرد اما معمولا از عهده پرداخت آن برنمی‌آید و پروژه‌های عمرانی چیزی حدود نصف این رقم سهم می‌برند. جالب است که بدانید میانگین عمر پروژه‌های عمرانی در کشورهای پیشرفته به ۵ تا ۶سال می‌رسد اما در ایران پروژه‌های عمرانی وجود دارد که با گذشت ۴۰سال هنوز تکمیل نشده‌اند که نمونه آن آزادراه تهران- شمال است.
قیمت تمام‌شده بنزین چقدر است؟
وقتی دولت از بنزین ارزان حرف می‌زند، شاید کمتر کسی بداند که بابت ارزان‌فروشی سوخت چه یارانه سنگینی روی دوش بودجه کشور تحمیل شده است؛ آن‌هم برای بنزینی که ایرانی‌ها به راحتی اسراف می‌کنند. آمارهای جهانی نشان می‌دهد که هر ایرانی ۱۰برابر مردم ترکیه و ۳برابر مردم چین بنزین مصرف می‌کند. براساس گزارش سازمان جهانی انرژی مردم ایران در هر ساعت ۳میلیون و ۷۹۰هزار لیتر بنزین مصرف می‌کنند که این رقم تقریبا ۶ برابر میانگین مصرف بنزین در جهان است. با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند که تمام این بنزین را مردم مصرف نمی‌کنند و حجم قابل توجهی از آن قاچاق می‌شود. در هرصورت بنزین چه قاچاق شود و چه تمام آن توسط مردم اسراف شود، مصرف آن با اهرم قیمت می‌تواند کنترل شود.
خسارت ارزان‌فروشی بنزین به پالایشگاه‌ها چقدر است؟
محسن روحانی، مدیر سابق سامانه هوشمند سوخت شرکت پخش فرآورده‌های نفتی به فارس گفته که هزینه تمام‌شده یک لیتر بنزین برای دولت ۲هزار و ۷۰۰ تومان است و دولت مابه‌التفاوت هزینه تمام‌شده بنزین و قیمت نهایی آن را به پالایشگاه‌ها می‌پردازد. با این حساب دولت هر لیتر بنزین را با ۱۷۰۰ تومان ضرر می‌فروشد. بیایید ببینیم حجم این ضرر چقدر است؟ مردم ایران روزانه چیزی حدود ۹۰میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند. در واقع دولت هر روز تقریبا ۱۵۴میلیارد تومان برای بنزین ضرر می‌دهد که این رقم در سال رقمی بالغ بر ۵۶هزار‌میلیارد تومان تمام می‌شود اما ضرر بنزین به همین‌جا ختم نمی‌شود و نقل و انتقال بنزین موجب تبخیر بخشی از آن می‌شود. دولت بابت تبخیر بنزین هم خسارت جداگانه‌ای به جایگاه‌های سوخت می‌پردازد.
مردم ایران روزانه چیزی حدود ۹۰میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنند. در واقع دولت هر روز تقریبا ۱۵۴میلیارد تومان برای بنزین ضرر می‌دهد که این رقم در سال رقمی بالغ بر ۵۶هزار‌میلیارد تومان تمام می‌شود
دخل و خرج جایگاهداران جور نمی‌شود
زیان‌های بنزین به همین‌جا ختم نمی‌شود و نقل و انتقال بنزین هم موجب تبخیر بخشی از آن می‌شود که دولت برای جبران این خسارت به جایگاهداران رقمی با عنوان یارانه تبخیر پرداخت می‌کند. البته جایگاهداران سوخت هم از این وضع راضی نیستند و می‌گویند تبخیر بنزین بیشتر از رقمی است که دولت خسارت می‌دهد و احداث جایگاه سوخت در بسیاری از شهرهای ایران ازجمله مناطق گرمسیری که تبخیر بالاتر است، صرفه اقتصادی ندارد.
آنها البته به قیمت دستوری بنزین و زیادشدن تعداد جایگاه‌های سوخت هم اشاره می‌کنند و می‌گویند پمپ بنزین داری، دیگر سودی ندارد.
«هر جور حساب و کتاب می‌کنیم دخل و خرجمان جور در نمی‌آید.» این بخشی از گفته‌های یکی از جایگاهداران خوزستانی است که می‌گوید دو‌سال پیش به دلیل کسری ناشی از تبخیر بنزین ناچار شده ۶۸میلیون تومان جریمه به شرکت پخش‌و‌پالایش پرداخت کند.
آن‌گونه که این جایگاهدار به «شهروند» می‌گوید: «شرکت پخش‌و‌پالایش میزان تبخیر بنزین را ۴۵ لیتر در هر ۱۰هزار لیتر اعلام می‌کند، اما از هر تریلی ۳۲هزار لیتری ۸۰۰ لیتر آن تبخیر می‌شود درحالی‌که که شرکت پخش‌و‌پالایش تنها حدود ۱۵۰ لیتر آن را قبول و پول آن را به جایگاهدار پرداخت می‌کند.» آن‌گونه که این فعال صنفی می‌گوید: «اگر جایگاهی بیشتر از این اندازه با کسری در مخازن خود مواجه شود، باید هر لیتر بنزین را به قیمت فوب خلیج فارس یعنی چیزی حدود ۴هزار و ۸۰۰ تومان پرداخت کند.»
او اما حالا نگران افزایش احتمالی قیمت بنزین است و می‌گوید «دو‌سال پیش ۳.۵میلیارد تومان برای خرید این جایگاه پول پرداخت کردم، اما حالا با نقطه سربه‌سر فعالیت می‌کنم. الان کسری مخازنم را با بنزین هزار تومان پر می‌کنم، اما اگر قرار باشد بنزین سهمیه‌بندی شود و به ۱۵۰۰ تا ۲هزار تومان افزایش پیدا کند، میزان زیان ناشی از تبخیر بنزین به بالای ۳۰میلیون تومان می‌رسد که در این حالت به هیچ وجه قادر به ادامه کار نخواهم بود.»
یارانه تبخیر چقدر است؟
بر اساس آن‌چه وزارت نفت اعلام کرده به ازای هر‌هزار لیتر بنزین، شرکت پخش ۴۵۰۰ تومان یارانه می‌دهد (پول ۴.۵ لیتر را به جایگاهدار پرداخت می‌کند). حالا اگر سرانه مصرف ایرانی‌ها را طبق آخرین آمار ۹۱میلیون لیتر در نظر بگیریم، می‌توان گفت که دولت بابت تبخیر روزانه بنزین ۴۰۹میلیون و ۵۰۰هزار و ماهانه ۱۲میلیارد و ۲۸۵میلیون تومان یارانه پرداخت می‌کند که این رقم به حدود ۱۴۷میلیارد تومان در‌سال می‌رسد. البته جایگاهدارها می‌گویند این میزان پولی که شرکت پخش به فعالان این بخش می‌دهد یک چهارم میزان واقعی آن است.
چطور می‌توان تبخیر بنزین را کمتر کرد؟
تبخیر بنزین در همه جای دنیا وجود دارد، اما میزان آن متناسب با وضع آب و هوایی، دما و البته کیفیت بنزین متفاوت است. رئیس سابق انجمن صنفی کارفرمایان سوخت دراین‌باره می‌گوید: «دمای بنزین تحویلی به جایگاه‌ها باید ۶۰ درجه فارنهایت باشد درحالی‌که برخی مواقع بنزینی که به جایگاهدار تحویل داده می‌شود از نقطه جوش هم بالاتر است و به ۱۲۰ درجه هم می‌رسد. همین مسأله میزان تبخیر را حداقل دو برابر می‌کند.»
اما انتقال مستقیم بنزین از پالایشگاه به جایگاه‌ها از دیگر دلایل تبخیر بالاست که رییسی فر به آن اشاره کرده و توضیح می‌دهد که شرکت پخش باید به مدت ۳ روز بنزین را در انبارهای خود نگهداری کند تا تبخیر آن صورت بگیرد و سپس آن را توزیع کند. اما وقتی این اتفاق رخ نمی‌دهد، شرکت پخش به نوعی زیان ناشی از تبخیر فرآورده را به جایگاهدار منتقل می‌کند. کیفیت بنزین از دیگر فاکتورهایی است که می‌تواند سطح تبخیر بنزین را کم و زیاد کند. جراح زاده یکی از جایگاهدارها دراین‌باره می‌گوید: «انباشت بالای گاز در بنزین کیفیت بنزین را تحت‌تأثیر قرار داده و به همین دلیل تبخیر بنزین در ایران بیشتر از دیگر کشورهاست.»
هوا فروشی به مشتریان واقعیت دارد
باک بنزین خود را پر می‌کنید، اما خیلی سریع چند لیتر از آن کم می‌شود. آن‌چه بسیاری از مردم آن را هوافروشی می‌دانند، به گفته فعالان این صنف همان انباشت گاز است. اما رئیس انجمن شرکت‌های زنجیره‌ای تأمین و توزیع فرآورده‌های نفتی دراین‌باره به «شهروند» می‌گوید: «این میزان تبخیر در گذشته نیز وجود داشت و همان‌طور که می‌دانید میزان تبخیر این گاز انباشت شده در بنزین در فصل گرم‌سال بیش از فصل سرد‌سال است، اما در گذشته این میزان به نحوی بود که یکدیگر را همپوشانی می‌کردند.
میزان تبخیر بنزین نسبت به گذشته افزایش یافته است. این موضوع باعث زیان جایگاهداران شده و مردم نیز تا حدودی از آن متضرر می‌شوند.
اما میزان تبخیر نسبت به گذشته افزایش یافته است. این موضوع باعث زیان جایگاهداران شده و مردم نیز تا حدودی از آن متضرر می‌شوند.» این مقام مسئول با تأکید بر این‌که سیستم جدید سوختگیری در جایگاه‌های سوخت به هیچ عنوان اجازه ورود هوا به درون باک را نمی‌دهد، تصریح کرد: «زمانی که باک را باز می‌کنند هوایی از آن خارج می‌شود که در حقیقت مربوط به تبخیر گازهای انباشت شده در بنزین است.» طبق گفته رییسی فر، این تبخیر گازهای انباشت شده در بنزین موجب می‌شود که میزان پرداختی جایگاهداران سوخت در زمان تحویل بار نسبت به فروش محموله رقم متمایزی باشد.
- 9
- 7
