نفت پساترامپ در دو سناریو/سود و زیان صنعت نفت و امید به بایدن

رفتن رئیس جمهور میلیونر ایالات متحده آمریکا از کاخ سفید، آینده بخش نفتی را دچار تغییرات اساسی خواهد کرد تا اقتصاد آمریکا به سرعت سراغ انرژی های سبزتر و بهبود روابط با نهادهای بین المللی برود. ولی همه بر این عقیده نیستند و سناریوی دومی هم از طرف رئیس مؤسسه نفت ایالات متحده آمریکا مطرح می شود که به هوشیاری بایدن بر سر مقوله امنیت انرژی تأکید دارد و این دستور را برای صنعت نفت نویدبخش می داند. روزنامه« فایننشال تایمز» سناریوهای نفتی انتقال قدرت از دولت حافظ منافع شرکت های نفتی به کابینه سبز بایدن را بررسی کرده است.

هر چه به روند تحویل قدرت از سوی ترامپ به کابینه بایدن نزدیک می شویم، گمانه زنی ها در مورد آینده صنعت شیل آمریکا و نقش این کشور در بازار جهانی نفت رنگ و بوی جدی تری به خود می گیرند. روزنامه« فایننشال تایمز» با بررسی شرایط سیاسی، دیپلماتیک و نفتی آمریکا و با ذکر اظهار نظرهایی عنوان می کند که جو بایدن صحنه سیاست های انرژی در آمریکا را تغییر خواهد داد. بنظر میرسد دوران نفوذ شرکت های نفتی در دولت پایان می یابد و زمان قدرت گرفتن طرفداران تغییر فاز انرژی و شوالیه های اقلیمی خواهد بود؛ چیزی که شرکت های نفتی را ترسانده است. ولی همه به این اندازه بدبین نیستند و برخی هم بر این باورند که بایدن منافع ملی آمریکا و استقلال انرژی این کشور برایش مهم تر است و به همین دلیل هنوز میتوان به صنعت نفت در آمریکا خوشبین بود. ديگر ترامپی در کار نخواهد بود تا دشمنی خود با نهادهای همکاری های بین المللی چون اوپک را به زمینه ای برای پیشبرد مقاصد شرکت های نفتی حوزه شیل تبدیل کند.

ترامپ، توییتر و اوپک

وزرای اوپکی آوریل سال ۲۰۱۸ در جده عربستان و زمانی که نفت در حال صعود به اوج قیمتی ۳ساله خود در ۷۵ دلار بر هر بشکه بود، احساس شور و شعف زیادی داشتند. ولی در همان زمان دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در صفحه توییتر خود واکنشی نسبتا تند به افزایش قیمت نفت نشان داد و با حمله به اوپک نوشت:« یک بار دیگر اوپک شروع کرد. همه جا و از جمله در نفت کش ها در دریا به میزان بی سابقه ای نفت وجود دارد؛ ولی قیمت نفت مصنوعی و بسیار گزاف است. این خوب نیست و قابل قبول هم نخواهد بود.»

شاید بتوان این توییت دونالد ترامپ را به گونه ای شروع دوران دخالت های بی سابقه یک رئیس جمهور آمریکا در بازار نفت دانست؛ دورانی که بنظر میرسد خیلی زود عصر آن به سر آمده و همه چیز در شرف تغییر است. با توجه به شخصیت خجالتی جو بایدن در شبکه های اجتماعی بعید بنظر میرسد که او قصد داشته باشد با توییت کردن رهبری دیپلماسی نفتی را در دست بگیرد و احتمالا بیشتر روی انتقال فاز انرژی از سوخت های فسیلی به سمت سوخت های پاک تر متمرکز خواهد شد. البته متخصصان این صنعت درباره این روش دخالت رئیس جمهور آمریکا می گویند که به رغم رویکرد معمولاً ضد و نقیض و ستیزه جویانه ترامپ او بیشتر اوقات به اهدافش دست پیدا می کرد. ایمی میرز یافه، استاد دانشگاه تافتس در بوستون، ماساچوست به فایننشال تایمز در این مورد می گوید:« ترامپ به جای فرستادن وزیر امورخارجه به خاورمیانه یا سفیر ایالات متحده در عربستان سعودی برای گفت وگو و مذاکره با اوپکی ها جنگ توییتری راه انداخت و مشکل درست اینجا بود که ترامپ از این روش جواب دل خواهش را گرفت.»

به هر روی این پایان ماجرا نبود و روندی که با صحبت های علنی ترامپ درباره سلطه بخش انرژی آمریکا و حمله به اوپک به علت میزان تولید نفت پایین شروع شده بود و خواهان کاهش قیمت های نفتی بود، در ۲۰۲۰ به اوج خود رسید. در این سال با شیوع بیماری کووید- ۱۹ و بحرانی که در پس جنگ قیمتی عربستان سعودی و روسیه شکل گرفته بود و با چاشنی تعطیلی صنایع و حمل ونقل در جهان نفت را به قعر قیمتی فرستاده بود، صنعت شیل آمریکا به آسانی در معرض ضربه ای تاریخی و شاید جبران ناپذیر قرار گرفته بود. در چنین شرایطی دونالد ترامپ بار دیگر دست به دخالت در بازار نفت جهانی زد و این بار از اوپک خواست تا برای نجات صنعت شیل آمریکا از بروز یک فاجعه، قیمت ها را افزایش دهند. درحالی که ترامپ از زمان روی کار آمدن تاکنون ده ها بار در مورد نفت یا اوپک توییت کرده که اغلب آنها با نزدیک شدن قیمت نفت به سطح بشکه ای ۷۰ دلار بود؛ جو بایدن میتواند از روش اوباما درس بگیرد. باراک اوباما طی ۸ سال زمامداری در کاخ سفید تنها دو بار در شبکه های اجتماعی از اوپک نام برد؛ اما در بیشتر موارد سعی می کرد بخش نفت بین الملل را زیر رادار سیاست های اجرایی و دیپلماتیک خود داشته باشد. روزنامه فایننشال تایمز می گوید تحلیلگران بر این باورند که مسائل فوری مهم ترین اولویت آقای بایدن خواهند بود. آنها فکر می کنند مواجهه با بحران هایی چون شیوع خطرناک بیماری بیماری کووید- ۱۹، تحریک اقتصاد آسیب دیده آمریکا یا مسائل مرتبط با واکسن کرونا (corona) برای کابینه دولت دموکرات از اولویت های فوری تری برخوردارند و دیپلماسی نفتی جایی در میان آنها ندارد.

یکی از تفاوت های جدی که بنظر میرسد با سر کار آمدن دولت بایدن به وجود آید، تغییر ترکیب بازیگران تاثیرگذار بر سیاست گذاری ها است که نتایج مهمی خواهد داشت. شرکت مشاوره انرژی راپیدان اخیرا در یادداشتی گفته دوران نفوذ هارولدهام، میلیاردر نفتی و معتمد دونالد ترامپ، به پایان رسیده است. در این یادداشت عنوان شده است که این سرمایه دار و رئیس شرکت کونتیننتال ریسورسز تاثیرگذاری بسزایی روی رئیس جمهور آمریکا داشته و طی سال جاری بارها با ترامپ درباره کاهش قیمت های نفتی صحبت کرده است. حالا به نظر میرسد در شروع فصلی نو باشیم که در آن متخصصان زیست محیطی مانند جینا مک کارتی، رگولاتور سابق محیط زیست که حالا به عنوان « سزار اقلیمی» مسئول راهبرد و تنظیم سیاست های دولت جدید در زمینه انرژی است؛ از قدرت بیشتری در دولت بهره مند شوند. به همین علت است که برخی از تولیدکنندگان نفت ایالات متحده از تغییر تمرکز در برنامه های بایدن برای اجرای قوانین سختگیرانه در مورد آلودگی های زیست محیطی و محدودیت های حفاری که بر تولید نفت خام آمریکا تأثير می گذارد، وحشت زده اند. اسکات شفیلد، مدیر شرکت بزرگ تولیدی صنعت شیل، پایونیر نچرال ریسورسز به روزنامه فایننشال تایمز خاطرنشان کرد:« تولید نفت در ایالات متحده که در سال جاری با افتی ۱۵ درصدی از اوج تاریخی خود روبه رو شد، به علت سیاست های بایدن ممکن است در یک دهه آینده ۳ درصد دیگر کاهش یابد.»

سود و زیان صنعت نفت و امید به بایدن

ولی به رغم حمایت های آشکار ترامپ، تجربه صنعت نفت و به ویژه سرمایه گذاران آن در طول سال های حکمرانی آقای ترامپ بطور آشکاری با فرازونشیب های جدی همراه بوده است. در واقع حتی قبل از شیوع همه گیری کرونا (corona) ، صنعت شیل دچار مشکلاتی حاد بود و تحت‌تأثیر مدل تجاری قرار گرفت که رشد سریع عرضه را بوجود آورد؛ ولی در عمل میلیاردها دلار سرمایه را از بین برد. ویل ون لو، رئیس گروه کوانتوم انرژی پارتنرز هم بر این باور است که رشد افسارگسیخته تولید شرکت های فعال، صنعت شیل را دچار دردسرهای دو چندان کرده است. افزایش تعداد ورشکستگی ها و اخراج ده ها هزار کارگر این شرکت ها نشان می دهد این بخش به شدت در مضیقه قرار دارد. وضعیت به گونه ای است که حتی شرکت معتبری چون چساپیک انرژی که از پیشگامان انقلاب شیل بود، در ژوئن ۲۰۲۰ اعلام ورشکستگی کرد؛ ولی بحران تنها گریبان شیل را نگرفته است. غول نفتی آمریکایی اکسون موبیل هم که سال ۲۰۱۳ از نظر ارزش بازار، بزرگ ترین شرکت سراسر جهان محسوب می شد؛ در سال ۲۰۲۰، طی سه فصل متوالی متحمل ضررهای سنگینی شد و برای گذار از این شرایط مجبور کاهش هزینه های سرمایه ای و اخراج کارگران شد.

غول نفتی شورون، مهم ترین رقیب آمریکایی اکسون موبیل هم نیز مجبور به کاهش شدید هزینه های خود شد. شاخص انرژی S& P ۵۰۰ که در درجه اول از سهام شرکت های نفت و گاز تشکیل شده بود، طی فاصله سرکار آمدن ترامپ در ژانویه ۲۰۱۷ و شروع سقوط بازار سرمایه در مارس ۲۰۲۰ بیش از یک سوم کاهش یافته بود و از آن زمان تاکنون هم بیش از ۱۱ درصد دیگر عقب نشینی کرده است. جالب است که با وجود روابط صمیمانه و گرم ترامپ با میلیاردرهای نفتی، در دوران اوباما این شاخص بیش از ۵۰درصد رشد کرد. به نظر میرسد با پیروزی نامزدی که در جریان مبارزات انتخاباتی اعلام کرد می خواهد از صنعت نفت خارج شود، زمین بازی دچار تغییراتی شده است. رئیس جمهور جدید تحت فشار پایگاه هواداران خود قرار خواهد داشت تا طرح پیشنهادی خود، یعنی انقلاب انرژی های پاک را پیش ببرد. ولی از سوی دیگر برخی از بازیگران نفتی کماکان به جو بایدن خوش بین هستند. مایک سامرز، رئیس مؤسسه نفت آمریکا معتقد است جو بایدن اهمیت استراتژیک نفت شیل و تأثير آن در امنیت انرژی ایالات متحده را درک می کند و همین امر عامل مهمی برای امیدواری است. او می گوید:« تردید ندارم جو بایدن که سال ها در کمیته روابط خارجی سنا بود، تفاوت بین زمانی که ایالات متحده به انرژی خارجی وابسته بود و سال های اخیر را درک می کند.»