امروز یکشنبه (۱۸ اردیبهشت) شاخص کل بورس در ابتدای معاملات با رشد ۳ هزار و ۳۹۶ واحدی در ارتفاع یک میلیون و ۵۴۷ هزار و ۲۴۳ واحد قرار گرفت.
واگرایی سنتی بورس ایران با بورس‌های جهانی
«جهان‌صنعت»- طی هفته‌های اخیر خبرهای مختلفی از جمله توافق احتمالی برجام، نوسان قیمت‌های جهانی و تحولات سیاسی بین‌المللی، بازار سهام ایران را تحت تاثیر قرار داده است، اما آنچه در رفتار بازار ایران به ویژه طی سه هفته گذشته بیش از همه مشهود بوده است، واگرایی این بازار با بازارهای سهام جهان است. در حالی که بازارهای سهام جهان طی یک ماه گذشته عموما نزولی بوده‌اند اما بازار سهام ایران در مسیری متفاوت قرار گرفته و در حال صعود است؛ روندی که در ابتدای پاندمی کرونا نیز تکرار شده و در حالی که به سبب قرنطینه‌ها و افق مبهم اقتصادی، بازارهای ریسکی جهان در سراشیبی قرار گرفته بودند اما بازار سهام ایران پررونق‌ترین روزهای تاریخ خود را سپری می‌کرد.
در همین مسیر، روز گذشته نیز در حالی بازار سهام ایران رو به صعود داشت که مدتی است بازارهای بااهمیت جهان از جمله وال‌استریت، در حال ثبت بدترین رکوردهای نزولی تاریخ خود هستند. فردین آقابزرگی تحلیلگر بازار سرمایه نیز در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» همین امر را مورد توجه قرار داده و بر اثرپذیری بالای بورس ایران از تورم جهانی تاکید و عنوان می‌کند که با این حال اقتصاد ایران تافته جدابافته‌ای از اقتصاد جهانی است و همین امر سبب رفتار متفاوت بازار سهام ایران می‌شود. با این حال اما نکته مورد توجه درباره معاملات این روزهای بازار ایران، دیدگاه بالغانه معامله‌گران در مقایسه با سال ۹۹ و پرهیز از رفتارهای هیجانی است. به نحوی که معاملات حقیقی‌ها عموما با نگاه به تحولات اثرگذار اقتصادی رخ می‌دهد و از رفتارهای توده‌واری و خرید و فروش‌های دومینویی خبری نیست. بر همین اساس و با توجه به تاخت‌و‌تاز تورم در اقتصاد ایران و جهان، شاید این گفته بیراه نباشد که امسال بهترین بازار برای سرمایه‌گذاری و ورود پول‌های سرگردان بازار سرمایه خواهد بود.
بررسی بازار سهام ایران در دو سال ۹۹ و ۱۴۰۱، شباهت قابل ملاحظه‌ای را نمایان می‌کند. به ویژه در صورتی که روند بازار با بازارهای جهانی مقایسه شود، شاهد نوعی واگرایی خواهیم بود به نحوی که هرگاه بازارهای ریسکی جهان در مسیر نزولی مداوم قرار گرفته‌اند، بازار سهام ایران، رشد قابل‌توجهی را سپری کرده است. بر همین اساس برخی معتقدند که بازار سهام ایران همواره با بازارهای جهانی واگرایی دارد. گفته می‌شود این نتیجه، حاصل اقتصاد منزوی و تحریمی ایران است که روند خود را به کلی از بازارهای جهانی و تحولات مهم بین‌المللی جدا کرده است. این نمونه درباره بازار سهام کشور بحران‌زده و تحریم‌شده ونزوئلا نیز قابل مشاهده است. در همین پیوند همچنین این نکته نیز قابل توجه است که رشد نرخ تورم همواره توانسته به عنوان یک اهرم رشد بااهمیت، بازار سهام را نیز تحت تاثیر قرار داده و معامله‌گران را با هدف پوشش تورم به سرمایه‌گذاری در بازار سهام ترغیب کند.
بر همین اساس همواره گفته می‌شود که تورم محرک صعود بورس خواهد بود. با این حال اما در سال جاری، بازار سرمایه ایران از تفاوت رفتاری ویژه‌ای با سال ۹۹ برخوردار است. به نحوی که اگر چه بخش‌هایی از بازار در حال رشد هستند اما از رفتارهای هیجانی خبری نیست. این در حالی است که تورم و افزایش قیمت‌ها در قیاس با سال ۹۹، تاخت‌و‌تاز بیشتری داشته‌اند.
در صورتی که نمونه رفتاری هفته‌های اخیر معامله‌گران در بلندمدت هم ادامه داشته باشد نشان می‌دهد که سهامدار ایرانی طی دو سال گذشته به بلوغ رسیده و بورس ایران نیز عاقل شده است، به نحوی که وقتی بازار گرایش زیادی به صعود دارد هم این‌گونه نیست که تمامی سهم‌ها سقف رشد قیمت و دامنه مثبت نوسان را لمس کنند. بر همین اساس صاحب‌نظران عنوان می‌کنند که رفتار بازار سرمایه ایران عاقلانه و متعادل شده است که تداوم این روند به بهبود تحلیل‌پذیری و پویایی بورس خواهد انجامید.
رشد شاخص کل بر دوش ۷ نماد
بازار سهام دیروز با عبور از بلاتکلیفی‌های هفته نیمه‌تعطیل گذشته، مسیر رشد را در پیش گرفت. به نظر می‌رسد طی هفته‌های اخیر معاملات در میان تعداد معدودی از سهم‌ها در گردش است و برخی گروه‌های اثرپذیر از تحولات سیاسی و اقتصادی هستند که به معامله‌گران سود می‌دهند. به نحوی که یک بار با انتشار اخبار مثبت از برجام گروه خودرویی در صدر می‌نشیند و یک بار با مخابره خبر گرانی مواد غذایی و شوینده‌ها، این گروه‌ها مورد توجه قرار می‌گیرند. روز گذشته نیز آغاز روند صعودی تازه نفت در بازارهای جهانی، گروه‌های شیمیایی و فرآورده‌های نفتی را شارژ کرد تا پتروشیمی‌ها و پالایشی‌ها در صدر گروه‌های هدف سرمایه‌گذاران حقیقی قرار گیرند و بیشترین میزان ارزش معاملات خرد را به خود اختصاص دهند. با توجه به رشد قیمت جهانی نفت همزمان با گشایش مسیر صادرات نفت ایران و بازگشت ارز حاصل از آن به کشور، به نظر می‌رسد درآمدهای نفتی مجددا به روزهای رویایی گذشته بازگردد. این دیدگاه سبب ایجاد خوش‌بینی در میان سرمایه‌گذاران بازار سهام نیز شده است. اگرچه رشد درآمدهای نفتی طی ماه‌های آتی اثر خود را روی عملکرد شرکت‌ها بروز خواهد داد اما طی دو ماه گذشته طلای سیاه توانسته است توجه معامله‌گران ایرانی را به سمت گروه پالایشی جلب کند.
طی سه روز گذشته نرخ جهانی نفت برنت مجددا به مسیر صعودی بازگشته و در محدوده قیمتی ۱۱۲ تا ۱۱۳ دلار نوسان کرده است. روز گذشته همچنین گروه غذایی نیز در بازار سهام روند نسبتا مثبتی داشت که می‌توان آن را نتیجه افزایش قیمت‌ها در این گروه به تبع رشد نرخ تورم داخلی دانست. بر همین اساس روز گذشته ارزش معاملات خرد بازار سهام به هفت هزار و ۳۶ میلیارد تومان رسید که رکورد تازه‌ای محسوب می‌شود. اگر چه این رقم در قیاس با روزهای داغ بورس عدد پایینی به نظر می‌رسد اما با نگاه به ارزش معاملات خرد بازار طی حدود ۲۰ ماه گذشته، عبور ارزش معاملات خرد از مرز هفت هزار میلیارد تومان را می‌توان نشانه امیدبخشی از رونق دوباره بورس دانست. به ویژه آنکه از زمان بازتر شدن دامنه نوسان، تغییر مالکیت از حقوقی به حقیقی وضعیت بهتری یافته و در موارد خروج پول نیز، ارقام اندکی ثبت می‌شوند. روز گذشته نیز ۱۰۱ میلیارد تومان تغییر مالکیت از حقوقی به حقیقی رخ داده است.
طی معاملات روز گذشته همان‌گونه که با توجه به روند صعودی نرخ جهانی نفت پیش‌بینی می‌شد، گروه‌های شیمیایی و فرآورده‌های نفتی به شدت مورد توجه معامله‌گران قرار داشتند به نحوی که گروه فرآورده‌های نفتی یکپارچه سبزپوش بود و گروه شیمیایی نیز غالبا رشد را تجربه کرد. بر همین اساس، شاخص کل با رشد نمادهای نفتی شپنا، شبندر، پارسان، تاپیکو، شتران، شپدیس و البته شستا توانست ۱۴ هزار واحد رشد را ثبت کند. در این روز همچنین شستا، شپنا، شبندر، شتران، خگستر، خودرو و خساپا در ردیف پرتراکنش‌ترین‌های بورس قرار گرفتند. در فرابورس هم نمادهای نفتی شاوان، شگویا و زاگرس در میان نمادهایی بودند که توانستند شاخص کل فرابورس را ۱۵۴ واحد پیش برانند.
اقتصاد ایران؛ تافته جدابافته
فردین آقابزرگی تحلیلگر بازار سرمایه در گفت‌و‌گو با «جهان‌صنعت» عنوان می‌کند: «سود عملیاتی اغلب صنایع و شرکت‌های ایرانی از افزایش نرخ فروش محصولات کامودیتی، نرخ جهانی نفت و فرآورده‌های پتروشیمی بسیار اثر می‌پذیرد. به بیان دیگر آنچه باعث می‌شود در خارج از ایران، بازارهای مالی از جمله در آمریکا و اروپا افت کنند ریسک‌های ناشی از احتمال درگیر شدن امریکا یا اروپا در یک فرایند پرهزینه مثل جنگ- نه اینکه وارد جنگ شوند- بوده است. این ریسک سبب می‌شود آثار افزایش نرخ جهانی کمتر دیده شود بنابراین بازارهای مالی افت می‌کنند.»
او می‌افزاید: «اما بازار سرمایه ما همواره مشمول طرح‌های تحریمی است. همچنین عدم وابستگی و ارتباط اقتصادی با جامعه بین‌الملل باعث می‌شود که ما تافته جدابافته‌ای از فضای عمومی در اقتصاد جهان باشیم!» آقابزرگی ادامه می‌دهد: «اگر چه ممکن است مقدار تولید و فروش تعداد بی‌شماری از صنایع و شرکت‌های ما به دلیل جدایی از اقتصاد جهان، کاهش پیدا کند اما افزایش نرخ فروش محصول نهایی سبب جبران آن و موجب افزایش سود می‌شود.» این تحلیلگر بازار سرمایه تاکید می‌کند: «در حال حاضر محور تبدیل نقدینگی به دارایی‌های مالی و سهام، رکن نخست است. در نتیجه افزایش سود همزمان با رشد انتظارات تورمی است که ما شاهد نوعی اختلاف مسیر و واگرایی میان بورس ایران و جهان هستیم. به این نحو که از یک سو بازارهای جهانی تحت ریسک جنگ روسیه و اوکراین رو به افول هستند اما در ایران روند صعودی طی می‌شود.» آقابزرگی توضیح می‌دهد: «این روند به این دلیل است که پول داغ- یعنی پولی که مردم نمی‌خواهند نگه دارند و از دستشان خارج می‌کنند تبدیل به نوعی دارایی و سرمایه می‌شود؛ چرا که احتمال می‌دهند ارزش آن بیش از آنچه انتظارش را دارند کاهش پیدا کند به همین دلیل یک مغایرت بین بازار سهام ما و سایر بازار‌ها مشاهده می‌شود.»
او می‌افزاید: «این پرسشی است که اکنون مطرح است که چرا بازارهای مالی طی سه ماه گذشته ۱۰ تا ۲۰ درصد افت کرده‌اند اما در مقابل قیمت جهانی نفت ۳۰ تا ۴۰ درصد افزایش داشته است؛ در همین حال بورس ایران هم صعودی است! یک دلیل دیگر این امر هم آن است که اصلاح قیمت صنایع و شرکت‌های ما در سه ماه پایانی سال ۱۴۰۰ به پایان رسید و سربه‌سر شد؛ یعنی در نقطه‌ای ارزش ذاتی و ارزش روز معاملاتی شرکت‌ها به هم نزدیک‌تر شدند و فاصله کم شد؛ بنابراین نسبت به افت‌هایی که کرده بودیم فضای رشد ایجاد شد. سهام بسیاری از شرکت‌ها حدود ۵۰ درصد افت داشته‌اند و اکنون حدود ۱۰ درصد افزایش داشته‌اند؛ شاخص کل هم همین‌گونه رفتار کرده است.»
افت و خیز سهم‌ها با تمرکز نقدینگی
آقابزرگی در ادامه عنوان می‌کند: «بازار معمولا بر ۲ اساس تحلیل می‌شود؛ یکی تحلیل بنیادین است که مبتنی بر ادله، اصول و توضیحات کارشناسی است و موکول به حرکت روزانه نمی شود؛ به طور مثال صنایع غذایی و دارو که در ماه‌های اخیر رشد کرده‌اند دلیل بنیادین داشته‌اند و به دلیل افزایش نرخ احتمال می‌دهند که سود این شرکت‌ها خوب باشد و به صورت استراتژیک در مقطع فعلی بیش از پیش مورد توجه است.» این تحلیلگر بازار سرمایه می‌افزاید: «اما این نوسان روزانه که یک روز روی پالایشی است و روز دیگر بر روی خودرویی می‌رود، به نظر من تحلیل‌های مقطعی است و صرفا تمرکز نقدینگی است که این صنایع را حرکت می‌دهد. بر این اساس ممکن است مبتنی بر اصول توجیه‌پذیر و اقتصادی نباشد و ما بر مبنای ذات بازار که نوسان است این نوسانات را طبیعی می‌بینیم. یک موضوع کاملا واضح است که یک روز تمرکز نقدینگی روی یک شرکت و صنعتی ایجاد شود و بعد از یک مدت کوتاه و کسب یک نوسان کوچک نقدینگی خارج شود. سهم اگر بنیاد داشته باشد، حرکت و روند به صورت مداوم خود را نشان می‌دهد. همین که روزانه حرکت می‌کند نشان‌دهنده این است که سهم از لحاظ بنیادی ادله توجیه‌پذیری برای رشد نداشته است.»
بازدهی ۵۰ درصدی بورس با اهرم تورم
این تحلیلگر بازار سرمایه در ادامه اظهار می‌کند: «انتظارات تورمی و اصلاحاتی که مارا به یک نقطه تعادل تقریبی در سال ۱۴۰۰ رساند، زمینه لازم برای یک چرخه بازدهی معقول بعد از سال ۱۳۹۹، فراهم است. مقیاس اندازه‌گیری این بازده معقول می‌شود برابری با نرخ تورم پیش‌بینی شده که براساس لایحه بودجه زمانی که ما ۴۰ درصد را پیش‌بینی می‌کنیم و به اضافه آن بازگویی عقب مانده بازار سرمایه در سال ۱۴۰۰ نسبت به سایر بازار‌ها حدود ۵۰ درصد بازدهی را می‌توانیم در نظر بگیریم. البته این بازدهی با فرض ثابت بودن شرایط حال حاضر احتمالا محقق می‌شود و این یک حداقل بازدهی است که ما را به سمت شاخص کل دو میلیون واحدی حرکت می‌دهد و مبنای آن هم افزایش سود عملیاتی شرکت‌ها ناشی از افزایش نرخ فروش و انتظارات تورمی است.» آقابزرگی تصریح می‌کند: «به بیان دیگر پول نقد ارزش خود را در سال ۱۴۰۱ حداقل به میزان ۴۰درصد از دست می‌دهد؛ بنابراین بازارمالی گزینه‌ای است که می‌تواند این را در برگیرد.
صنایع پیشروی بازار
او در ادامه صنایع پیشرو را با فرض ثابت بودن شرایط حال حاضر شرکت‌هایی می‌‌داند که بر مبنای منابع و ذخایر طبیعی کار می‌کنند و بر همین اساس عنوان می‌کند که شرکت‌های معدنی، فولاد، پتروشیمی و پالایشی به صورت مستمر در مسیر خود حرکت خواهند کرد. آقابزرگی می‌افزاید: «اما به واسطه افزایش قیمت نهاده‌های خوراکی و غذایی و حساسیت صنعت دارو به نظر می‌رسد که صنایع غذایی مشتمل بر خوراک دام، محصولات و فرآورده‌های خوراکی اعم از روغن، لبنیات، ارزاق عمومی و در درجه بعد محصولات دارویی مورد توجه بازار قرار خواهد گرفت؛ کما اینکه در دنیا هم الان همین صنایع پیشرو هستند.»
- 16
- 3
