روزنامه توسعه ایرانی نوشت: پیروزی مسعود پزشکیان در انتخابات ریاست‌جمهوری و کاهش جزئی در نرخ ارز، برخی را امیدوار کرد که با تغییر سیاست خارجی و گشایش در عرصه‌های بین‌المللی، بالاخره روند افزایشی دلار متوقف شود اما دیری نپایید که امید این افراد ناامید شد و دوباره ارزش پول ملی کاهش پیدا کرد.
روز شنبه و همزمان با شروع زمستان و تشدید روند کاهش ارزش پول ملی، دولت لایحه اصلاح قانون پولی و بانکی کشور را، که به منظور حذف ۴ صفر از پول ملی و اصلاح نظام پولی کشور تهیه شده است، به مجلس شورای اسلامی تقدیم کرد. این لایحه که بر اساس پیشنهاد هیأت وزیران دولت دوازدهم و در جلسه ۱۳ مرداد ۱۳۹۸ به تصویب رسیده بود، توسط مسعود پزشکیان رئیس دولت چهاردهم به عنوان لایحه یک فوریتی به مجلس ارائه شد.
هرچند که شهرام دبیری، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور اظهار کرده است که این طرح خواست دولت نیست و از سال ۹۸ به مجلس فرستاده شده است اما به هرحال این طرح در دست بررسی در مجلس، برای رفع ایرادات مطرح شده توسط شورای نگهبان است.
هدف سیاست‌گذار حفظ ارزش پول و مهار تورم است
آنطور که در متن لایحه آمده، «هدف سیاست‌گذار از این اصلاح، کاهش مشکلات ناشی از تورم مزمن و کاهش قدرت خرید پول ملی است که طی سال‌های اخیر موجب افزایش ارقام در مبادلات روزمره و افت ارزش پول ملی در مقایسه با دیگر ارزهای بین‌المللی شده است. این طرح با حذف ۴ صفر از ریال و بازنگری در سیستم اسکناس‌ها و سکه‌ها، در تلاش است تا علاوه بر تسهیل استفاده از پول ملی در نظام‌های پرداخت، مشکلات موجود را کاهش دهد. این لایحه با هدف اصلاح ساختار پولی کشور، کاهش تورم و افزایش کارآیی پول ملی در معاملات روزانه به مجلس تقدیم شده و انتظار می‌رود با بررسی و تصویب آن، مشکلات اقتصادی کشور در این زمینه برطرف شود.»
حذف صفر از پول ملی، موافقان و مخالفانی دارد. طرفداران این تصمیم می‌گویند که این تغییر می‌تواند پول ملی را کاربردی‌تر و هماهنگ‌تر با نیاز‌های مردم کند و ثبات اقتصادی به همراه داشته باشد. اما مخالفان بر این باورند که اقتصاد ایران در شرایط مناسبی قرار ندارد و حذف صفر‌ها نمی‌تواند به طور واقعی مشکلات را حل کند. برخی کارشناسان نیز معتقدند که تنها تغییر عدد‌ها نمی‌تواند مشکل اصلی کشور یعنی تورم بالا و بی‌ثباتی اقتصادی را حل کند. برای مثال، در زیمبابوه، هنگامی که این کشور با بحران تورم مواجه شد، حذف صفر از پول ملی برای مدتی کمک کرد، اما پس از مدت کوتاهی دوباره نیاز به حذف صفر‌های بیشتر پیش آمد.
به نظر می‌رسد در شرایط فعلی اقتصادی، در ایران این طرح باید از منظر تاثیر آن بر تورم و حفظ ارزش پول ملی بررسی شود.
عامل تغییر واحد پول ملی، تورم شدید است
یک اقتصاددان در ارزیابی خود از حذف چهار صفر از پول ملی، ابتدا به تجربه کشورهایی مانند آرژانتین و ترکیه در تغییر واحد پولی ملی‌شان اشاره کرد.
آلبرت بغزیان با عنوان اینکه احتمالا لیر سوریه هم تغییر کند و عکس اسد برداشته شود اما ۱۰ لیر، ۱۰ لیر می‌ماند، افزود: عامل اصلی که این کشورها چنین سیاستی را در پیش گرفتند، تورم بوده است اما بعد از آن تورم را کنترل کردند. این کشورها در زمان حاکمیت تورم شدید، برای اینکه مردم حجم کمتری پول جابه‌جا کنند، واحد پولی را تغییر دادند که با این سیاست، مقدار همه‌چیز، از حقوق گرفته تا قیمت‌های دیگر، به واحدی تقسیم شوند.
او تصریح کرد که لازمه دوام و موفقیت این طرح، کنترل قیمت‌هاست.
آشفتگی بازار با حذف چهار صفر
این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه این طرح ابتدا در زمان احمدی‌نژاد مطرح شد که قرار بود ۳ صفر از پول ملی برداشته و بعد هم ثبات ارزی و تورمی برقرار شود، بیان کرد: این طرح در آن زمان انجام نشد در صورتی که بهترین زمان ممکن بود که این کار انجام شود زیرا کشور در یک شرایط وفور ارزی هم بود، تحریم‌ها سنگین نبود و برخی شاخص‌های اقتصاد، مانند امید به خانه‌دار شدن، وضعیت بهتری داشتند.
بغزیان با اشاره به اینکه از آن زمان تاکنون قیمت‌ها چندبرابر شده و به یک صفر دیگر رسیدیم که آن را برداریم، در پاسخ به اینکه «چرا با وجود گذشت زمان زیادی، تاکنون این طرح اجرا نشده است؟»، اظهار کرد: این پیشنهاد در طرح تحول اقتصادی مطرح شد و چون تیم اقتصادی عوض شد و اعتقادی به آن برنامه نبود، تاکنون مورد توجه نبوده است.
او ادامه داد: بعد که دولت عوض شد این طرح هم فراموش شد به صورتی که اگر این چندروز هم چیزی از آن نمی‌گفتند، همه این طرح را از خاطر برده بودند. همچنین کم‌کاری وزرای اقتصاد و بی‌توجهی آنها به برنامه‌های قبلی در این میان موثر بوده است زیرا وقتی وزیر به این کار اعتقاد نداشته باشد اصلا مطرح هم نمی‌شود. در ضمن نگرانی‌هایی وجود داشت و دولت شرایط را برای اجرای این طرح مناسب نمی‌دید.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی تاکید کرد: اکنون هم زمان اجرای این طرح نیست چراکه حذف نرخ ترجیحی و حذف دلار نیما باری به دوش افراد انداخته است و در چنین شرایطی اگر چهار صفر هم از واحد پول ملی حذف شود، یک بار مضاعف است و در بازار آشفتگی به بار می‌آورد.
قیمت برخی کالاها به بالا رند می‌شوند!
بغزیان درباره مشکلات فنی اجرای این طرح گفت: ظاهراً قرار است واحد پولی ملی تومان شود. اما واحد کوچکتر تومان چیست؟ برای مثال یک دلار ۱۰۰ سنت است. آیا برای این هم اقدامی کرده‌اند؟ آیا قرار است یکصد تومان یک واحد باشد یا تومان به یکصد واحد ریزتر تبدیل شود؟
او افزود: باید برای واحد یک دهم تومان هم فکری شود؛ برای مثال ۱ تومان ۱۰ واحد ریزتر داشته باشد. تعیین نکردن چنین واحدی غلط است و از ابتدا هم یک دهم ریال، تومان بود اما تومان اصلا واحد پول ملی کشور حساب نشده بود و می‌توان گفت بانک مرکزی مسیر را از ابتدا اشتباه رفته زیرا مانند بقیه کشورهای دنیا، یک صدم پول ملی و واحد ریز برای پول ملی تعریف نکرده است.
این استاد دانشگاه درباره تاثیر این جای خالی، عنوان کرد: برای مثال قیمت برخی کالاها که ۱۰ هزار تومان است به ۱ تومان تبدیل می‌شوند اما برخی کالاها قیمتی کم و برای مثال معادل ۱۵۰۰ تومان دارند. اگر ۴ صفر حذف شود قیمت این اجناس ۱.۵ تومان می‌شود. بنابراین باید نیم تومانی هم چاپ کنیم. او تصریح کرد: بنابراین قیمت خیلی از کالاها به بالا رند می‌شود و اگر واحد یک صدم تعریف نکنیم، برخی از کالاها گران می‌شوند. بنابراین نیازست که این واحد تعریف شود اما هنوز برای این مسئله موردی مطرح نشده است و نباید اکنون کاری کنیم که نتوانیم آن را جمع کنیم.
بی‌تاثیری تغییر واحد پول ملی بر تورم
به گفته بغزیان، با حذف ۴ صفر از پور ملی، اتفاق خاصی نمی‌افتد و مانند این می‌ماند که قد یک انسان را تقسیم بر صد کنند و واحد آن را تغییر بدهند اما قد فرد تغییر نمی‌کند و تغییر آن فقط روی کاغذ است.
او درباره خنثی بودن این طرح، ادامه داد: بدون حفظ کیفیت پول ملی، اگر آن را تقسیم کنیم، یکسال بعد باز مجبور می‌شویم که یک صفر دیگر کم کنیم. بنابراین این طرح معجزه نمی‌کند و فقط واحد شمارش است که تغییر می‌کند پس نه روی رشد اقتصادی اثر می‌گذارد، نه تورم را مهار و نه کسری‌ها را برطرف می‌کند.
این اقتصاددان با اشاره مجدد به اینکه حذف چهار صفر از پول ملی بجز اینکه باعث شود برخی کالاهایی که قیمت پایین دارند گران شوند، اثری ندارد، درباره برخی آثار جانبی آن اظهار کرد: فقط پول کمتری جابه‌جا می‌شود و صفر کمتری در حساب‌ها لازم است تا استفاده شود و باید تمام دیتای قبلی هم تعدیل شوند؛ یعنی صورت مالی شرکتی که به اعداد قبلی است، باید به واحد جدید تبدیل شود که خود این اشتباهاتی را به وجود می‌آورد که می‌تواند دردسرساز باشد.
بغزیان درعین‌حال خاطرنشان کرد: البته اکنون چاره‌ای هم نیست زیرا در کنار تحریم‌ها و تغییرات بسیار نرخ ارز، تورم نیز وجود دارد که دولت نتوانسته این عوامل را مهار کند و منجر به افزودن یک صفر بیشتر به واحد پول ملی شده است.
رامتین موثق
- 13
- 3
