جعبه سیاه سقوط بورس

از دست رفتن دو کانال مهم و قرار گرفتن شاخص کل در کف سطح ۳/  ۲‌میلیون واحدی، بار دیگر احتیاط خریداران را به دنبال داشته است. به اعتقاد عده‌ای از تحلیلگران، برخی از اتفاقات مشابه سال ۹۹ در حال تکرار شدن است. به باور آنها آنچه در سال ۹۹ سبب ریزش نماگرهای سهامی شد دخالت سیاستگذار در سازوکار معاملات و تبدیل آن به یک نابازار بود. در روزهای گذشته نیز که روند دادوستدهای بورسی چرخشی مرموز به خود گرفته است، گروه مذکور رد پای سیاستگذار را در این امر مطرح می‌کنند. از منظر ارزش معاملات هم هنوز میانگین‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدت‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر در سطوح پایین‌تر از میان‌مدت قرار دارند که به لحاظ تکنیکی بیانگر تداوم شرایط ضعیف قبلی است.

در روز سه‌شنبه در حالی که نماگر هم‌وزن به مسیر نزولی خود ادامه داد، از اواسط ساعات معاملات شاخص کل شیب نزولی به خود گرفت و از شدت این مسیر کاسته شد. گرچه در این روز دماسنج اصلی بازار نیز افت بیش از ۸هزار و ۵۰۰واحدی را تجربه کرد اما کاسته شدن از شدت این سقوط مجددا مباحثی پیرامون دستکاری بازار و تکرار سریال ۹۹ مطرح کرده است. در این میان، ابهام درخصوص چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز سیاستگذاری‌های اقتصادی از یک‌سو و تزلزل در قیمت‌های جهانی کامودیتی و نیز تلاش احتمالی سیاستگذار برای کنترل نرخ تورم از منظر قیمت‌گذاری دستوری در بورس‌کالا و ارز در سامانه ارزی موجب شده سرمایه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گذاران نسبت به چشم‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌انداز سودآوری بازار سهام در کوتاه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مدت محتاط باقی بمانند.

 عرضه‌های عجولانه حقوقی‌ها

موج رونق در تالار شیشه‌ای که از اواخر بهمن ۱۴۰۱ آغاز شده بود، حالا چند روزی است در دست‌انداز نزولی افتاده و شاخص کل تنها در ۳ روز گذشته بیش از ۹ درصد از سقف فاصله گرفته است. هرچند برخی کارشناسان این افت قیمتی را اصلاحی موقت ارزیابی می‌کنند، اما به نظر می‌رسد عملکرد حقوقی‌ها در روزهای اخیر در کنار ورود دولت به مباحث کنترلگری قیمتی، سیگنال جدیدی مبتنی بر ترک بازار و فروش هیجانی مخابره کرده است. به نظر می‌رسد تداوم رفتار حقوقی‌ها در این ریل، موج صعودی بورس را با تهدید جدی خواهد کرد. در همین زمینه حمید فاروقی، کارشناس بازار سرمایه، با تاکید بر ترس حاکم بر فضای دادوستدهای بازار در راستای عملکرد اخیر حقوقی‌ها افزود: در روزهای گذشته برخی مسائل در مورد تشابه ریزش ۹۹ با مقطع کنونی از سوی برخی از متولیان امر موجب هراس حقیقی‌ها شده است. این در حالی است که جنس ریزش ۹۹ با ریزش اخیر بسیار متفاوت است.

در سال ۹۹ بازار حباب‌وار به سمت جلو حرکت می‌کرد. در این سال نسبت قیمت به درآمد سهام و به عبارتی کل بازار از محدوده تاریخی فراتر رفته بود. در برخی صنایع P/  E به سطح ۴۵ رسیده بود. میانگین P/  E بازار نیز تا سقف ۳۰ حرکت کرده بود. اما شرایط بازار ۱۴۰۲ با ۹۹ تفاوت‌های چشمگیری دارد. با توجه به اینکه قیمت سهام در مقطع کنونی در حباب قرار ندارد، ریزش سه روز گذشته را نباید با ریزش ۹۹ مقایسه کرد. اما در مورد دلایل بازدارنده نماگرهای سهامی یک موضوع بسیار مهم وجود دارد و این است که، اظهارات برخی از سیاستگذاران در مورد روند بورس سهامداران خرد را به لاک دفاعی فرو برده است.  به گفته این کارشناس، رشد ممتد و بدون وقفه نماگرهای بورس همراه با فروش حقوقی‌ها منجر به اصلاح بورس شد. به‌نظر می‌رسد برخی از سیاستگذاران نسبت به رشد بی‌وقفه بورس و پیامدهای احتمالی آن احساس نگرانی کرده‌اند. این موضوع از رفتار حقوقی‌ها کاملا عیان است.

حتی می‌توان گفت نهاد ناظر نیز نسبت به رشد اخیر بازار مردد بوده است. اگر مباحث حاشیه‌ای ایجادشده تداوم یابد امکان ریزش‌های بیشتر نیز وجود دارد. واقعیت امر این است که با توجه به جاماندگی بورس از سیل تورمی، فضا برای موج‌های صعودی بیشتر وجود دارد، به طوری که می‌توان گفت ریزش‌های اخیر در میان‌مدت تداوم نخواهد یافت. بورس کنونی عاری از هرگونه حباب قیمتی است و سهامداران نباید نسبت به این امر واهمه داشته باشند.

حمید فاروقی ضمن اشاره به عرضه‌های انجام‌شده از سوی حقوقی‌ها در روزهای گذشته اذعان داشت: فشار فروش و عرضه‌های عجولانه از سمت حقوقی‌ها کاملا مشهود بوده است. به نظر می‌رسد برخی تدابیر از سوی ناظران بازار در جهت کنترل معاملات و حواشی ایجادشده در فضای مجازی دست به دست هم داده‌اند تا بورس برخلاف انتظارات تورمی در مسیر کاهشی گام بردارد؛ اما آنچه مسلم است این است که بورس مجددا به مسیر صعودی باز خواهد گشت.

در امتداد رشد ۳۲/  ۲۹ درصدی شاخص‌کل از ابتدای ۱۴۰۲، طی روزهای اخیر بورس رو به افول گذاشت. افت قیمت‌ها به سومین روز رسید و بورس تهران از نقطه اوج شاخص‌کل فاصله گرفته است. با این حال باید دید این مسیر نزولی تا کجا ادامه خواهد یافت؟ اغلب فعالان اقتصادی بر نقش سیاستگذار در راستای تغییر مسیر قیمت سهام تاکید دارند. به باور آنها بورس تهران پس از یک دوره صعود پرقدرت در مواجهه با برخی موارد مشکل‌زا در عرصه سیاستگذاری‌های داخلی می‌خواهد در مقابل روند صعودی، ساز مخالف کوک کند تا از این رهگذر در تله مصائب سال ۹۹ نیفتد.

این استراتژی که از سوی کارشناسان بازار سهام استراتژی ناصحیح تلقی می‌شود، هم‌اکنون سبب شده بورس در وزن‌کشی متغیرهای موثر بر روند بازار سهام نقش بازنده را ایفا کند. از سوی دیگر برخی تحلیل‌ها بر این نکته دلالت دارند که حقوقی‌ها برای شناسایی سود وارد «بازی فروش سهام» شده‌اند تا از این منظر حقیقی‌ها را تحت فشار فروش و خروج از بازار قرار دهند. دخالت در سازوکار بازار نیز از آن دسته عواملی است که معمولا بورس را از ریل تعادلی خارج کرده است. گرچه بورس ۱۴۰۲ با بورس ۹۹ تفاوت‌های بسیاری دارد اما نباید نقش سیاستگذاری‌ها در مسیر این بازار را نادیده گرفت.

بورس در دو سال رکودی گذشته تحت‌تاثیر متغیرهایی نظیر دخالت دولت، حواشی صندلی ریاست‌جمهوری کاخ سفید و تاثیر آن بر وضعیت اقتصادی و سیاسی کشور، روند رشد بازارهای مالی موازی و پیشروی قیمت دلار به سمت سقف‌های بی‌سابقه، با قفل شاخص در این بازه مواجه بوده است. رشد بازارهای طلا، ارز، مسکن و خودرو در حالی اتفاق افتاده است که بورس تهران در منفعلانه‌ترین حالت خود نسبت به وقایع مذکور به مسیر خود ادامه داده است. کارشناسان بازار سرمایه با بیان این موارد معتقدند سیاستگذاران و سهامداران خرد نباید از رشد بدون وقفه قیمت سهام در هراس باشند.