منشا کم‌‌واکنشی بورس در دو سناریو

شاخص كل بورس تهران در ادامه روندکم‌نوسان خود طی روزهای اخیر، نخستین روز کاری این هفته را با رشد اندک آغاز کرد. بر این اساس طى معاملات روزگذشته در بورس تهران، شاخص كل با رشد ناچيز ۲۴واحدی به عدد ۷۶ هزار و ۸۱۷ واحد رسيد. در معاملات روز گذشته همچنان جو ضعیف بازار سهام ادامه داشت و انتشار سیگنال‌های مثبت درخصوص جهش قیمتی در بازارهای جهانی نیز نتوانست بر انگیزه معامله‌گران تاثیر بگذارد.

رصد معاملات بازار در روزهای اخیر نشان از حاکمیت روندی متعادل و بعضا بی‌واکنش از سوی سهامداران دارد. هرچند این روند در برخی روزها با چاشنی افزایش نامحسوس در حجم معاملات همراه می‌شود اما در مجموع تغییر قابل‌توجهی را تجربه نمی‌کند.

در چرایی این بی‌واکنشی عوامل ۴گانه‌ای مطرح است: در نگاه اول می‌توان این موضوع را تحت‌تاثیر نگرانی از افزایش عرضه و خروج نقدینگی دانست. برخی شنیده‌ها حاکی از افزایش معاملات اعتباری طی هفته‌های اخیر است. امری که ممکن است در ادامه فشار فروش به منظور تسویه اعتبارات را رقم زند. در این راستا شاهد خروج نقدینگی هم به دلیل پایان سال مالی کارگزاران و هم نیاز افراد با نزدیک شدن به نوروز، هستیم. در عامل دوم ریسک‌ها و ابهامات کلی مطرح است. نبود اطمینان از آینده برجام و آینده سیاست‌های ترامپ، بازار سهام ایران را کم‌تحرک کرده است.

به عبارت دیگر افزایش ریسک‌های سیستماتیک فوق در بازار سهام سبب شده فعالان بورس تهران محتاطانه عمل کنند. (این موضوع در شرایط کنونی روی تفکر سرمایه‌گذاران ریسک‌گریز اثر گذاشته است). در گام بعدی می‌توان به انتظار برای انتشار گزارش‌های بودجه سال ۹۶ شرکت‌ها اشاره کرد. گزارش‌هایی که ممکن است در برخی گروه‌ها با توجه به بهبود نسبی در عوامل بنیادی، روند مطلوب قیمت‌ها در بازارهای جهانی و همچنین افزایش نرخ ارز متفاوت از سال‌های قبل باشد. به هر حال، نگرانی‌هایی درباره نتیجه نهایی گزارش‌ها در عموم بازار وجود دراد.امری که سبب شده متقاضیان رفتار محتاطانه‌ای داشته باشند.

عامل چهارم نیز در بی‌انگیزگی معامله‌گران مربوط به عدم اطمینان از ثبات قیمت‌ها در بازارهای جهانی است؛ طی چند ماه اخیر به کرات شاهد این بوده‌ایم که قیمت‌های کالا در بازارهای جهانی نوسانات شدیدی را تجربه کرده‌اند در واقع روند متعادل قیمتی در این بازارها حاکم نبوده است. حال که این بازار‌ها با رشد مواجه شده‌اند، اما همچنان بی‌اعتمادی از ثبات رشد قیمت‌ها در آن مشاهده می‌َشود. به‌نظر می‌رسد فعالان بازار به دلیل عدم اطمینان تا‌کنون نتوانسته‌اند رشد قیمت‌ها در بازارهای جهانی را در معاملات خود لحاظ کنند. به این ترتیب واکنش خنثی در پیش گرفته‌اند تا نشانه‌های بیشتری دریافت کنند.

دو سناریو در مورد روند آتی بازار

با توجه به موارد مزبور، دو سناریو برای ادامه روند بازار مطرح می‌شود. چنانچه وضعیت رکودی فعلی، ناشی از نگرانی بابت افزایش فشار فروش و عرضه باشد، شاهد تداوم بی‌واکنشی ازسوی سهامداران خواهیم بود. اما چنانچه ناشی از عدم اطمینان به ادامه وضعیت فعلی به‌ویژه در بازارهای جهانی باشد، می‌توان به خروج جو منفی و بازگشت تحرک به بازار امیدوار بود. در این باره تحقق سناریوی دوم با توجه به خریدهای نسبتا مناسب حقوقی‌ها محتمل تر است.

روند كلى بورس نشان می‌دهد كه فعالان بازار در برهه‌ای از زمان بيشتر تمايل دارند نظاره‌گر روند معاملات بوده و خریدهای محتاطانه‌ای داشته باشند. در این راستا ابهامات و عدم قطعيت‌های یادشده نیز به حدى رسيده كه قدرت تصميم گيرى را از فعالان بازار گرفته است. اما رصد تحرکات حقوقی‌ها در چند روز می‌تواند نوید بازگشت فعالیت این گروه به بازار را داشته باشد.

در بازار چه گذشت؟

در جریان معاملات دیروز در کنار رشد ۰۳/ ۰درصدی شاخص کل بورس، شاهد رشد حجم و ارزش معاملات بودیم. به‌طوری‌که در نتیجه داد‌و‌ستدهای روز چهارشنبه سهامداران بیش از ۷۳۹میلیون برگه سهم و حق‌تقدم به ارزش ۱۴۷میلیارد تومان در ۵۳ هزار نوبت معاملاتی دست به دست شد. به این ترتیب افزایش حدود ۱۰درصد حجم معاملات و رشد ۲۵درصدی ارزش کل معاملات به ثبت رسید. بیشترین ارزش معاملات به جابه‌جا‌یی ۱۰میلیارد تومانی سهام ملی مس ایران تعلق داشت. همچنین بیشترین حجم معاملات نیز در اختیار مبادلات بانک تجارت با حجم بیش از ۵۴میلیون سهم بود. جمعه شب، آمارهای مثبت از اقتصاد چین، وعده کاهش مالیاتی ترامپ و تعهد بالای اوپک به کاهش سطح تولیدات نفت، عوامل اصلی خیز قیمت جهانی کالاها بودند.

به این ترتیب، واردات چین در ماه ژانویه ۷/ ۱۶ درصد افزایش یافت که همچنان نشان‌دهنده تقاضای بالای کالاها در این کشور است. امید به بهبود وضعیت بنگاه‌های اقتصادی آمریکا با کاهش احتمالی مالیات آمریکا نیز چشم‌انداز تقاضای مواد خام به ویژه مس را روشن کرد. آژانس بین‌المللی انرژی نیز اعلام کرده اوپک به بیش از ۹۰درصد تعهدات خود در کاهش تولیدات عمل کرده که در طول تاریخ این سازمان بی‌سابقه است. جمیع این موارد سبب شد تا قیمت نفت در معاملات جمعه با رشد نزدیک به ۲ درصد برای نفت برنت به ۵۷ دلار در هر بشکه نزدیک شد. مس نیز با ثبت رکوردی جدید وارد کانال ۶۰۰۰ دلاری شد که رشدی بیش از ۴ درصد را در معاملات جمعه نشان می‌دهد.

سرب و روی نیز با رشدهای بیش از ۳ درصدی به ترتیب وارد کانال‌های ۲۴۰۰ و ۲۹۰۰ دلاری شدند. آلومینیوم که روند متعادل‌تری داشت، رشد بیش از یک درصدی را تجربه کرد و به سطح ۱۹۰۰ دلاری نزدیک شد. اینها همه در شرایطی اتفاق افتاد که بازار سهام کشورمان نیز در ابتدای معاملات اقبال مناسبی به گروه‌های کالایی نشان داد. به‌طوری که شاخص کل بورس رشد بیش از ۱۷۵ واحدی را در دقایق آغازین معاملات تجربه کرد و به سطح ۷۷ هزار واحد نیز نزدیک شد. در ادامه اما، افزایش فشار فروش و ناتوانی تقاضا منجر به چرخش نسبی قیمت‌ها و محدود شدن رشد شاخص به ۲۴ واحد شد.

افزایش ورود بازیگران به بورس

بررسی فعالیت دو دسته اصلی معامله‌گران بازار سهام نشان می‌دهد که حقوقی‌ها طی معاملات هفته گذشته در سمت خرید فعالیت قابل‌توجهی داشتند. در معاملات دیروز نیز شاهد فعالیت قابل توجهی از سوی این معامله‌گران در بازار بودیم. در این میان خالص خرید حقوقی‌ها بالغ بر ۴میلیارد تومان بود. در معاملات روز شنبه خالص خرید حقیقی‌ها در معاملات دو نماد معاملاتی شرکت‌های آذرآب و باما ۷میلیارد تومان بود، می‌توان گفت فعالیت حقوقی‌ها بیشتر از آن چیزی است که در آمار معاملات می‌بینیم.

رصد فعالیت حقیقی و حقوقی‌ها در هفته گذشته

بررسی آمار معاملات خرید و فروش بازیگران بازار سهام نشان می‌دهد که طی هفته گذشته حدود ۶۰‌میلیارد تومان از سبد معامله‌گران حقیقی به سبد حقوقی‌ها منتقل شده است. در گزارش پیشین «دنیای اقتصاد» چرایی افزایش فعالیت معامله‌گران حقوقی طی معاملات هفته منتهی به پایان ۲۰بهمن ماه سال‌جاری، از منظر دو کارشناس بازار سهام مورد بررسی قرار گرفت. این کارشناسان بخشی از دلایل افزایش معامله‌گران حقوقی را تحت‌تاثیر پیش‌بینی وضعیت مثبت در برخی صنایع به‌خصوص کالایی‌ها (پتروشیمی و فولادی‌ها) دانستند. بخشی دیگر از این خرید‌ها نیز در راستای حمایت این معامله‌گران از بازار سهام ارزیابی شد. در ادامه فعالیت معامله‌گران عمده در برخی نمادهای مهم بررسی می‌شود.

توجه به سمت خودرویی‌ها

همان‌طور که اشاره شد، بررسی آمار معاملات خرید و فروش بازیگران بازار سهام نشان می‌دهد که طی هفته گذشته حدود ۶۰ میلیارد تومان از سبد سهام معامله‌گران حقیقی به سبد حقوقی‌ها منتقل شده است. در روزهای اخیر مشارکت حقوقی‌ها در گروه خودرویی بسیار مشهود بود. به‌نظر می‌رسد این تحرکات بیشتر ناشی از برخی گمانه‌زنی‌ها در باره افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی‌ها و تلاش برای احیای فضای خوش بینانه مربوط به قرارداد خارجی‌ها باشد. بر این اساس معامله‌گران عمده در معاملات دو لیدر اصلی این گروه یعنی ایران‌خودرو‌ و سایپا به تحرکات مثبتی دست زدند و خریدهای سنگینی در این دو نماد به ثبت رساندند.

در گروه سایپا، شرکت سرمایه‌گذاری رنا در تمام روزهای هفته گذشته اقدام به خرید سهام «خساپا» با حجم خرید روزانه بیش از یک میلیون سهم داشت. این فعالیت در معاملات روز دوشنبه به اوج خود رسید و با خرید بیش از ۲میلیون سهم از سوی «ورنا» دنبال شد. در مجموع هفته گذشته خرید بیش از ۵میلیون سهم «خساپا» از سوی این شرکت را شاهد بودیم. بر‌اساس این تحرکات «ورنا» درصد مالکیت خود در سهام سایپا را به ۱/ ۱۴ درصد رساند.

در گروه ایران‌خودرو نیز وضعیت مشابهی به‌چشم خورد و این‌بار شركت سرمايه‌گذاری ملی ايران به‌عنوان سهامدار عمده، اقدام به جمع‌آوری سهام کرد. بر این اساس حدود ۳میلیون سهم «خودرو» به پرتفوی «ونیکی» افزوده شد. در این میان گروه بهمن نیز با خریدهای سنگین از سوی شركت سرمايه‌گذاری بهمن روبه‌رو‌ شد که این حمایت در طول هفته گذشته ادامه داشت. در مجموع ۴۰۰هزار سهم «خبهمن» توسط این حقوقی‌ (سرمایه‌گذاری بهمن) جمع‌آوری شد.

تداوم فعالیت حقوقی‌ها در نمادهای بانکی‌

بررسی روند فعالیت سهامداران در خرید و فروش نمادهای بانکی ‌نیز نشان از حمایت حقوقی‌ها دارد. در نمادهای بانکی به‌خصوص در بانک ملت نیز در دو روز ابتدایی هفته، حقوقی‌ها فعالیت چشمگیری داشتند. در این راستا می‌توان به خریدهای شركت سرمايه‌گذاری ملی ايران به همراه گروه مالی ملت اشاره کرد. در این میان صندوق سرمايه‌گذاری بازارگرداني آرمان‌انصار نیز مطابق با روند هفته‌های اخیر به حمایت از سهام بانک‌انصار پرداخت و در کل هفته اقدام به جمع‌آوری سهام این بانک کرد و در مجموع خرید ۶/ ۷ میلیون سهم «وانصار» را به نام خود ثبت کرد.

در نماد معاملاتی بانک خاورمیانه شركت سرمايه‌گذاری پارس توشه به‌عنوان سهامدارعمده به خرید این سهم پرداخت. در این نماد در جریان معاملات روز چهارشنبه تعداد ۲۷میلیون و ۵۵۷ هزار سهم «وخاور» به‌صورت بلوکی از سوی سهامدار حقیقی به فروش رسید.

توجه به گروه‌های کالایی

با توجه به قرارگرفتن در آستانه انتشار گزارش‌های پیش‌بینی سود شرکت‌ها در سال آینده، فعالیت بالایی را در سمت خرید سهام به‌ویژه در برخی گروه‌ها شاهد هستیم. به گفته کارشناسان بازار، در گزارش‌های بودجه شرکت‌هایی همچون فولادی‌ها، فلزات پایه و همچنین گروهی از شرکت‌های پتروشیمی شرایط به شکلی است که انتظار می‌رود رونق بیش از پیش برای این شرکت‌ها شکل بگیرد؛ شرایط مناسب با توجه به روند قیمت‌ها در بازارهای جهانی و همچنین افزایش نرخ ارز موجب شده تا حقوقی‌ها با در نظر گرفتن بهبود این متغیر‌ها در بازار سهام فعالیت کنند. این موضوع را می‌توان در افزایش فعالیت حقوقی‌ها در گروه‌های فولادی، معدنی، پالایشی و پتروشیمی مشاهده کرد.

بر این اساس هر‌چند صندوق سرمايه‌گذاری گنجينه آرمان‌شهر در کل هفته دست به خرید سهام گل‌گهر زد اما این صندوق در معاملات روز چهارشنبه اقدام به خرید سنگین‌تری نیز کرد و در نهایت خرید بیش از ۵/ ۷میلیون سهمی «کگل» در کارنامه این صندوق به ثبت رسید. همچنین صندوق مزبور (آرمان شهر) در خرید سهام شرکت توسعه معادن و فلزات نیز وارد شد به‌طوری‌که در هفته گذشته بیش از ۶میلیون سهم «ومعادن» را خریداری کرد.