کارنامه‌ عرضه‌های خصوصی‌سازی در سال ۹۶

فهرست واگذاری شرکت‌های مشمول واگذاری در سال ۹۷ دیروز توسط سازمان خصوصی‌سازی منتشر شد. این فهرست که شامل ۶۳۱ شرکت است، نسبت به سال ۹۶ افزایش چشمگیری را از نظر تعداد بنگاه‌های مشمول خصوصی‌سازی نشان می‌دهد؛

به‌طوری‌که ۲۸۲ بنگاه از لیست جدید واگذاری‌ها، مواردی هستند که در سال گذشته عرضه نشده‌اند. به‌نظر می‌رسد دلیل افزایش تعداد شرکت‌های مشمول خصوصی‌سازی در سال‌جاری را باید در تعویق واگذاری‌های سال گذشته به واسطه انتخابات ریاست‌جمهوری و همچنین تفکیک جزئی‌تر زیرمجموعه‌های بخش‌های اجرایی جست‌وجو کرد.

سازمان خصوصی‌سازی دیروز فهرست بنگاه‌های اقتصادی مشمول واگذاری در سال ۹۷ را منتشر کرد.  سازمان خصوصی‌سازی با اعلام فهرست واگذاری ۶۳۱ بنگاه در سال ۹۷، لیستی از شرکت‌هایی را که باید تا پایان سال جاری واگذار شوند، منتشر کرد. هر چند قرار بود پس از گذشت ۱۰ سال از اجرایقانون اصل ۴۴، سال ۹۵ به‌عنوان سال پایانی واگذاری‌های دولتی به بخش خصوصی باشد، اما به دلیل پایان نیافتن واگذاری شرکت‌های مشمول در این قانون، این روند در دو سال اخیر ادامه یافت.

روز گذشته فهرست واگذاری‌های دولت در سال ۹۷ منتشر شد.این لیست شامل ۶۳۱ بنگاه است. از ۶۳۱بنگاه لیست جدید ۲۸۲ مورد مربوط به بازمانده‌های سال گذشته هستند. البته قرار است امسال تمامی شرکت‌های باقی‌مانده از سال‌های قبل به بخش خصوصی واگذار شود. بر این اساس در سال جاری با عرضه تعداد زیادی از بنگاه‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته روبه‌رو‌ هستیم. به‌طوری‌که تعداد بنگاه‌های قابل واگذاری در سال جاری در مقایسه با سال ۹۶ با رشدبیش از ۸۷ درصدی همراه شده است. 

بر همین اساس در سال جاری با عرضه تعداد زیادی از بنگاه‌ها در مقایسه با سال‌های گذشته روبه‌رو‌ هستیم. این افزایش تعداد از یک‌سو به دلیل وجود شرکت‌هایی که در سال‌های قبل واگذار نشده بوده و از سوی دیگر به دلیل تفکیک بیشتر در شرکت‌های مشمول واگذاری صورت گرفته است. طبق اظهارات مدیران سازمان خصوصی‌سازی، به دلیل تغییر دولت و کابینه در سال گذشته، عملا واگذاری‌ها از آبان ماه ۹۶ آغاز شده است.

همچنین تفکیک واگذاری‌های بنگاه‌ها از دستگاه‌های اجرایی نیز دلیل دیگر این افزایش تعداد شرکت‌های مشمول واگذاری است. به‌طوری‌که در فهرست امسال تفکیک جزئی بنگاه‌های مشمول واگذاری را بر اساس دستگاه اجرایی شاهد هستیم؛ بر این اساس ۳۹۸ بنگاه مختص وزارت جهاد کشاورزی بوده که شرکت‌هایی از قبیل پشتیبانی امور دام کشور، بازرگانی دولتی، غله‌های مناطق و سیلوها و صندوق‌های بیمه و حمایت کشاورزیرا در بر می‌گیرد.از این تعداد ۱۸۷ بنگاه مختص به واگذاری غله‌های مناطق و سیلوها است.

در ادامه وزارت نیرو با واگذاری ۱۲۹ بنگاه از دیگر دستگاه‌ اجرایی پرتعداد در واگذاری به بخش خصوصی است. واگذاری ۶۵ بنگاه دولتی در قسمت شرکت‌های آب و فاضلاب، ۳۱ بنگاه در شرکت‌های آب منطقه‌ای، ۲۵ بنگاه تولید نیروی برق حرارتی یا همان نیروگاه‌ها هستند.

تفکیک واگذاری‌ها بر اساس دستگاه اجرایی

بررسی فهرست بنگاه‌های دولتی منتشر شده در سال جاری حاکی از واگذاری ۶۳۱ بنگاه است. بر‌اساس گزارش منتشر شده از سوی سازمان خصوصی‌سازی، ۱۹۴ بنگاه در گروه یک و ۴۳۷ بنگاه در گروه ۲ قرار دارد.  به ‌استناد ماده دو فصل دوم سیاست‌های اجراییاصل ۴۴ قانون اساسی، دولت مکلف است تا ۱۰۰ درصد سهام شرکت‌های «گروه یک» به بخش خصوصی واگذار شود.

در شرکت‌های «گروه ۲» اما مطابق تبصره‌های ماده ۳ فصل ۲ این قانون که دولت مجاز است به‌منظور حفظ سهم بخش دولتی در فعالیت‌های گروه ۲ ماده ۲، همچنان ۲۰ درصد از سهام شرکت‌های حاضر در گروه ۲ را در اختیار داشته باشد و مکلف است ۸۰ درصد باقی‌مانده را به بخش‌های خصوصی، تعاونی و عمومی غیردولتی واگذار کند. در سال جاری لیست واگذاری شرکت‌ها به تفکیک بنگاه‌های موجود در دستگاه اجرایی تقسیم‌بندی شده است. همانطور که عنوان شد بیشترین بنگاه قابل عرضه در اختیار وزارتخانه‌های جهاد کشاورزی و نیرو است که در مجموع ۵۲۷ بنگاه یعنی معادل ۸۴ درصد از کل واگذاری‌ها را در اختیار دارند.

همچنین در فهرست امسال واگذاری اماکن ورزشی، فرهنگی، شهرک‌های صنعتی استانی، بنگاه‌های زیرمجموعه سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران و پشتیبانی امور دام کشور به چشم می‌خورد. افزون بر این واگذاری جایگاه‌های سوخت در سال جاری مطابق با سال گذشته ادامه دارد و قرار است امسال ۱۸ جایگاه دیگر نیز به بخش خصوصی واگذار شود. وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز قصد دارد امسال ۲۳ بنگاه تحت مالکیت خود را به بخش خصوصی واگذار کند. در این فهرست بنگاه مربوط به سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و ۴ بنگاه دیگر نیز مربوط به سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران است.

همچنین در این فهرست واگذاری ۸۰ درصد از سهام پالایش نفت آبادان، ۱۰۰ درصد از سهام توسعه صنایع پالایش نفت، ۸۰ درصد از سهام پالایشنفت امام خمینی (شازند اراک) و ۹۵ درصد از سهام پالایش نفت خوزستان قرار دارد. این در حالی است که ۲۰ درصد از سهام شرکت پالایش نفت خوزستان متعلق به شرکت توسعه صنایع پالایش نفت است.

ضمن اینکه شرکت ملی نفت ایران در نظر دارد تا ۱۰۰‌درصد از مالکیت سهام شرکت‌های پترو پارس، توسعه پترو ایران و ملی حفاری ایران را به بخش خصوصی واگذار کند. واگذاری ۲۶ بنگاه از وزارت ورزش و جوانان نیز از دیگر شرکت‌های فهرست شده برای عرضه در امسال هستند. در این فهرست پیست اسکی دیزین، پیست اسکی شمشک و باشگاه تنیس استقلال تهران به چشم می‌خورد.

واگذاری‌ به بخش خصوصی واقعی

در همین زمینه سید جعفر سبحانی، مشاور سازمان خصوصی‌سازی در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» درخصوص واگذاری‌های سال ۹۷ این سازمان گفت: در سال جدید برنامه واگذاری ۶۳۱بنگاه را در برنامه داریم.  وی در ادامه با اظهار این مطلب که طی سال‌های اخیر اطلاعات منتشر‌شده محدود به نام شرکت‌ها بود و واگذاری‌های زیرمجموعه‌ها مورد توجه قرار نمی‌گرفت، گفت: با توجه به اینکه طی سال‌های گذشته برای هر بنگاه یک مزایده و تعیین قیمت به‌صورت جداگانه صورت می‌گرفت، اقدام به انتشار اسامی بنگاه‌ها کردیم. 

سبحانی درباره نظارت بر روند واگذاری‌ها نیز گفت: نظارت بر واگذاری‌ها بر عهده سازمان خصوصی‌سازی است؛ هر شرکتی که در بورس پذیرفته شده باشد، عرضه آن از طریق واگذاری در بازار سهام انجام می‌شود و اگر پذیرفته نشده باشد، روندمزایده آن در خارج از بورس انجام می‌شود. وی در ادامه افزود: سازمان خصوصی‌سازی تلاش دارد تمامی ۶۳۱ شرکت مزبور را قیمت‌گذاری و سپس روانه فرآیند عرضه کند.

به عبارت دقیق‌تر سازمان تعهد می‌کند تا شرایط عرضه از جمله ارزش‌گذاری و بسترسازی مناسب را برای فروش سهام دولتی آماده کند. سبحانی نکته مهم دیگر در روند واگذاری‌های امسال را تلاش هیات واگذاری برای انتقال مالکیت شرکت به بخش خصوصی واقعی دانست و گفت: در سال ۹۶ هیچ شرکتی به بخش نیمه دولتی واگذار نشد. در واقع مالکیت تمامی واگذاری‌ها به بخش خصوصی واقعی رسید. سازمان خصوصی این استراتژی را در سال جاری نیز ادامه می‌دهد تا به این ترتیب بنگاه‌های موجود در این لیست به بخش خصوصی واقعی منتقل شود.

 رصد فهرست واگذاری‌های سال۹۷

در لیست واگذاری‌های مزبور، واگذاری شرکت‌های بسیار مهمی به چشم می‌خورد. بنگاه‌های زیرمجموعه بانک مرکزی، توسعه و نگهداری اماکن ورزشی کشور، نیروگاه‌ها، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، ملی صنایع پتروشیمی شرکت‌های گاز استانی، شرکت‌های توزیع برق، بنگاه‌های زیرمجموعه وزارت امور اقتصادی و دارایی و شرکت‌های زیرمجموعه سازمان صدا و سیما از جمله واگذاری‌های امسال هستند. به این ترتیب بانک مرکزی واگذاری ۰۲/ ۱۳ درصد از سهام شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران (سما) و واگذاری ۵/ ۴۸ درصد از سهام ملی انفورماتیک ایران را در برنامه خود دارد.  ریاست جمهوری نیز واگذاری در دو بخش سازمانانرژی اتمی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری را در دست دارد.

به این ترتیب در بخش سازمان انرژی اتمیخصوصی‌سازی ۹ درصد از سهام دربید و در بخش سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری واگذاری ۱۰۰ درصد سهام توسعه ایرانگردی و جهانگردی و ۷۳ درصد از سهام توسعه گردشگری ایران از جمله این عرضه‌ها خواهد بود. در بخش صدا و سیمانیز واگذاری سهام بنگاه‌های انتشارات سروش، تحقیق و تولید وسایل الکترونیک (تکتا)، ساختمانی و تاسیساتی ساراتل ایران و صنایع چوب و فلز و پلاستیک - سیماچوب قرار دارند.جزئیات تمامی واگذاری‌ها در سال جاری در صفحه ۲۰ و ۲۱ روزنامه به چاپ رسیده است.

نگاهی به واگذاری‌های سال ۹۶

همان‌طور که عنوان شد تعداد ۲۸۲ بنگاه از شرکت‌های بازمانده در فهرست واگذاری‌های سال‌های گذشته هستند. در این راستا میرعلی اشرف عبدالله پوری‌حسینی، رئیس کل سازمان خصوصی‌سازی معتقد است: از اوایل تیر تا آبان ماه سال گذشته با تغییر دولت و جایگزینی وزرای اقتصادی مواجه بودیم. براین اساس به‌طور عملی واگذاری‌ها از اواخر آبان سال ۹۶ شروع شد. به این ترتیب تنها ۵۵ بنگاه از فهرست ۳۳۷ شرکت مشمول واگذاری در سال ۹۶ به بخش خصوصی منتقل شده است.

تعداد ۴ بنگاه در نیمه اول سال و ۱۰۶ بنگاه دیگر نیز در نیمه دوم سال به بخش خصوصی منتقل شده است. ارزش کل درآمد کسب شده از این تعداد شرکت معادل یک هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان بوده که حدود هزار میلیارد تومان آن به واگذاری بلوکی سهام دو بنگاه تولید نیروی برق سبز منجیل و تولید نیروی برق شاهرود تعلق داشته است. این در حالی است که سال گذشته ۸۵۸ میلیارد تومان درآمد بابت واگذاری بخشی از سهام ذوب آهن اصفهان و آلومینیوم ایران و ۶۴ میلیارد تومان نیز بابت اقساط معوق شرکت‌های هلدینگ خلیج فارس، آلومتک و حفاری شمال شناسایی شده بود.

با احتساب این مبالغ ارزش کل واگذاری‌های خصوصی‌سازی در سال ۹۶ به حدود ۵/ ۲ هزار میلیارد تومان می‌رسد. افزون بر این سازمان خصوصی‌سازی عرضه ۱۱۰ بنگاه به ارزش کل ۱۴هزار میلیارد تومان را در سال ۹۶ به ثبت رسانده است. همچنین در این عملکرد قیمت‌گذاری ۱۳۳ بنگاه به ارزش ۱۷ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان به چشم می‌خورد. به‌طور کلی طی سال مزبور بیش از ۴۶ درصد از واگذاری‌ها موفقیت‌آمیز بوده است. به این ترتیب در سال گذشته با تلاش‌های صورت گرفته از سوی سازمان خصوصی‌سازی از محل منابع حاصل از واگذاری‌ها مبلغی در حدود ۷ هزار میلیارد تومان معادل ۶۶ درصد از اهداف بودجه‌ای سال ۹۶ این سازمان محقق شده است.  فهرست واگذاری شرکت‌ها در سال ۹۷ با ذکر جزئیات در صفحه ۲۰ و ۲۱ به چاپ رسیده است.