جهش بورس از سمت عرضه

روند صعودی اخیر که عمدتا از سوی عوامل بنیادی حمایت می‌شود، بازدهی بورس در اسفند را به عدد ۹ درصد نزدیک کرد. برخلاف سنت هرساله که ضرورت تامین نقدینگی عرضه سهام در بازار را شدت می‌بخشید و بر قیمت‌ها فشار می‌آورد، به نظر می‌رسد عقب‌نشینی فروشندگان طی روزهای اخیر نقش پررنگی در انعکاس مولفه‌های حمایتی از سهام و رشد پیوسته شاخص کل داشته است.

نماگر کل بورس روز گذشته بار دیگر وارد کانال ۱۷۱ هزار واحدی شد و بازدهی اسفند ماه بورس از ۷/ ۸ درصد فراتر رفت. نکته قابل‌توجه آنکه این میزان از رشد، سقف بازدهی اسفند ماه بازار سهام در تاریخ بیش از ۲۰ سال گذشته است. همچنان سه جلسه تا انتهای کار بورس در سال ۹۷ باقی مانده و به نظر می‌رسد اصلی‌ترین عامل تعیین‌کننده مسیر بازار در روزهای باقیمانده از سال سطح عرضه‌های خرد خواهد بود. با رسیدن به آخرین هفته از سال ۹۷ و نزدیک شدن به پایان پرونده معاملاتی بورس در سال پرتلاطماقتصاد کشور، عرضه‌های سهام به‌طور محسوسی عقب‌نشینی کرده است.

مساله‌ای که رشد بیش از ۲ هزار واحدی شاخص کل را طی جلسه دیروز رقم زد و توانست نماگر کل بازار را با قاطعیت از مرز حساس ۱۷۰ هزار واحدی عبور دهد. محدوده‌ای که پس از اولین جلسه معاملاتی آذر ماه بازیابی آن برای بازار سهام ممکن نشده بود و گذر از آن حساسیت ویژه‌ای در ادامه مسیر صعودی سهام داشت.

حساسیت عبور از مرز ۱۷۰ هزار واحد

بعد از آنکه شاخص سهام در دومین جلسه معاملاتی آذر ماه کانال ۱۷۰ هزار واحد را از دست داد، تلاش‌های دوباره برای دستیابی به این سطوح ناکام مانده بود. نماگر کل بورس طی این بازه ۳ بار برای عبور مجدد از این محدوده اصطلاحا مرده تلاش کرد و هر بارتن به اصلاح داد. این مساله سبب شد تا نقش محدوده ۱۶۷ تا ۱۷۰ هزار واحدی به‌عنوان سدی در مقابل صعود شاخص کل سهام پررنگ شود.

در روزهای پایانی اسفند‌ماه، به تبع چندین عامل، شاخص کل بورس توانست این محدوده حساس را پشت سر بگذارد و امیدواری به رشد ادامه‌دار سهام را جدیت بیشتری ببخشد. از جمله عواملی که در فرا رفتن از سد ۱۷۰ هزار واحدی به کمک شاخص آمدند باید به روند صعودی بازارهای جهانی، صعود نرخ دلار در بازار آزاد و اثرات آن بر معاملات کالایی و تلطیف برخی نگرانی‌های کلان اقتصادی اشاره کرد. با این وجود آن‌چه در معاملات روزهای اخیر به‌عنوان اساسی‌ترین عامل رشد جلوه‌ می‌کند عقب‌نشینی جبهه عرضه سهام است.

عقب‌نشینی عرضه‌ و فرصت صعود

از جمله نشانه‌های معاملات اسفند ماه، عرضه‌های پرحجم سهامداران حقوقی و حقیقی است که به‌صورت سنتی روند کم‌حجم معاملات و کم‌تغییر شاخص را در پی داشته است. عرضه‌های حجیم حقوقی عمدتا در راستای تامین نقدینگی مورد نیاز بنگاه‌ها در روزهای انتهایی سال صورت می‌گیرد؛ از سوی دیگر تصمیم حقیقی‌های بازار مبنی بر سهامداری یا فاصله گرفتن از ریسک‌های ناگهانی در روزهای تعطیل نوروزی، تعیین‌کننده میزان عرضه‌ها از سمت این گروه خواهد بود. 

همان‌گونه که انتظار می‌رفت با فرا رسیدن سومین هفته اسفندماه حجم عرضه حقوقی‌های بازار به‌صورت ملموسی فروکش کرد و راه را برای توجه بازار به پتانسیل‌ها و مولفه‌های بنیادی باز گذاشت. هفته گذشته پیش‌بینی مورد اجماع کارشناسان و تحلیلگران از سودآوری مورد انتظار شرکت‌های بزرگ بورسی منتشر شد.

گزارشی که نشان می‌داد مولفه‌های بنیادین سهام همچنان نقش یک پتانسیل قدرتمند و حامی موثر را در مسیر صعودی سهام ایفا می‌کنند. بر اساس این گزارش، میانگین وزنی نسبت قیمت به سود آینده‌نگر شرکت‌های بزرگ بورسی در محدوده نزدیک به ۹/ ۳ قرار داشت. از موعد انتشار این گزارش تا پایان جلسه روز گذشته، شاخص سهام ۸۱۱۷ واحد صعود کرد و بازدهی ۵ درصدی را به ثبت رسانده است.  در این میان تغییر رفتار سهامداران حقوقی نیز برجسته بود. مساله‌ای که قاطعیت بیشتری را برای حضور قدرتمند تقاضا در معاملات سهام فراهم کرد.

نتیجه آنکه خالص تغییر مالکیت‌های بورسی که در هفته منتهی به ۱۵ اسفند ماه ۴/ ۵۲ میلیارد تومان به سمت سهامداران حقوقی بود، در هفته بعد از آن ۹۰ میلیارد تومان به سمت سهامداران حقیقی چرخید.  با پایان فوریت تامین نقدینگی از سوی بنگاه‌ها، هر رشد قیمت به‌عنوان فرصتی برای نقد کردن سهام تعبیر نمی‌شود و این مساله سبب شده تا تقاضا جلوه‌گری بیشتری داشته باشد.

نقشه راه عرضه‌های حقیقی

با گذر از نقطه اوج عرضه سهامداران حقوقی در اسفند ماه، موعد تصمیم‌گیری سهامداران حقیقی در رابطه با سهامداری درتعطیلات فرا می‌رسد. تغییر جغرافیای سیاسی در اولین روزهای سال اگر چه تا حدودی دور انتظار است اما می‌تواند از جمله عواملی باشد که معامله‌گران به شدت ریسک‌گریز بازار را ترغیب به نقد کردن سهام کند. تغییرات قیمت در بازارهای جهانی نیز از دیگر عوامل موثر بر روند بازار سهام است که می‌تواند ریسک سهام مرتبط را در پی داشته باشد. روند معاملات آخر هفته بازارهای جهانی طی ماه‌های اخیر مثال واضحی از رفتار بازارهای جهانی و تاثیر آن بر بورس تهران بوده است.

طی بازه چند ماهه اخیر، به کرات اتفاق افتاده است که با به پایان رسیدن هفته معاملاتی بورس تهران، نرخ کامودیتی‌ها در بازارهای جهانی مسیر صعودی ملموسی را در پی گرفته و روز پیش از بازگشایی بورس تهران با افت قیمت‌ها به کار خود پایان داده‌ است. نتیجه آنکه شروع هفته بورس تهران در موارد متعددی، متاثر از ریزش قیمت‌ها در معاملات پایانی بازارهای جهانی نزولی رقم خورده است؛ اگر چه در بسیاری از این موارد برآیند تغییر قیمت‌های پایان هفته مثبت بوده است.وضعیت بازارهای رقیب در معاملات روزهای نیمه‌ تعطیل ابتدای سال از جمله عواملی است که می‌تواند منجر به تصمیم سهامداران خرد به خارج کردن نقدینگی از بورس شود.

انتظار می‌رود دادوستدها در روزهای ابتدایی سال، در سایر بازارها نیز کم‌رمق دنبال شود. با این حال در بازارهایی هم‌چون ارز و سکه همین معاملات معدود و محدود بعضا سبب جهت‌دهی به روندی کوتاه یا میان‌مدت شده است. این مساله می‌تواند در ترغیب برخی سرمایه‌گذاران به فراهم آوردن نقدینگی برای تصمیم‌گیری فوری و لحظه‌ای موثر باشد. با این وجود به نظر می‌رسد در صورت ثبات نسبی شرایط سیاسی، تحرکات بازارهای رقیب نیز در روزهای پیش‌ رو چندان گسترده نباشد. به‌خصوص که در این میان بازارساز نقش پررنگی را بازی می‌کند و رویکرد هوشمندانه‌تری را نسبت به گذشته دنبال می‌کند.

حساسیت معاملات یکشنبه

در سال‌های گذشته فرصت لازم برای تبدیل سهام به پول نقد و خروج آن از بازار سهام دست کم سه روز بود که این سررسید در سال جاری به دو روز کاهش یافته است. بدین ترتیب معاملات امروز آخرین فرصت برای تصمیم‌گیری سهامداران در رابطه با عرضه سهام و خروج پول از بورس خواهد بود.

از سوی دیگر بازارهای جهانی آخرین روز تعطیل هفته را سپری می‌کنند و افت نسبی قیمت‌ها در معاملات روز جمعه تصویر به جامانده از این زاویه در معادلات بورسی است. طی روزهای میانی هفته گذشته صعود قیمت فلزاتپایه تاثیر قابل‌ملاحظه‌ای در روند معاملات سهام مرتبط داشت و افت ملایم قیمت‌ این دسته از کامودیتی‌ها در انتهای هفته، به وضوح در معاملات روز گذشته گروه فلزات اساسی نمود یافت. 

با این حال همچنان اثرگذارترین عامل بر روند قیمتی در بازارهای جهانی، تلاش دو سویه طرف‌های بزرگ تجاری بر حل اختلافات است. مساله‌ای که به نظر می‌رسد به آرامی در حال برطرف شدن است و در این میان گاه با سیگنال‌های موافق و گاه با وقفه‌های نسبی همراه می‌شود. به نظر نمی‌رسد که هیچ کدام از دو قدرت بزرگ اقتصادی دنیا تمایلی به تیره‌تر ساختن وضعیت موجود داشته باشند و این مساله تهدید افت شدید قیمت‌ها طی تعطیلاتپیش رو را کمرنگ‌تر می‌کند. در سوی مقابل به نظر می‌رسد اخبار بیشتر از آتش‌بس جنگ تجاری را باید در هفته‌های پایانی فروردین ماه انتظار کشید.

زمانی که روسای جمهور چین و آمریکا برای دستیابی به توافقی جامع‌تر دیدار خواهند کرد. به این ترتیب به نظر می‌رسد بورس آخرین روز پر التهاب خود در سال جاری را در پیش دارد. بررسی روند تغییرات شاخص در آخرین روز اسفند ماه، طی سال‌های ۹۰ تا ۹۶ نشان از آن دارد که نماگر کل بورس آخرین جلسه معاملاتی سال را با صعود همراه بوده است. میزان رشد شاخص در برخی سال‌ها ملایم و در برخی دیگر کاملا ملموس بوده است.

از آن‌جا که به نظر نمی‌رسد عامل ریسک قدرتمندی در کوتاه مدت بازار سهام را تحت فشار قرار دهد به نظر می‌رسد سال ۹۷ نیز از این قاعده چندین ساله تبعیت کند. در این میان روند معاملات امروز می‌تواند به تثبیت شاخص در سطوح بالاتر از مقاومت ۱۷۰ هزار واحدی کمک کند و یا صعود ملموس بورس در کوتاه‌مدت را با درنگ و تردید همراه سازد.

امیر هوشنگ نوایی