بازار سهام بر سر یک دوراهی قرار گرفته است؛ دوراهی صعود یا اصلاح. شاخص کل بورس از اول امسال یک نفس رشد کرده و در قله به‌طور میانگین بیش‌از ۱۰۰ درصد سود برای سرمایه‌گذاران ساخته؛ اما حالا دو هفته است که خرداد پرحادثه بورس آغاز شده؛ دورانی که منحنی شاخص را از محدوده بالاتر از یک میلیون واحد به سطوح ۹۰۰ هزار واحدی آورده است. از میانه ساعت معاملات روز چهارشنبه، بورس با یک دنده معکوس ناگهانی دوباره وارد فاز صعودی شد؛ حالا پرسش این است آیا بورس دوباره وارد روندی پایدار به سوی صعود شده است؟ کارشناسان در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» به این پرسش پاسخ می‌دهند.
دوراهی «شاخص» اصلاح یا صعود؟
بورس تهران در ادامه روند توفانی خود در سال ۹۸ و ثبت رشد ۱۸۷ درصدی شاخص کل در این بازه زمانی، معاملات سال جاری را نیز پرقدرت آغاز کرد. جایی که در میانه اردیبهشت ماه میزان رشد دماسنج اصلی تالار شیشه‌ای از ابتدای امسال از ۱۰۰درصد عبور کرد و این نماگر به سوپرکانال یک میلیون واحدی وارد شد. هر چند در ادامه اصلاح این نماگر به دلایل عدیده‌ای از جمله شناسایی سود، امکان فروش سهام از محل آزادسازی سهام عدالت از اواسط خردادماه و اولین هدف‌گذاری تورمی بانک مرکزی با نرخی کمتر از انتظار و رخ داد فرضیه حباب قیمتی سهام را تقویت و فروشندگان بالقوه را هیجان‌زده و راهی صفوف سنگین فروش کرد. این وضعیت سبب شد تا شاخص سهام از اوج ۲۲ اردیبهشت‌ماه عقب‌گرد ۱۰ درصدی را تجربه کند.
به این ترتیب مطابق تعاریف مرسوم در بازارهای مالی، بازار سهام به فاز اصلاحی وارد شد. از این رو در صورت تداوم مسیر نزولی و افت ۲۰ درصدی، شاهد ورود بورس تهران به فاز خرسی خواهیم بود. اما در ادامه چه خواهد شد؟ آیا بازار سهام بار دیگر به مسیر صعودی باز می‌گردد یا خیر؟ این صعود یا نزول تا کجا ادامه خواهد یافت؟ «دنیای اقتصاد» برای یافتن پاسخ این پرسش‌ها از ۲۰ کارشناس بازار سهام نظرخواهی کرده است. نظرات کارشناسان در این خصوص هر چند متفاوت است اما این تحلیلگران خبره عمدتا معتقدند هر چند تا پایان سال ۹۹، روندی صعودی برای سهم‌ها و در نهایت شاخص کل انتظار می‌رود اما در کوتاه‌مدت به سبب وجود ابهاماتی، شاهد نوسان‌های کوچک بازار در محدوده فعلی خواهیم بود. در این میان برخی نیز رشد فعلی قیمت سهام را غیرمنطقی ارزیابی کرده و معتقدند روند اصلاحی شاخص کل ادامه خواهد یافت. برخی نیز نظری عکس داشته و محتمل‌ترین سناریو برای آینده بازار سهام را صعود می‌دانند.
برای رشد قیمت‌ها زود است
همان‌طور که اشاره شد بیشترین کارشناسان بازار سهام بر نوسان شاخص سهام در مقطع فعلی اشتراک نظر دارند. مباحث مربوط به سهام عدالت یکی از موضوعاتی است که نه تنها توجه بورس‌بازان بلکه کارشناسان را نیز به خود جلب کرده است. همایون دارابی از جمله کارشناسان بازار سهام است که با استناد به بحث سهام عدالت و حراج اوراق دولتی، بلاتکلیفی و نوسان را محتمل‌ترین سناریوی پیش‌روی بازار سهام در کوتاه‌مدت قلمداد می‌کند.
در این میان ایمان مقدسیان با اشاره به اینکه یکی از دلایل ریزش اخیر شاخص کل بورس، رشد پرشتاب و پرسرعتی بود که بازار در ماه اول سال و تا اوایل اردیبهشت تجربه کرد، گفت: این چنین رشد پرشتابی نیاز به اصلاح قیمتی و نیاز به استراحت را تقویت کرد در حالی که به‌خاطر ورود نقدینگی جدید به بازار این اصلاح به تعویق افتاد. تا اینکه تعادل مزبور مختل شد و برخی سهام را که حتی تا محدوده ۳۰درصدی رشد کرده و از قیمت ذاتی خود فاصله گرفته بودند؛ دستخوش تغییر کرد.
او با اشاره به اینکه باید این تعادل میان خریداران و فروشندگان ایجاد شود، گفت: تا زمانی که چنین تعادلی ایجاد نشود و اصلاح قیمتی رخ ندهد، پتانسیل رشد دوباره به وجود نخواهد آمد. ولی تشکیل چنین رشدی در حال حاضر زود است و به‌نظر می‌رسد هنوز بازار برای هفته جاری و هفته آینده، روندی صعودی نخواهد داشت.
مهدی دلبری نیز معتقد است تا انتشار گزارش تولید و فروش ماهانه نوساناتی در محدوده فعلی خواهیم داشت.
نوید قدوسی، از دیگر تحلیلگران بازار سهام درباره روند بازار سهام به «دنیای اقتصاد» گفت: بازار و به خصوص سهامی که در دو هفته اخیر افت قیمت قابل توجهی داشته‌اند به نقاط حمایتی رسیده که در پایان هفته گذشته شاهد واکنش آنها بودیم. در این شرایط در صورت رسیدن اخبار مثبت و برطرف شدن نگرانی بازار بابت فروش سهام عدالت، امکان رشد شاخص کل وجود دارد. البته به احتمال زیاد شاهد بازاری در مجموع مثبت با کمی نوسان و دست به دست شدن بیشتر سهام خواهیم بود. با این حال باید توجه داشت تخلیه کامل فروشندگان و سهامداران مردد ممکن است کمی زمانبر باشد. محمد گرجی‌آرا اما روند خنثی برای بازار سهام در هفته آتی را محتمل می‌داند. وی معتقد است: به نظر می‌رسد اوایل هفته صعودی باشد و به مرور شاهد بازگشت قیمت‌ها باشیم. با این حال شاخص کل می‌تواند تا سطح ۹۵۰ هزار واحدی پیش رود. باید توجه داشت حرکت بازار در چند ماه اخیر ناشی از افزایش حجم معاملات و ورود پول حقیقی بود. در شرایط فعلی اما روند معاملاتی رو به نزول رفته و ورود پول‌های حقیقی کاهش یافته است. از این رو به نظر می‌رسد سرعت حرکت بازار دیگر همانند قبل نباشد و بعد از مقداری رشد مجدد حجم عرضه‌ها افزایش پیدا کند.
ولید هلالات نیز روند متعادل را برای شاخص سهام ارزیابی کرده و در این شرایط معتقد است پالایشی‌ها در مرکز توجه بورس‌بازان قرار خواهند گرفت. اما مهدی ساسانی دیگر کارشناس بازار سهام به «دنیای اقتصاد» گفت: برای پیدا کردن کف جدید در قیمت‌ها و آماده شدن به جهت صعود بیشتر در آینده تا مدتی شاهد نوسان قیمت سهام خواهیم بود. با نزدیک شدن به تیرماه اما دلایل بیشتری همچون فصل مجامع و تقسیم سود، حمایت‌های مجدد ارکان دولت از بازار به منظور جذابیت هر چه بیشتر دومین ETF دولتی برای رشد بازار میسر می‌شود. ضمن آنکه ارسال گزارش‌های فصلی و مشخص شدن شرایط فرآیند عملیاتی شرکت‌ها در دوران کرونا و رفع ابهام سرمایه‌گذاران در این خصوص پیش‌روی معامله‌گران قرار خواهد گرفت.
پشوتن مشهوری‌نژاد نیز معتقد است: فعلا تا زمانی‌که تکلیف سهام عدالت روشن نشود، بازار سهام شاهد صعود نخواهد بود و احتمالا برای مدتی به استراحت و نوسان جزئی ادامه دهد.
محمد خیری نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با اظهار این مطلب که چند فاکتور مهم و اساسی در کنار هم قرار گرفت تا بورس روند صعودی را طی کند، گفت: چنین رشد تند و تیزی نیاز به اصلاح دارد. درآمد دولت در سال‌های گذشته به‌خصوص درآمدهای نفتی دولت و امسال و همچنین سال آینده به شدت کاهش یافته است. همچنین تحریم‌ها نیز ورود ارز به کشور را تحت تاثیر قرار داده است. در این میان یک اتفاق خوب نگاه درست دولت بعد از سال‌های سال به بازار سرمایه است. دلیل اصلی که دولت بیش از گذشته مصمم به نگاه ویژه‌تر به بازار سهام شد، تامین مالی منابع مورد نیاز از این بازار بود. بر این اساس ایجاد صندوق‌های قابل‌معامله (ETF)، آزادسازی سهام عدالت و ورود شرکت‌ها و نهادهای مالی بزرگ به‌همراه چند عامل دیگر به‌عنوان محرک بازار سرمایه در این مدت شناخته شد. ورود این نهادهای شبه‌دولتی و دولتی تامین مالی از بازار سرمایه را سرعت بخشید. یک دلیل خیلی مهم دیگر که بیشتر بانک مرکزی در این موضوع دخالت داشت، بحث جذب نقدینگی سرگردان به بازار سرمایه بود. این تمایل نیز بیشتر برای آن بود که از ورود این نقدینگی به بازارهای دیگر سرمایه‌گذاری مانند دلار، سکه، مسکن و خودرو جلوگیری شود. یکی از سیاست‌های کنترلی تورم بانک مرکزی در قالب سیاست‌های مالی بود به جای سیاست‌های پولی. البته این امر برای بازار سهام نیز نکته مثبتی بود. ورود شرکت‌های جدید و جذب نقدینگی بیشتر که تولید شرکت‌ها را افزایش خواهد داد.
خیری در ادامه به آزادسازی سهام عدالت اشاره کرد و گفت: آزادسازی سهام عدالت و امکان فروش ۳۰درصد از سهام یک جو روانی و فشار فروش در بازار ایجاد کرد. در واقع یکی از بهانه‌های ریزش بازار همین آزادسازی سهام عدالت بود. اصلاح برای شناسایی سود، تخلیه پتانسیل فروش و تعادل در عرضه و تقاضا سبب خواهد شد تا اصلاح و ریزش چندانی در آینده بازار نداشته باشیم. به عبارت دقیق‌تر رشد مجدد بازار بعد از یک دوره نوسانی با شیب کندی آغاز خواهد شد.
او به بررسی روند آینده بازار از منظر تکنیکال پرداخت و گفت: بر اساس این تحلیل اصلاح اخیر طبق موج A بوده و امواج B و C صعودی در انتظار شاخص کل بورس خواهد بود. البته شاید نماگر اصلی بازار با این رشد نیز نتواند به محدوده صعودی گذشته دست یابد و در این مسیر با یکسری اصلاحات کوچک نیز همراه شود. ولی عبور از سقف قبلی و رسیدن به محدوده‌های بسیار بالاتر تا پایان سال جاری برای نماگر اصلی بازار متصور می‌شود.
صعود شاخص کل بورس تهران
برخی کارشناسان هر چند اندک معتقدند پس از اصلاح ۱۰ درصدی شاخص سهام در روزهای گذشته، نوبت به رشد قیمت سهم‌ها رسیده است. عظیم ثابت، یکی از این کارشناسان است که محتمل‌ترین سناریوی پیش‌روی بازار سهام را صعود می‌داند و معتقد است: تقریبا در همه سهام اصلاحات بسیار خوبی داشتیم و انگیزه خرید سهام تقویت شده است. در این میان به نسبت نیز هیجانات و هراس‌ها کنترل شده و در عین حال نقدینگی خوبی همچنان در بازار وجود دارد. ضمن آنکه قیمت‌های جهانی، به ویژه نفت نیز در کف قرار دارند و نگرانی فعالان بازار از سهام عدالت و ETFها کم شده است. بر اساس مبانی تکنیکالی نیز شاخص کل سهام در محدوده خوبی تصمیم به بازگشت گرفت. ابوالفضل شهرآبادی اما اعتقاد دارد به اندازه کافی اصلاح قیمت‌ها صورت گرفته است. او با این استنباط درباره وضعیت پیش‌روی بازار سهام گفت: برای هفته پیش رو روندی صعودی انتظار می‌رود زیرا به اندازه کافی اصلاح انجام شده است و انتظار می‌رفت که از اواسط هفته گذشته شاهد بازگشت روند صعودی باشیم که آخرین روز هفته بالاخره این اتفاق افتاد و تعدادی سهام در صف خرید قرار گرفتند. در ادامه نیز در صورتی که شاهد وقوع اتفاق غیرمنتظره‌ای نباشیم، شاخص سهام صعودی خواهد بود.
حمیدمرتضی کوشکی اما رشد نرخ ارز، شیب ملایم صعود بازار جهانی، کاهش فشار و تنش ناشی از احساسات را از جمله اهرم‌هایی می‌داند که می‌تواند روندی صعودی را برای شاخص سهام به ارمغان بیاورد.
انتظارات تورمی یکی از عواملی است که در سال گذشته نیز اهرم رشد شاخص کل بورس تهران شد.
محسن احمدی در این باره تاکید کرد: به دو دلیل روند معاملات بورس در هفته پیش رو مثبت است. دلیل اول اینکه در هفته گذشته سهام بزرگ بورس با اصلاح اساسی مواجه شدند و دلیل دوم این است که با توجه به انتظارات تورمی که وجود دارد و در نظر گرفتن این نکته که بورس علاقه‌مند به آن است انتظار رشد قیمت سهام به خصوص سهام بنیادی و ۵۰ شرکت بزرگ بورس وجود دارد. فردین آقابزرگی از دیگر کارشناسان بازار سرمایه نیز اعلام کرد: به نظر می‌رسد اصلاحات قیمتی اخیر با توجه به ریزش‌های چند روز گذشته بازار سهام، رو به اتمام بوده و انتظار داریم بازار از روز شنبه با تعادل نسبی همراه شود.
او ادامه داد: البته روند مزبور تداوم چندانی نخواهد داشت؛ از یکسو رشد قیمت اخیر در بیشتر سهام شرکت‌ها با عملیات بنگاه‌ها و وضعیت تولید و فروش آنها تعادل منطقی ندارد و از سوی دیگر با توجه به شیوع بیماری کرونا، اقتصاد جهانی تحت تاثیر این موضوع قرار گرفته است. به این ترتیب پیش‌بینی می‌شود از اواخر هفته شاهد اصلاح مجدد قیمت‌ها و افت شاخص کل بورس باشیم.
به گفته آقابزرگی، بازگشت بازار سهام در جریان معاملات روز چهارشنبه نیز بیشتر تحت تاثیر فضای مثبت ایجاد شده به دنبال صحبت‌هایی بود که درباره حمایت از بورس شکل گرفت. او در ادامه به ورود نقدینگی با چنین حجم بالایی در روزهای گذشته اشاره کرد و گفت: هر چند یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر رشد بازار سهام در این مدت ورود نقدینگی با حجم بسیار بالا بوده، ولی به نظر می‌رسد این ورود نقدینگی تداوم چندانی نداشته باشد.
انتظار برای اصلاح بیشتر قیمت‌ها
در این میان برخی از خبرگان بازار سهام به اثرگذاری برخی از متغیرهای کلان اقتصادی همچون تورم اشاره دارند و معتقدند در حال حاضر بخشی از تورم انتظاری در بورس پیش‌خور شده است.
سعید اسلامی بیدگلی، دبیر کل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری در این باره می‌گوید: اگر چه رشد تورم در کوتاه‌مدت موجب رشد شاخص بورس می‌شود اما سرمایه‌گذاران بورسی در بلندمدت از رشد تورم متضرر خواهند شد. این نکته را نیز باید در نظر گرفت که در فروردین‌ماه و تا نیمه اردیبهشت‌ماه بازار سرمایه با سرعت زیادی رشد کرده است و بخشی از تورم انتظاری در بورس به اصطلاح پیش‌خور شده است. در این شرایط که هم بحث آزادسازی سهام عدالت را داریم و هم عرضه اولیه‌های موجود، خوب است که سیاست‌گذاران و دولت با حمایت از بازار به فکر حضور بیش از پیش سرمایه‌گذاران در بورس باشند.
از نگاه یکی از کارشناسان بازار سهام اما اصلاح بیشتر قیمت‌ها باعث تلخ‌کامی تازه‌واردها می‌شود. محمد مهدی مومن‌زاده به «دنیای اقتصاد» گفت: اگر چه شرایط غیرقابل پیش‌بینی شده اما به نظر می‌رسد که با توجه به اصلاح قیمت‌ها در هفته گذشته اصلاح بیش از این موجب تلخ‌کامی سرمایه‌گذاران نوپا شود و پول‌های خردی که به تازگی وارد بازار شده از ادامه روند اصلاحی بترسد و راه خروج را در پیش بگیرد.
محمد داوود فصاحت از دیگر کارشناسان بازار سهام است که می‌گوید: انتظار اصلاح بیشتر قیمت‌ها وجود دارد. با توجه به رشدی که در هفته‌های پیش داشتیم و شروع روند اصلاحی در روزهای گذشته، حتی در صورت رشد قیمت سهام در دو روز ابتدایی هفته، از اواسط هفته انتظار می‌رود شاهد شروع روند اصلاحی باشیم. سهامداران تازه‌وارد باید همان‌طور که با صعود شاخص و رشد قیمت‌ها آشنا شده‌اند، با افت شاخص و کاهش اصلاحی قیمت‌ها نیز کنار آمده و بدانند که ذات بازار این است.
احتمال تغییر فاز در بورس تهران
بازار سهام در هفته گذشته با وجود دارا بودن دو روز کاری کمتر به روند منفی خود ادامه داد تا با کاهش ۵ درصدی شاخص کل، افت دماسنج تالار شیشه‌ای از نقطه اوج ۲۲ اردیبهشت ماه از ۱۰درصد فراتر رود. با این حال، در روز چهارشنبه نشانه‌های اولیه از تعادل بازار پس از افت سنگین اخیر قابل رصد بود. مطابق با تعاریف مرسوم در بازارهای مالی در زمینه میزان افت از قله قیمت‌ها، بورس تهران اکنون وارد فاز اصلاحی شده است.
در صورت ادامه این روند و افت شاخص به محدوده کمتر از ۸۴۰ هزار واحد، می‌توان از سناریویی سخن گفت که در آن تحت عنوان ورود به فاز خرسی (Bear Market) یاد می‌شود که مقارن با تشدید افت قیمت‌ها در بازارهای مالی است؛ شرایطی که با مختصات رفتاری فاز اصلاحی متفاوت است. در بحث دلایل افت کنونی علاوه بر گزارش‌های ضعیف‌تر از انتظار ۱۲ ماهه شرکت‌ها به عواملی همچون احتمال افزایش نرخ سود اوراق بدهی و نیز آماده‌سازی برای عرضه سهام عدالت اشاره می‌شود. با توجه به سطح عمومی قیمت‌های سهام از یکسو و فروکش کردن تب ورودی نقدینگی جدید از سوی دیگر انتظار می‌رود برخورد سنگین عرضه و تقاضا در این هفته تعیین‌کننده روند کوتاه‌مدت بازار باشد.
*شروین شهریاری
- 18
- 6
