اقتصاد جهان در سال ۱۳۹۹

سال ۱۳۹۹ برای بازارهای جهانی سالی پر التهاب و بااهمیت خواهد بود چراکه علاوه بر ریسک های سیاسی- اقتصادی موجود، شیوع ویروس کرونا (corona) هم بر شدت نااطمینانی ها افزوده و رکود مالی در سرتاسر دنیا را تشدید کرده است. اصلاح بازارهای سهام جهانی یا به تعبیر دیگر تغییر محتمل سیکل افزایشی بازارها به روند کاهشی، منحنی سابق بازدهی اوراق خزانه داری، رکورد حجم بدهی های جهانی، خطر توسعه و گسترش ویروس کرونا برای اقتصاد بین المللی همگی من جمله ریسک های سال آینده شمسی محسوب می شوند.

اصلاح وال استریت

شاخص های اصلی وال استریت بین ۱۹ تا ۳۴ درصد دچار ریزش شده و زمینه را برای بروز یک اصلاح کامل و حتی تغییر از سیکل افزایشی به کاهشی فراهم کرده است. چنانچه سیکل افزایشی بازار سهام به پایان برسد، یکی از علائم اصلی رکود مالی آژیر خطر را به صدا در می آورد. در واقع کاهش افزون بر ۲۰ درصدی شاخص ها احتمال وقوع اصلاح را تائید می کند. شاخص S& P۵۰۰ در ابتدای سال اخیر شمسی از زیر ۳ هزار واحد به بالای ۳ هزار و ۳۰۰ واحد صعود پیدا کرده بود، ولی هم اینک پایین تر از مرز سه هزار واحدی قرار دارد. ۲ دوشنبه سیاه در اسفند ماه علاوه بر یک جمعه سیاه دیگر در طول همین ماه وضعیت اقتصادی آمریکا را بسیار متزلزل نشان می دهد. از همین رو بانک مرکزی آمریکا با تقلیل نرخ بهره این نرخ را به صفر درصد رساند که در تاریخ تنها در دوره بحران مالی دهه قبل رخ داده بود، همچنین تقلیل یک درصدی در تاریخ بی سابقه بوده است.

سال پیش خیلی درمورد بروز رکود مالی ظرف ۱۲ الی ۲۴ ماه از ابتدای سال ۱۳۹۸ اخطار داده بودند. ازده شناساگر رکود حداقل هشت گزینه در سال ۱۳۹۸ با چراغ قرمز وضعیت را ضروری نشان می دادند. منحنی بازدهی اوراق خزانه داری آمریکا چند ماه متوالی معکوس بود ولی در پاییز منحنی به حالت طبیعی بازگشت. با این حال در فصل زمستان بار دیگر معکوس شده و علاوه بر این هم امر بازدهی اوراق بالاخص نسخه با سررسید ۱۰ سال به کف تاریخی خود رسیدند. اعوجاج در بازار مالی آمریکا هم زمان با ریزش شدید وال استریت و افت رشد اقتصاد بین الملل همگی دست در دست یکدیگر داده تا وضعیت در بازارها شدیداً متزلزل شود. با توجه به پیش رو بودن انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، سقوط کامل بازار سهام میتواند شانس دونالد ترامپ برای انتخاب دوباره را تضعیف کند.

تشدید احتمال رکود

احتمال وقوع رکود مالی کم کم رو به افزایش است به طوریکه اروپا و ژاپن در صدر ریسک پذیری و آمريکا هم با توجه به وضعیت اخیر بازارهای سهام در خطر جدی قرار گرفته است. طبق پیش بینی ها احتمال وقوع رکود نسبت به پارسال از ۳۹ درصد به بالای ۵۰ درصد برای ۱۲ ماه ماه آینده رسیده و بسته انبساطی بانک های مرکزی نیز تا به حال گشایشی در وضعیت بازارها ایجاد نکرده است.

کاهش فاصله نرخ بازدهی اوراق کوتاه مدت و بلندمدت به معنای نیاز به تقلیل شتاب انقباض پولی تلقی می شود. کاربرد اصلی این معیار، پیش بینی احتمال بروز رکود اقتصادی با تأخیر ۱۲ماهه است. در صورتیکه منحنی به سوی خطی شدن پیش برود، احتمال وقوع رکود هم فزونی می یابد. در حالتی که منحنی معکوس شود( نرخ بازدهی اوراق ۲ ساله از نسخه ۱۰ ساله سبقت بگیرد)، نشانه قدرتمندی از یک بزنگاه اقتصادی جدی مخابره خواهد شد. این علائم آخرین بار در سال ۲۰۰۶ میلادی( یک سال قبل از بحران مالی بین المللی) ثبت شده بود. رئیس اسبق فدرال رزرو آمریکا نسبت به برداشت اشتباه از سیگنال منحنی بازدهی اوراق هشدار داد. در شرایطی که برای خارج شدن از بحران مالی دهه پیشین اقدامات غیرمتعارفی از طرف بانک مرکزی آمریکا به اجرا در آمد، اتکا به تنها یک سیگنال( منحنی بازدهی اوراق) برای پیش بینی دوره رکود کافی نیست.

هرچند در طول تاریخ، معکوس شدن منحنی بازدهی نشانه قدرتمندی از سراشیبی اقتصاد ارائه داده است؛ ولی مسئله در برهه زمانی فعلی اندکی پیچیده تر از دوره های قبل بنظر می رسد؛ چراکه سیگنال های نرمال در بازارها دچار اعوجاج شده اند، اعوجاجی که نتیجه تغییرات گسترده رگولاتوری و اجرای بسته تسهیل اندکی برای خروج از بحران دهه گذشته محسوب می شود. در حال حاضر اختلاف عقیده ای بین اقتصاددانان بروز یافته که درباره‌ی دقت و صحت علامت دهی منحنی بازدهی است. بعضی معتقدند سیگنال بازار اوراق دیگر اثر پیشین را ندارد و دیگران هم چنان به این معیار استناد می کنند. در این وضعیت اهمیت توجه به دیگر مولفه ها بیش از پیش بوجود می آید و نباید با تکیه بر یک پیام به پیش بینی رکود پرداخت؛ لیک نادیده گرفتن این مؤلفه هم به همان میزان ریسک آفرین خواهد بود.

برنانکی با اشاره به عوامل دخیل در بروز بحران قبل که حتی با تلاش فدرال رزرو ناشناس باقی ماندند، بر اهمیت جستجو برای علل مؤثر بر افزایش نرخ بازدهی اوراق کوتاه مدت خزانه داری هم زمان با عدم رشد بازدهی در سررسیدهای بلندمدت تأکید کرد. احتمالا تنها معیاری که به وضوح ریسک آینده برای اقتصاد آمریکا را نشان می دهد، روند رشد استقراض دولت و سقف کسری بودجه است. در حالیکه وضعیت کلی اقتصاد امروز در زمینه های گوناگون به اندازه نرمال قوی است؛ ولی دولت به جای رسیدگی به روند رشد بدهی در دوره رونق، هم چنان به رویه پیشین ادامه می دهد. در واقع ، ریسک اصلی برای اقتصاد آمریکا در این مسیر رو به گسترش است.

بازدهی اوراق خزانه داری آمریکا با سررسیدهای سه ماهه، ۲ و ۱۰ ساله، همگی به زیر یک درصد نزول کرده که در طول تاریخ بی سابقه محسوب می شود.

اونس از قعر تا سقف

انس طلا با این که در طول سال جاری شمسی از رکود ۷ ساله خود نیز عبور کرد ولی با افت شدید چند هفته گذشته همسو با بازارهای سهام و اوراق، عملکرد بسیار ضعیفی در کارنامه خود ثبت کرد. البته در فاز اول شرایط رکودی قیمت فلز زرد ابتدا دچار تنزل و در فاز دوم صعود پر شتابی را شروع می کند. بنابراین پیش بینی می شود بعد از افت شدید این فلز ارزشمند وارد کانال صعودی ای شود که میتواند از مرز ۱۸۰۰ دلاری نیز عبور کند.