راهیان... خون

هنوز از شوک خبرهای ناگوار زلزله‌های هر روزه و مرگ غم انگیز و بی‌خانمانی شمار زیادی از هموطنان‌مان از غرب تا شرق کشور فارغ نشده بودیم که خبر مرگ دختران دبیرستانی «نظرآباد البرز» در اردوی راهیان نور که با هدف بازدید از مناطق جنگی اعزام شده بودند، کام‌مان را بیش از بیش تلخ کرد.

تعدادی از این دختران نوجوان با ذوق و شوق کیلومترها راه را پیموده بودند تا گوشه‌ای از رشادت‌ها، از جان‌گذشتگی‌ها و شهامت‌های هم‌نسل‌های پدرانشان یا خود آنها را در هشت سال جنگ تحمیلی از نزدیک شاهد باشند، و همچنین از امتیاز ۸ نمره عملی درس آمادگی دفاعی که لازمه اخذ آن شرکت در این گردشگری جنگ است، استفاده کنند، آنها قبل از اینکه به مقصد برسند در جاده سوسنگرد استان خوزستان برای همیشه خاموش شدند.

شاید بخت با جهان یار بود که «مریم میرزاخانی» ریاضیدان فقید و نامی دنیا از حادثه واژگونی اتوبوس اردو دانش‌آموزی در دهه هفتاد جان سالم به در برد وگرنه جهان از وجود یک دانشمند که رازهای نهفته‌ای از دنیای علم ریاضی را عیان کرد محروم می‌شد.

اگر چه این اولین بار نیست که اردوهای دانش‌آموزی - چه در قالب کاروان‌های راهیان نور و چه در قالب اردوهای تفریحی سیاحتی، یا علمی - به مقصد نمی‌رسد و امیدواریم که آخرین بار باشد، حافظه تاریخی مردم ما هنوز فاجعه دردناک مرگ ۲۶ دانش‌آموز بروجنی را در سال ۹۱ در اردوی راهیان نور از یاد نبرده است، با وجود اینکه در آن زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای انتقال اطلاعات و اخبار به مانند امروز مرسوم نبود، اما عمق و تاثیرگذاری آن تراژدی در حدی بود که افکار عمومی جامعه را با خود همراه کرد، به طوری که حتی کار به صحن علنی مجلس کشیده شد و بحث استیصاح وزیر وقت آموزش پرورش نیز مطرح شد.

اگرچه حاجی‌بابایی به جای اینکه موضع دفاعی بگیرد، از موضع تهاجمی ظاهر شد و حق به‌جانبانه در واکنش به مرگ دختران بروجنی با گفتن «بروید از مسئولش بپرسید» یک واژه جدید با تعاریف جدید را به فرهنگستان ادب فارسی افزود و آن واژه این بود که «مسئول» شخصی غیر از «مسئول» است. در حالی که مسئول مستقیم اردوهای دانش‌آموزی شخص وزیر است. از این دست نمونه‌ها در کارنامه اردوهای دانش‌آموزی به وفور به چشم می‌خورد که بازگو کردن همه آن یا حتی بخشی از آن در این مقال نمی‌گنجد. 

اکنون این سوال پیش می‌آید که دلیل بروز این قبیل حوادث در این حجم وسیع چه می‌تواند باشد و باید نوک پیکان را به سمت چه شخص و یا سازمانی نشانه رفت، بدون شک والدین دانش‌آموزانی که اجازه می‌دهند فرزندشان در اردوها حضور پیدا کنند به مدرسه و بالاتر از آن به وزارتخانه آموزش و پرورش اعتماد داشته‌اند، اما اینکه آموزش پرورش یا نهادهای مربوطه چقدر امانت‌دار این اعتماد هستند، جای بحث و بررسی دارد.

مسئله اصلی در برگزاری اردو‌های دانش‌آموزی حفظ سلامت و امنیت دانش‌آموزان است که این موضوع نیازمند مجموعه‌ای از زیر پساخت‌های گوناگون است، مهم‌ترین بخش در حفط امنیت جان دانش‌آموزان ناوگان حمل و نقل در این اردوها است، نگاهی گذرا به این سیستم ما را به این نتیجه می‌رساند که در بسیاری از اردوهای حادثه‌خیز اتوبوس‌های استفاده شده از سوی مدارس به منظور حمل و نقل دانش‌آموزان استانداردهای لازم را ندارند، اگر چه به گفته کارشناسان پلیس راه، اکثر تصادفات اتوبوس‌های حامل دانش‌آموزان تاکنون براثر خطای انسانی راننده مانند خواب‌آلودگی، سرعت غیرمجاز یا نقص فنی اتوبوس اتفاق افتاده است که همگی آن حاکی از سوءمدیریت در برگزاری اردوهای دانش‌آموزی است. این اردوها خواه در قالب راهیان نور و با انگیره کسب نمره درس آمادگی دفاعی باشد و خواه با انگیزه سفرهای سیاحتی -تفریحی یا بازدید از مناطق جنگی، آموزش و پرورش وظیفه دارد که امانتدار اعتماد مردم در حفظ سپردن فرزندان خویش به دست آنان باشد.

با توجه به واقعه اخیر، سخنان مدیرکل فرهنگی- هنری اردویی و فضا‌های پرورشی کشور که چندی پیش کنترل سفرها‌ی برون‌استانی دانش‌آموزان را مطرح کرده بود، در حقیقت نوعی فرافکنی بوده است تا آنکه به صورت عملی انجام شود. علی رمضانی هفته گذشته در گفت‌وگو با خبرگزاری میزان از تجدید نظر درآیین‌نامه اردوهای دانش‌آموزی خبر داده بود و اعلام کرد: براساس شیوه‌نامه جدید آموزش و پرورش، به منظورافزایش ضریب ایمنی دانش‌آموزان تمامی اردو‌ها با فاصله بیش از ۲۰کیلومتر از حاشیه شهر توسط مرکز کنترل سفر‌های برون استانی به‌صورت ۲۴ ساعته کنترل می‌شود و مدارس برای سفر‌های دانش‌آموزی ملزم به کسب مجوز رسمی شده‌اند.

این مقام آموزش و پرورش همچنین تصریح کرد: وزارت آموزش‌وپرورش به منظور آگاهی از نحوه برگزاری اردو‌های دانش‌آموزی و معرفی مسئولیت مجریان امر، آزمون‌هایی را به‌صورت کلاس‌های ضمن خدمت برای ۶۰هزار مدیر و مربی برگزار می‌کند و مجریان ملزم به شرکت در این آزمون‌ها هستند. اما ظاهر این آیین نامه هنوز موفق به طی راهروهای وزارتخانه نگردیده است تا به مرحله ابلاغ و اجرا برسد.

واقعیت این است جاده همچنان پر خطر است و اردوهای دانش‌آموزی همچنان پابرجا، بنابراین لازم است برای جلوگیری از دست دادن سرمایه‌های انسانی کشور که همان دانش‌آموزان است برنامه‌ریزی هدفمند برای سیستم جامع اردوهای پژوهشی کشور تدوین شود و آیین‌نامه‌های اردوهای دانش‌آموزی به صورت دقیق تری بازنگری شود همچنین تمهیدات لازم برای اجرای امن این‌گونه اردوها انجام شود. تا دیگر شاهد کوچ غریبانه جوانان و نوجوانان آینده‌ساز مملکت و عزادار شدن خانواده‌های آنان نباشیم.