جامعه نیازمند اطلاع‌رسانی درباره مصرف ریتالین

برخی از دانش آموزان در فصل امتحانات مصرف قرص ریتالین را به‌جای مطالعات در طول ترم ترجیح می‌دهند. این در حالی است که بر اساس نظرات متخصصان دارویی پس از مصرف این دارو سیگنال‌های مغز در یک طیفی شروع به یادگیری و توجه می‌کند و بر اثر کاهش این سیگنال‌ها ( زمانی که دوز دارو در خون پایین می‌آید) یادگیری نیز کاهش می‌یابد و به نوعی تبدیل به فراموشی می‌شود و حتی داشته‌های قبلی نیز امکان بازآوری ندارد. با این تفاسیر فرد به فراموشی موقت و پاک‌شدن اطلاعات حافظه کوتاه مدت دچار می‌شود.

بر اساس نظرات مسئولان در وزارت بهداشت و درمان مصرف ریتالین در دوره امتحانات میان دانش‌آموزان برای افزایش توجه و بیداری‌های شبانه برای درس خواندن ۵/۴ درصد است که این آمار تقریبا فاجعه است. دانش‌آموزان باید بدانند که آمفتامین‌ها به شدت وابستگی ایجاد می‌کنند. بخشی از عوارض خطرناک این دارو عبارتند از: اعتیاد، بی‌خوابی، بیقراری، پرخاشگری زیاد و خشم، سرگیجه، تهوع، بی‌اشتهایی،‌ درد معده و مشکلات گوارشی، حالات روان پریشی و جنون، ضربان قلب و فشار خون و وابستگی به دارو.

بر اساس بررسی‌های انجام شده در کشور تهیه قرصی همچون ریتالین برای دانش آموزان سخت نیست و به‌رغم محدودیت‌هایی که در داروخانه‌ها مبنی بر عدم ارائه دارو بدون دفترچه و تجویز پزشک وجود دارد باز هم برخی دانش آموزان به عنوان سرگروه اقدام به تهیه این قرص‌ها کرده و آن را با قیمت‌های متفاوتی از هفت تا ۱۵ هزار تومان به دانش آموزان دیگر می‌فروشند؛ به نظر می‌رسد، با وجود تلاش‌های صورت گرفته هنوز ضعف‌های نظارتی در حوزه توزیع دارو و کنترل بازار سیاه فروش قرص‌هایی چون ریتالین و ترامادول پابرجاست؛ هرچند در این میان جای خالی اطلاع‌رسانی و آگاهی‌دهی به خانواده‌ها و دانش آموزان نیز به شدت احساس می‌شود.

در این باره نادر منصورکیایی، مدیرکل دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی نسبت به سوءمصرف داروها در کودکان و نوجوانان و تبعات زیانبار آن به خانواده‌ها هشدار داد و درباره افزایش مصرف ریتالین در دانش‌آموزان اظهارکرد: بر اساس گزارش سامانه پایش و مدیریت آسیب‌های اجتماعی دانش آموزان، یکی از رفتارهای پرخطر در این قشر، گرایش به مصرف داروهایی چون ریتالین و ترامادول است.

در همین رابطه یک روانشناس بالینی و مدرس آموزش خانواده درباره مصرف قرص ریتالین در شب امتحان با هدف افزایش تمرکز در مطلبی نسبت به تبعات مصرف این دارو به دانش‌آموزان و خانواده‌ها هشدار داده است. محمد حسن طالبی عنوان کرد:‌ ریتالین یا متیل فندایت جزو دسته داروها و مشتقات آمفتامین‌ها است،‌ اصلی‌ترین دلایل تجویز آن توسط متخصصان برای کودکان بیش فعال و دارای نقص توجه است و آن هم زمانی استفاده می‌شود که بیش فعالی به نوعی به خود و دیگران و نقص توجه به رشد کودک آسیب وارد کند.

رتبه پنجم مصرف «ریتالین»

سخنگوی وزارت بهداشت با اشاره به عوارض مصرف خودسرانه ریتالین، گفت: مطالعات در داخل کشور نشان می‌دهد مصرف ریتالین در برخی دانشجویان بعد از الکل، مواد خانواده حشیش، تریاک و ترامادول رتبه پنجم را به خود اختصاص می‌دهد. ایرج حریرچی با اشاره به افزایش مصرف قرص ریتالین در میان برخی دانش‌آموزان و دانشجویان با آغاز فصل امتحانات، افزود: ریتالین داروی محرکی از خانواده مواد آمفتامینی و نام ژنریک این دارو متیل‌فنیدیت است. باید توجه کرد که ریتالین در درمان بیماری بیش فعالی و کم توجهی کودکان و نوجوانان بکار می‌رود و دارویی است که توسط نوجوانان و جوانان به ویژه محصلان و دانشجویان در شب‌های امتحان و بطور عمده برای بهبود تمرکز و کاهش خواب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

او با بیان اینکه گزارشاتی وجود دارد که نشان می‌دهد، فروش این دارو در زمان برگزاری امتحانات تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد، افزود: یکی از علل شیوع قابل توجه مصرف این دارو عدم‌اطلاع از عوارض جانبی آن است. عوارضی از قبیل تهوع و استفراغ، بی‌اشتهایی، بی‌خوابی، افزایش اضطراب، احساس سرگیجه و سردرد، خارش و جوش‌های پوست و در مواردی بروز حالت‌های روان‌پریشی است. عوارض مصرف طولانی مدت ریتالین یا مقدار زیاد و خود سرانه آن می‌تواند از این هم خطرناک‌تر باشد و حتی موجب مرگ در نوجوانان و جوانان می‌شود. از سوی دیگر ریتالین در موارد مصرف خودسرانه، امکان اعتیادآوری دارد.

حریرچی با بیان اینکه مطالعات نشان می‌دهد که مصرف همزمان ریتالین با الکل می‌تواند عوارض جانبی ناشی از مصرف آن را به‌ طور قابل توجهی افزایش دهد و شانس مرگ ناشی از مصرف آن را افزایش می‌دهد، افزود: فروش ریتالین برای درمان اختلال بیش فعالی و کم توجهی و به‌طور کلی مصارف پزشکی، با نسخه پزشک است و معمولا در داروخانه‌های منتخب و با تشکیل پرونده به بیمار ارائه می‌شود. هرچند همچون بعضی از داروهای دیگر که قابلیت سوء‌مصرف دارند، از تعداد معدود داروخانه‌ها نشت کرده و به ویژه در فصول برگزاری امتحانات به دلیل افزایش تقاضا، در دسترس نوجوانان و جوانان قرار می‌گیرد.

او افزود: یک مطالعه در کشور آمریکا روی دانشجویان کالج نشان داد که ۲۹ درصد کسانی که مورد مصاحبه قرار گرفته‌اند، سابقه مصرف ریتالین داشتند. در یک مطالعه طولی در یک دوره چهار ساله مشخص شد که شیوع سالیانه مصرف آمفتامین در دانش آموزان پایه‌های هشتم، دهم و دوازدهم به ترتیب ۷/۲ ، ۳/۴و ۵/۴ گزارش شده است. در همین دوره شیوع یکساله در دانشجویان حدود پنج درصد گزارش شده بود. به گزارش ایسنا، او تاکید کرد: مطالعات در داخل کشور نشان می‌دهد مصرف ریتالین در برخی دانشجویان بعد از الکل، مواد خانواده حشیش، تریاک و ترامادول رتبه پنجم را به خود اختصاص می‌دهد.

افراد را نسبت به‌مصرف ریتالین کنجکاو نکنید

یک عضو کمیسیون بهداشت ‌و درمان مجلس درباره مصرف ریتالین در بین دانشجویان به خبرنگار «آرمان» می‌گوید: برخی از افراد و کارشناسان بر افزایش مصرف ریتالین در بین دانش آموزان و دانشجویان تاکید می‌کنند، باید دانست که تمامی افراد در جامعه از دانشجویان و دانش‌‌آموزان انتظار فعالیت مناسب داشته تا در مباحث علمی و رفتاری الگوی دیگران باشند. بهروز بنیادی می‌افزاید: در کشور ما این مساله چندان بغرنج نیست و تعداد افراد مصرف‌کننده این دارو محدود است. به گفته او رسانه‌ها درباره مصرف ریتالین بزرگ‌نمایی می‌کنند و این اقدام باعث شده تا برخی دانشجویان ناآگاه از عوارض مصرف این دارو فقط برای افزایش سطح یادگیری مصرف کنند.

بنابراین رسانه‌ها نباید در این زمینه به درج مطالب متعدد بپردازند، چون هر گونه اقدام از سوی رسانه‌ها در قالب تبلیغات منفی محسوب می‌شود. این نماینده مجلس می‌افزاید: از سوی وزارت بهداشت و درمان و سازمان غذا و دارو این دارو باید از طریق تجویز پزشک مصرف شود و فروش این دارو بدون نسخه ممنوع است. در این شرایط دانشجو از روش‌های دیگر برای بدست آوردن آن استفاده می‌کند.

در این وضعیت زمینه کنترل نشر دارو به بازار آزاد وجود ندارد. بنیادی تاکید می‌کند: بسیاری از نوجوانان و جوانان با درج اخباری درباره ریتالین نسبت به مصرف این دارو کنجکاو می‌شوند. او می‌افزاید: ‌بنده آمار دقیقی درباره مصرف ریتالین در کشور ندارم و هیچ فردی هم تاکنون در این باره عدد و رقم دقیقی را مطرح نکرده است. بنیادی در پاسخ به این سوال که برای جلوگیری از نشر برخی داروهای حساس در جامعه چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟ می‌افزاید: در مباحث سلامت فقط باید از طریق اطلاع‌رسانی بتوان اقدامات اساسی انجام داد. باید مقوله سلامت را در جامعه ترویج کرد. برای مثال استخدام ناظر و بازرس در هر کار چندان اقدام مناسبی نیست، بنابراین جامعه باید نسبت به مضررات این دارو آگاه باشند.

زهرا سلیمانی