برای سومین‌بار بود که استاد فرمول‌های انتگرال را توضیح می‌داد که به یکباره با لحنی تهدیدآمیز گفت زودتر بنویسید که برویم سراغ انتگرال دوگانه و سه‌گانه! همین یک جمله برای انفجار کلاس کافی بود.
خط نگاهم از روی تخته سفیدی که پر از فرمول‌های عجیب و غریب ریاضی بود، به محمد برگشت. هرچند تند‌تند فرمول‌ها را عینا از روی جزوه‌اش می‌نوشت، اما کاملا مشخص بود به جای یادگیری، درحال کپی‌برداری از روی تخته است، البته تقریبا تمام بچه‌های کلاس همین کار را می‌کردند و به جرات می‌توانم بگویم هیچ‌کس حتی یک کلمه هم از توضیحات استاد درباره فرمول انتگرال متوجه نشده بود.
۱۰ دقیقه‌ای طول کشید تا استاد شروع به پاک‌کردن تخته کرد تا به قول خودش انتگرال توابع گنگ را شروع کند ولی به محض نوشتن اولین فرمول صدای اعتراض بچه‌ها بلند شد؛ اعتراض به اینکه هنوز فرمول‌های انتگرال اول را متوجه نشده‌اند و نمی‌توانند دومی را هضم کنند! استاد اما گوشش به اعتراضات بدهکار نبود و دانشجویان هم هیچ‌کدام از مطالب قبلی را یاد نگرفته بودند و دست از اعتراض برنمی‌داشتند تا اینکه نهایتا استاد کلاس را تعطیل کرد و نارضایتی‌ها هم خود‌به‌خود به پایان رسید.
جلسه بعد هم وقتی دانشجویان سر کلاس این استاد حاضر شدند، همان روال قبلی تکرار شد؛ یعنی هم دانشجویان به عدم یادگیری فرمول‌های انتگرال اعتراض داشتند و هم استاد از نبود وقت بیشتر برای پرداختن به این مبحث درسی گلایه داشت و البته هر دو طرف هم حرف درست را می‌زدند؛ چراکه اصلا نباید در ترم اول مباحثی به دانشجویان آموزش داده شود که جایش در کلاس‌های دبیرستان است، اما خب، این نه گناه دانشجو است و نه گناه استاد.انتگرال همان مبحث درسی‌ای است که همیشه وقتی سر کلاس درس متوجه مباحث دیگر ریاضی نمی‌شدیم، معلم آن را به‌عنوان یکی از غول‌های ترسناک ریاضی معرفی می‌کرد و همین مساله هم باعث شده بود همیشه از روبه‌رو شدن با انتگرال‌ها وحشت داشته باشیم که خوشبختانه قبل از رفتن به پایه دوازدهم، ترسناک‌ترین فرمول‌های ریاضی از این پایه حذف شد و به قول معروف ما هم نفس راحتی کشیدیم، اما این خوشحالی تنها تا ترم اول دانشگاه دوام آورد، چراکه همه فرمول‌هایی را که در طول یک سال تحصیلی می‌خواندیم، باید تنها ظرف چند جلسه متوجه شویم! کاری ظاهرا غیرممکن که نه‌تنها دانشجویان بلکه اساتید را هم با مشکل روبه‌رو کرده است.
مشکلاتی که حذف انتگرال ایجاد کرده بود، تنها مختص کلاس یا دانشگاه ما نبود و حالا کل دانشجویانی که جزء تربیت‌یافتگان نظام جدید آموزشی وزارت آموزش‌وپرورش بودند، باید همه این فرمول‌ها را که گویی دوگانه و سه‌گانه و... هم دارد، در طول کمتر از یک ترم یاد بگیرند تا بعد از آن مباحث دانشگاهی مرتبط با انتگرال را هم فرا بگیرند، گویی قرار است هفت‌خوان رستم را در طول یک ترم پشت‌سر بگذارند! حذف انتگرال از پایه دوازدهم متوسطه هرچند در زمان اجرا هم با چالش‌هایی همراه بود، اما با شروع ترم تحصیلی پاییزه حواشی آن به حدی زیاد شد که انجمن ریاضی ایران ناچار به نامه‌نگاری با دفتر برنامه‌ریزی و تالیف کتب درسی شد تا چرایی حذف این مبحث مهم درسی را جویا شود و یک هفته مانده به پایان دی‌ماه این شورا به آن پاسخ داد که در بخشی از آن این‌طور آمده است: «مبنای این تغییرات، شایستگی‌ها و رویکردهای حاکم بر برنامه‌های درسی است. لذا با اینکه یکی از معیارهای تعیین محتوای کتاب‌های درسی متناسب بودن آن با اهداف رشته‌های دانشگاهی است، اما این تنها معیار موجود نیست و طبیعتا اهداف مدنظر برنامه درسی مدرسه‌ای بر اهداف آموزش عالی اولویت دارد.»
نکته قابل‌تاملی که در پاسخ به این نامه به نقل از محمدرضا سیدصالحی، سرپرست حوزه تربیت و یادگیری ریاضی رسانه‌ای شده، این است که او مفهوم انتگرال را به‌طور کامل جزء سرفصل‌های آموزش عالی دانسته و طبیعی است با چنین استدلالی حذف این مبحث ریاضی کار درستی تلقی می‌شود، اما این کار تبعات زیادی را تا همین جای کار برای جامعه دانشگاهی به همراه آورده است.
دعوای طرفداران و مخالفان انتگرال به فضای مجازی رسید
حذف انتگرال تنها به کلاس‌های درسی دانشگاهی ختم نشده و توفان توئیتری در موافقت و مخالفت با این مهم به راه افتاده است، اتفاقی که هرچند در اکثر مسائل اجتماعی- سیاسی رخ می‌دهد، اما این حجم از واکنش‌ها پیرامون حذف یک مبحث درسی در فضای مجازی خود نکته قابل‌توجهی است.یکی از کاربران در دفاع از حذف انتگرال نوشته است: «نصف‌شبی یادم افتاد اون انتگرال دبیرستان دقیقا قرار بود کجای زندگی به کار بیاد که اون‌همه سر پاس کردنش مصیبت کشیدیم!؟» کاربر دیگری نیز نظرش را این‌طور به اشتراک گذاشته است: «از انتگرال و مشتق هیچ‌جا به کارمون نیومد، دردناک‌تر اینه که بعدش رفتیم دانشگاه یه سری چیزای جدید یاد گرفتیم که اونام به کارمون نمیاد...»
در مقابل، منتقدان نیز این‌طور نوشته‌اند: «بحث انتگرال از کتاب‌های ریاضی دبیرستان حذف شده، به نظرم نظام آموزش‌وپرورش ایران باید هزاران بار از روی مطالب ریچارد فاینمن در حوزه آموزش‌وپرورش بخونه و بنویسه، برای برون‌رفت از این شرایط باید خودتون به فکر آموزش‌وپرورش فرزندان‌تون باشید، خارج از مدرسه.» یکی دیگر از کاربران هم معتقد است: «میگن قبلا نخوندیم ولی ازمون توقع دارن که باهاش مساله حل کنیم. ظاهرا بین #آموزش_وپرورش و #آموزش_عالی هماهنگی نبوده است.» «در نظام جدید ۶-۳-۳ در دبیرستان انتگرال تدریس نمیشه و ورودی‌های ۹۸ رشته‌های مهندسی، که اولین فارغ‌التحصیلان نظام جدید محسوب میشن، در ترم اول در این زمینه دچار مشکل شدن.»
سطح سواد فارغ‌التحصیلان نظام جدید به مراتب کمتر از نظام قدیمی‌هاست
فرهاد پازوکی، استاد هوافضای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌وتحقیقات درباره حذف مبحث انتگرال از دوران دبیرستان به «فرهیختگان» می‌گوید: «متاسفانه پایه ریاضیات در دانشجویان ما هر روز ضعیف‌تر می‌شود و اساتید فنی و مهندسی به‌راحتی این مساله را لمس می‌کنند که هر سال سطح سواد دانشجویان در ریاضی نسبت به گذشته کاهش پیدا کرده است.»
او با بیان اینکه از حذف مبحث انتگرال بسیار تعجب کرده‌ام، ادامه می‌دهد: «اساتید ما با سبک قدیم تدریس می‌کنند و از طرفی کتب دانشگاهی هنوز براساس سبک قدیم منتشر می‌شود و طبیعی است هم اساتید و هم دانشجویان با مشکل روبه‌رو شوند، تا جایی که می‌بینیم امروز مباحثی که دانشجو باید در دوران دبیرستان فرا گرفته باشد، در دانشگاه به آنها آموزش داده می‌شود.»
استاد هوافضای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌وتحقیقات تصریح می‌کند: «متاسفانه سیستم آموزش‌وپرورش ما به حدی ضعیف شده که هر سال احساس می‌کنیم دانشجویان ما از لحاظ سطح سواد نسبت به گذشته ضعیف‌تر می‌شوند و این مساله تنها مختص مباحثی مانند انتگرال نیست و حتی دانشجویان در نگارش یک نامه ساده نیز با مشکل روبه‌رو هستند.» پازوکی می‌گوید: «اساتید ما فارغ‌التحصیلان نظام آموزشی گذشته هستند و با آنچه این روزها در آموزش‌وپرورش تدریس می‌شود، آشنایی ندارند و همین مساله مشکل‌ساز شده است. شخصا دانشجویانی داشته‌ام که علنا گفته‌اند اصلا انتگرال را آموزش ندیده‌اند. جای تعجب دارد که انتگرال تنها یکی از مباحثی است که به دانش‌آموزان تدریس نمی‌شود و به‌طور کلی سطح سواد دانشجوی امروز با نظام آموزشی قدیم بسیار کمتر است.»
او با بیان اینکه ما همیشه از کشورهای دیگر الگوبرداری می‌کنیم، تصریح می‌کند: «بر همین اساس نظام آموزشی جدید اگر می‌خواهد بهروزرسانی شود باید براساس مباحث آموزش و پژوهش‌محوری پیش رود و دانش‌آموز باید یاد بگیرد چگونه پژوهش انجام دهد، چراکه به‌طور مثال در کانادا دانش‌آموزان به‌راحتی می‌توانند روی یک مبحث پژوهش انجام دهند و حتی در برخی علوم مانند زیست‌شناسی به دانش‌آموزان به صورت میدانی آموزش داده می‌شود، اما ما تنها با استفاده از عکس‌ها این کار را آموزش می‌دهیم.»
استاد هوافضای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌وتحقیقات می‌گوید: «ما می‌خواهیم آموزش‌وپرورش را بهروزرسانی کنیم، اما عملا در این مسیر حرکت نمی‌کنیم؛ چراکه معتقدم کسانی که کتاب‌های آموزش‌وپرورش را می‌نویسند، نمی‌دانند سیستم آموزشی در دنیا چگونه است و برای این کار آنها باید دوره‌هایی را آموزش ببینند و بعد دست به نگارش کتب جدید بزنند که متاسفانه این کار انجام نمی‌شود.»
پازوکی ادامه می‌دهد: «قطعا نمی‌توانیم یک‌شبه نظام آموزشی‌مان را تغییر دهیم بلکه باید براساس برنامه‌ریزی جلو برویم، اما کاری که امروز دنبال می‌شود، باعث شده آموزش عالی کشور نیز با مشکل روبه‌رو شود؛ چراکه باید کتب نظام آموزش عالی نیز تغییر کند، درحالی که هنوز رفرنس‌های دانشگاهی ما در رشته ریاضی مربوط به گذشته و براین اساس طراحی شده‌اند که دانشجویی قرار است آنها را فرا بگیرد مشتق و انتگرال را به‌خوبی می‌داند، اما عملا الان دانشجویانی داریم که باید به آنها این مباحث را هم آموزش دهیم.»
او با بیان اینکه تغییر در روند آموزشی باید از بالا به پایین باشد، می‌گوید: «ما باید تغییر در روش آموزش را از آموزش عالی شروع کرده و بعد به آموزش‌وپرورش می‌رسیدیم، اما عملا این روند برعکس دنبال شده است و به همین دلیل امروز می‌بینیم دانشجویانی وارد دانشگاه می‌شوند که هیچ اطلاعی از مبحثی مانند انتگرال ندارند. به‌طور مثال معیار فیزیک ۱ ما در فنی‌ومهندسی درباره مباحث مکانیک بوده و یکی از مسائلی که در این حوزه مطرح می‌شود، بحث سینماتیک است که درباره شتاب، سرعت و مسافت است که هرکدام از آنها انتگرال دارد، حال دانشجویی که اصلا مفهوم انتگرال را نمی‌داند، چطور می‌تواند این درس را فرا بگیرد؟» استاد هوافضای دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم‌وتحقیقات صحبت‌هایش را این‌طور به پایان می‌رساند: «آموزش‌وپرورش ما از پایه با مشکل روبه‌رو شده است. معتقدم نظام قدیم با وجود سختگیری‌های زیادی که داشت، سطح سواد بیشتری را به دانش‌آموزان منتقل می‌کرد ولی متاسفانه امروز با دانشجویانی روبه‌رو هستیم که سطح سواد به مراتب کمتری از فارغ‌التحصیلان نظام قدیم دارند.»
- 20
- 6
