پایان نامه هایی که دانشجویان نمی نویسند!/ پایان نامه ها در قفسه بی توجهی

چرا برخی پایان نامه های دانشجویان این روزها به ورق کاغذهایی تبدیل شده است که فقط به درد مطالعه دانشجو جهت بهره برداری، یا چاپ مقاله می خورد؟چرا بیشتر پایان نامه‌ها فایده ای جز ارتقای استاد راهنما و یا گرفتن تشویقی برای استاد ندارد؟

این که پای پایان نامه چه زمانی به دانشگاه ها باز شد و چه شد که کار به این جا کشید و چرا مفهوم پایان نامه مختص به نمره گرفتن و مقاله ارائه دادن شد، مقوله ای جداست.

اما این سوال را باید پاسخ داد که چرا متولیان این رویه را تغییر نمی دهند و گامی برای کاربردی کردن و استفاده از پایان نامه ها بر نمی دارند؟

پرده اول

نمی خریم چون هزینه افزایش می یابد

یک دانشجوی دکترای گیاه پزشکی می گوید: برای این که پایان نامه کاربردی داشته باشم و به اصطلاح کارم ارزش داشته باشد مدت ها زحمت کشیدم و سوژه ای انتخاب کردم و به سازمان مربوطه پیشنهاد دادم که با آن موافقت شد و شروع به کار کردم و توانستم برای آفتی که گریبانگیر گل های تزئینی بود شیوه درمانی پیدا کنم که تأثیر مثبتی داشت و آفت را بدون این که به مصرف کننده و گیاه صدمه بزند از بین می برد.

وی که مایل به ذکر نام خود در این گزارش نیست، ادامه می دهد: پس از اتمام کار و با این که تأثیر این شیوه فوق العاده بود و هیچ مخاطره زیست محیطی هم نداشت سازمان متبوع گفت هزینه گلخانه داران زیاد می شود و نمی تواند آن را به تولید انبوه برساند چون جمعیت هدف از آن استفاده نمی کند ما هم نمی توانیم امتیاز آن را از شما بخریم و کمک کنیم و به همین سادگی زحمت من و هزینه هایی که از جیب گذاشتم، به هدر رفت.

پرده دوم

خودم ننوشتم

یک دانش آموخته مقطع کارشناسی ارشد می گوید: اصلا پایان نامه ام را خودم ننوشتم زیرا با توجه به شواهد و اظهارات برخی فارغ التحصیل های پیشین و تجربه هایی که در این مورد داشتند و به من منتقل کرده بودند، می دانستم که از این پایان نامه های دانشجویی هیچ استفاده ای نمی شود.وی می افزاید: تنها استفاده ای که ممکن است از این پایان نامه ها شود، این است که دیگر دانشجویان به آن ها رجوع کنند در غیر این صورت، با همه دردسری که نوشتن و به نتیجه رساندن پایان نامه دارد، به رساله ای تبدیل می شود که در قفسه های کتابخانه های دانشگاه ها خاک می خورد.

وی با بیان این که ۸۰۰ هزار تومان هزینه خرید پایان نامه ام شد آن هم ۵ سال قبل که این مبلغ زیادی بود، بیان می کند: هزینه و زمانی صرف کردم به هدر رفت و فایده ای نداشت و بماند هدیه‌هایی که خریدم و هزینه ای که صرف پذیرایی از مدعوین شد.

یک دانش آموخته دیگر کارشناسی ارشد هم می گوید: پایان نامه ام را خودم نوشتم و به همین خاطر استرس و فشار و زحمت زیادی را هم تحمل کردم ولی هیچ فرقی با فردی که صفر تا صد پایان نامه اش را بیرون داده بود تا انجام دهند، نداشتم.

وی عنوان می کند: این توهین به دانشجویی است که برای پایان نامه اش زحمت کشیده است و البته این را هم بگویم که ۲ مقاله ISI ارائه دادم که حاصل آن فقط نمره ۲۰ پایان نامه بود.

وی ادامه می دهد: فکر می کردم پایان نامه نوشتن به درد بخورد ولی تنها فایده اش یاد گرفتن نوع نوشتنش بود تا شاید روزی که بیکار شدم پایان نامه بقیه دوستان را بنویسم و پول در آورم شاید هم مقاله های دیگر دوستان را نوشتم. پایان نامه و مقاله خودم که برایم فایده ای نداشت.

متأسفانه پایان نامه این دانشجویان هم مانند دانشجویان با انگیزه ای که با علاقه و پشتکار روی پایان نامه هایشان کار می کنند، تلنبار می شود و در یک جا قرار می گیرد. 

در قفسه هایی که هر سال انبوهی از پایان نامه های دانشجویی در آن گذاشته می شود.

پرده سوم

بانک اطلاعاتی 

یک استاد راهنما در این مورد می گوید: البته بدون شک اگر موضوع پایان نامه ها کاربردی انتخاب شوند و یا از نظر علمی مورد استناد قرار گیرند، پایان نامه ها در جاهای مختلف تلنبار نمی شدند که خاک بخورند.

دکتر «علی نیا» عنوان می کند: نبود بانک اطلاعاتی به کپی پایان نامه ها کمک می کند و اگر بانک اطلاعاتی جامعی مختص پایان نامه ها وجود داشت که همه از کار تحقیقاتی دیگران آگاه شوند، هم بهره برداری علمی از پایان نامه ها بیشتر می شد و هم امکان تقلب و کپی برداری به صفر می رسید. به این ترتیب لازم هم نبود که با مؤسساتی که پایان نامه می فروشند، برخورد قانونی انجام شود.

وی ادامه می دهد: با شرایط کنونی، انبوهی از دانشجویان بی انگیزه ای که حوصله نوشتن پایان نامه های بی نتیجه را ندارند و تنها نمره آن را می خواهند و استادانی که دریافت حق التحقیق هم حتی انگیزه خواندن پایان نامه های دانشجویان را به آن ها نمی دهد، تبدیل به معضلی برای نظام آموزش عالی کشور شده اند.

پرده چهارم

ما و دیگران

با مقایسه شیوه نوشتن پایان نامه در کشور ما و کشورهای اروپایی می توان دریافت که باید چگونگی پایان تحصیلات دانشگاهی در کشور را تقلید نمی کردیم و این موضوع بومی سازی می شد و با این مقایسه بسیاری از کاستی ها نمود پیدا می کند.یک دانش آموخته دوره های کارشناسی ارشد و دکتری از اروپا در این مورد بیان می کند: با توجه به رشته تحصیلی، برخی دانشجویان در دوره تحصیل باید ۲ پایان نامه بنویسند که یکی در پایان سال دوم و دیگری در پایان دوره کارشناسی است و برای هر پایان نامه ۶ ماه وقت لازم است و در این ۶ ماه باید شبانه روز کار کرد.

وی ادامه می دهد: در این کشورها یک دانشجو تا جایی که بتواند و پیش برود روی پایان نامه کار می کند و بعد اگر کار به نتیجه نرسد در مقاطع بعد آن را دنبال می کند و یا دانشجوی دیگری کار او را ادامه می دهد و به همین ترتیب پیش می رویم تا نتیجه نهایی به دست آید.

وی خاطرنشان می کند: در صورتی که لازم به انتخاب موضوع جدیدی باشد دانشجو درباره موضوعی فکر می کند و به صنایع سر می زند و در صورتی که آن ها به این موضوع ابراز تمایل کردند، دانشجو شروع به کار می کند و صنایع در این مدت به دانشجو حقوق می دهند و او را بیمه می کنند و در برخی موارد حتی پس از پایان کار پایان نامه، وی را استخدام می کردند.

وی خاطرنشان می کند: در واقع نوشتن پایان نامه در این کشورها کاری است که صنعت، دانشگاه و دانشجو همه از آن نفع می برند به طوری که صنعت از کار تحقیقاتی دانشگاه نفع می برد، از طرفی دانشگاه متوجه می شود که مشکلات رایج صنعت چیست.وی تاکید می کند: در این میان دانشجو هم تجربه بسیار مناسبی به دست می آورد که در آینده شغلی اش مؤثر است. ضمن این که دانشجو در این دوره حقوق می گیرد و این مدت سابقه کاری اش محسوب می شود.

وی به این نکته هم اذعان می کند که با تمام سختی هایی که کار نوشتن پایان نامه دارد، استادان باز هم به هر پایان نامه ای نمره عالی نمی دهند و خیلی امکان دارد که دانشجویی را رد کنند.وی درادامه می گوید: اما در دانشگاه های ما بسیاری از دانشجویان علاوه بر تحصیل، اشتغال هم دارند و موضوع پایان نامه به وسیله دانشجویان دیگر ادامه نمی یابد. یک دانشجو موضوعی را انتخاب می کند، روی آن کار می کند و حتی اگر باز هم جای کار داشته باشد این موضوع رها می شود و به شکل سیستماتیک از سوی دانشگاه و دانشجویان دیگر دنبال نمی شود.

وی می گوید: ارتباط بین دانشگاه و صنعت زیاد نیست و یا از سوی سازمان ها و مؤسسات صنعتی و غیرصنعتی از موضوع پایان نامه ها و نتایج آن ها استقبال نمی شود و خود دانشجویان هم قبل از شروع کار موضوع خود را بررسی نمی کنند و پیشنهاد نمی دهند در نهایت هم به خاطر ترس از کپی کردن، پایان نامه ها در اختیار همگان قرار نمی گیرد و یا محدودیت های بسیار زیادی برای استفاده از آن ها اعمال می شود.

پرده آخر

حمایت مالی از برخی پایان نامه ها

مدیر عامل شرکت شهرک های صنعتی خراسان شمالی در این مورد می گوید: از پایان نامه های کارشناسی ارشد و دکترای مرتبط با توسعه صنایع کوچک در استان حمایت می کنیم و مجوز حمایت از ۲ پایان نامه را در سال داریم.

«سیاوش وحدت» در رابطه با ارتباط صنایع کوچک و دانشگاه ها و استفاده از توان علمی دانشگاه ها بیان می کند: از برخی پایان نامه ها حمایت مالی هم کرده و برخی پژوهش ها را به کار گرفته ایم و نمونه آن همکاری تنگاتنگی بود که در مورد خوشه آبنبات و در ارتباط با ماندگاری آن و یا نقشه فرش داشتیم.وی خاطرنشان می کند: ما پیگیر هستیم تا مشکلات صنایع کوچک را از طرق علمی حل کنیم و در رابطه با ارتقا و انتقال تکنولوژی نیز خواهان این همکاری ها هستیم و برای همین است که هر سال نیاز های خود را به دانشگاه ها اعلام می کنیم و برای عارضه یابی صنایع هم از دانشگاه ها کمک می گیریم و البته در مورد کارهای پژوهشی مرتبط با صنایع کوچک، حمایت های ما محدودیتی ندارد.

چرا؟!

این که صنایع نیاز های خود را اعلام می کنند و حمایت هایی هم دارند، خبر خوبی است اما این که چرا دانشگاه ها لیستی از این نیازها را به دانشجو ارائه نمی کنند و استادان راهنما دانشجو را به سمتی هدایت نمی کنند که در این رابطه وارد کار شود تأمل برانگیز و حلقه مفقود شده کاربردی کردن پایان نامه ها و جلوگیری از صرف وقت و هزینه است.