به گزارش ایلنا، ، همین پنج روز پیش بود که وزیر علوم از بازگشت بورسیه‌های خارج از کشور خبر داد و گفت که «جلوی فرار مغزها را گرفتیم.» محمد فرهادی، حرف‌هایش را مستند به آمار هم کرده بود: « ١٠ تا ١٥درصد بورسیه‌هایی که به خارج از کشور رفته بودند، به ایران بازگشته‌اند.» او همه اینها را اقدامات مثبت دولت یازدهم در جذب نخبگان عنوان کرده بود. این اما تنها موضوعی نیست که وزیر علوم به آن اشاره کرده باشد. معاونت امور بین‌الملل و تبادل فناوری معاونت علمی ریاست‌جمهوری هم در تأیید بازگشت نخبه‌ها، توضیحاتی می‌دهد.
علی مرتضی بیرنگ، می‌گوید: «طرح همکاری با متخصصان و دانشمندان ایرانی غیرمقیم، از دو‌سال پیش با همکاری بنیاد نخبگان آغاز شد. در این مدل، نخبگان با کمک بنیاد نخبگان و معاونت علمی و فناوری رئیس‌جمهوری خدمات و امکاناتی را دریافت می‌کنند که بتوانند مشابه مدل فعالیتی را که در خارج از کشور داشته‌اند، در داخل کشور نیز راه‌اندازی کنند.» او ادامه می‌دهد: «همچنین برای استاد یا محققی که با هدف دیدار با خانواده به ایران می‌آید، شرایطی فراهم شده که بتواند چند ساعتی در دانشگاه‌ها حضور پیدا کرده و سخنرانی و یا کنفرانسی هم برگزار کند. از طرفی این امکان ایجاد شده است که کار تحقیقاتی مشارکتی انجام داده و حتی شرکت دانش بنیان ایجاد کند. بنابراین انواع مدل‌ها در این طرح پیش‌بینی شده است.»
بیرنگ، اشاره‌ای هم به موانع همکاری این نخبگان و متخصصان با نهادهای کشور می‌کند: «مثلا یکی از موانع و ابهاماتی که بر سر راه بازگشت این افراد وجود دارد، سربازی آنهاست که خوشبختانه توانستیم طرح نظام وظیفه تخصصی که قبلا در بنیاد ملی نخبگان برای نخبگان داخل داشتیم، به نخبگان ایرانی خارج از کشور نیز تسری دهیم. یعنی این افراد به جای گذراندن سربازی، فقط ٤٥ روز دوره آموزشی می‌گذرانند و بعد از آن نیز پروژه مرتبط با حوزه تخصصی‌شان تعریف می‌شود و حدود ١٤-١٣ ماه مشغول این طرح خواهند بود.» پیش از این وزیر علوم در رد افزایش فرار مغزها در کشور، گفته بود که بازگشت اشخاصی که بورسیه تحصیلی شده‌اند، «قطعا با تأخیر روبه‌رو می‌شود.» حالا بیرنگ هم در تأیید همین موضوع، توضیح‌هایی می‌دهد. او با اشاره به پروسه طولانی فرایند جذب این افراد در دانشگاه‌ها، هیأت علمی شدن و تأیید مدرک‌شان، می‌گوید: «یک شخص از یک محیط به لحاظ تحقیقاتی در سطح بالا با امکانات خوب بازگشته، اما می‌بیند که یک‌سال در انتظار فرایند جذبش است که این روند موجب توقف کارهای تحقیقاتی او می‌شود، به علاوه این‌که فرد در آن زمان هیچ درآمدی ندارد و با مشکل بیمه هم مواجه است.» او در ادامه، یکی از نقاط قوت طرح مشترک با بنیاد نخبگان را تحت پوشش بیمه قرار دادن افراد پس از بازگشت در‌سال اول عنوان می‌کند: «افرادی که به کشور بازمی‌گردند را تا یک‌سال از نظر بیمه و حقوق پوشش خواهیم داد، به گونه‌ای که در همان بدو ورود، برای آنها دوره پسا دکتری در یکی از دانشگاه‌ها یا پژوهشگاه‌های برتر کشور تعریف می‌شود و در این زمان فرصت دارند که کارهای تأیید مدرک و جذب را انجام داده و توانمندی‌هایشان را اثبات کند، بنابراین در طول این یک‌سال حقوقشان را بنیاد ملی نخبگان و گرنت پژوهشی (وام بلاعوض) و بیمه را نیز ما تقبل کردیم، از سوی دیگر برای ایجاد شرکت دانش‌بنیان، یکی از پارک‌های فناوری برتر کشور در زمان کوتاهی فضایی برای کسب و کار آنها ایجاد می‌کند.
در این‌جا هم یک سال تحت حمایت معاونت علمی و فناوری هستند تا بتوانند شرکت دانش بنیان خود را ایجاد کنند.» معاون امور بین‌الملل و تبادل فناوری معاونت علمی ریاست‌جمهوری همچنین در ادامه به آمار بازگشت نخبگان به کشور در دو‌سال اخیر اشاره می‌کند: «۱۲۶ نفر در‌سال اول اجرای طرح، به کشور بازگشتند، البته این آمار غیراز آنهایی است که به کشور می‌آیند و سمینار و یا کنفرانس برگزار می‌کنند و باز می‌گردند، چرا که تعداد اینها بسیار زیاد است. همچنین در‌سال دوم طرح، ۴۵۰ نفر بازگشتند و در مجموع طی ۲سال و ۳ ماه، ۶۷۳ نفر به ایران بازگشتند و مشغول به کار هستند. سال گذشته توسط همین تعداد، ۴۰ شرکت دانش بنیان ایجاد شده است.» این مقام مسئول همچنین از ایجاد محدودیت برای جذب افرادی که درخواست بازگشت به کشور را دارند، خبر می‌دهد و می‌گوید: «با توجه به محدودیت‌های منابع و از سوی دیگر با توجه به استقبال خوب تحصیلکرده‌های مقیم خارج از کشور از این طرح، از ابتدای امسال سختگیری را برای ورودی این سیستم خیلی زیاد کردیم و تمرکزمان را در جذب نخبگان ایرانی ۱۰۰ دانشگاه اول دنیا گذاشته‌ایم.»
او از بکار بردن واژه «فرار مغزها» برای مهاجرت افراد تحصیلکرده به کشورهای دیگر انتقاد می‌کند: «این سوال مطرح می‌شود که آیا کسی که به خارج از کشور می‌رود تا درس بخواند، فرار کرده و یا مهاجرت کرده است؟ گزارش‌سال ۹۵ پژوهشگاه مطالعات فناوری که بر پایه رفرنس‌ها و منابع معتبر خارجی منتشر شده، نشان می‌دهد؛ آمار خروج از کشور برای ادامه تحصیل، زیر متوسط جهانی است.»
- 18
- 3
