به گزارش فارس، عضو هیأت علمی و دانشیار گروه مدیریت محمدرضا مردانی و عضو شورای مرکزی دانشگاه جامع علمی کاربردی و رئیس سابق مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی مدیریت شهری و روستایی وزارت کشور است که به مناسبت بیست و پنجمین سالروز تاسیس دانشگاه جامع علمی کاربردی از وی دعوت کردیم به عنوان کارشناس در زمینه ابعاد گوناگون آموزش‌های مهارتی صحبت کند.
وی علاوه بر سوابق اجرایی در آموزش عالی کشور صاحب تالیفاتی در زمینه الگوی توسعه آموزش عالی ایران است و از ۲ ماه گذشته تاکنون به عنوان مشاور رئیس دانشگاه آزاد منصوب شده و مسئولیت گزینش مرکزی دانشگاه آزاد را هم دارد.
فارس: جنابعالی در وزارت علوم به عنوان رئیس مرکز جذب و عضو شوراها و کمیسیون‌های متعدد بوده‌اید و در زمینه الگوی توسعه آموزش عالی ایران هم تحقیقاتی داشته‌اید که شنیده‌ایم به تازگی در زمینه نیازسنجی و تدوین نقشه آمایش سرزمینی اعضای هیأت علمی مبتنی بر نقشه جامع علمی کشور مشغول پژوهش هستید. با اشاره به تاریخچه تاسیس دانشگاه بفرمایید چه مدت رئیس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی مدیریت شهری و روستایی وزارت کشور بودید و سابقه این مؤسسه به چه زمانی برمیگردد؟
مردانی: تاسیس دانشگاه جامع علمی کاربردی(تکنولوژی) به ۲۵ سال پیش برمیگردد یعنی بعد از تصویب آن در نخستین جلسه شورای عالی آموزش‌های علمی کاربردی شورای عالی انقلاب فرهنگی در آبان ماه سال۱۳۷۰، اساسنامه دانشگاه نیز در ۱۸ مهرماه سال ۷۱ توسط شورای گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصویب شد و در این مدت این دانشگاه در دوره‌های مختلف مراحل نهادینگی و توسعه یافتگی خود را طی کرده است و بیش از هزار مرکز علمی کاربردی با مشارکت بخش دولتی و غیر دولتی برای اجرای دوره های اموزشی مهارتی ایجاد کرده است.
در سال ۱۳۹۰دولت با پیشنهاد مشترک وزارت علوم، تحقیقات وفناوری و معاونت توسعه منابع انسانی ریاست جمهوری برای ایجاد انسجام تشکیلاتی و استفاده از ظرفیت دستگاه‌های اجرایی و جلوگیری از فعالیت‌های موازی و معطوف ساختن این هزینه‌ها به اجرای ماموریت‌های قانونی هر دستگاه در راستای ارتقاء سطح علمی مؤسسات آموزشی و پژوهشی تصمیم گرفت از ظرفیت دستگاه‌های اجرایی کشور در جهت توسعه آموزش‌های مهارتی برای تامین نیازهای آموزشی دستگاه‌ها استفاده کند.
به این منظور، براساس مصوبه ۱۵۴ جلسه شورای عالی اداری در ۱۰ دی ماه سال ۹۰ که بر اساس مصوبه هیأت وزیران به تاریخ اول آبان سال ۹۰ (در ارتباط با آئین‌نامه نظام آموزش مهارت و فناوری به استناد ماده ۱۳۸ قانون اساسی بخشی از ماموریت آموزش عالی که دستگاه‌های اداری انجام می‌دادند به وزارت علوم یا بهداشت یا بخش خصوصی واگذار شد) و دستگاه‌ها مکلف شدند با تجمیع تمامی ظرفیت های خود برای تامین نیاز آموزشی مرتبط یک مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی تحت نظارت دانشگاه جامع علمی کاربردی ایجاد کنند که بر این اساس تعدادی از دستگاه‌های اجرایی پس از دریافت مجوز از شورای گسترش آموزش عالی اقدام به راه اندازی این مؤسسات کردند.
اساسنامه مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی وزارت کشور هم در روز ۱۲ بهمن سال ۹۲ در شورای گسترش تصویب و در ۴ اسفند سال ۹۲ ابلاغ شد و از اول خرداد سال ۹۳ اینجانب مسئولیت تاسیس و راه‌اندازی آن را عهده دار شدم و قبل از آن هم ۱۱ مؤسسه از سوی دستگاه‌های دیگر راه‌اندازی شده بود.
با توجه به راه اندازی موسسات از سوی دستگاه‌ها دانشگاه جامع مدیریت مراکز علمی کاربردی را که قبل از تاسیس موسسات در حوزه دستگاه مربوطه ایجاد شده بود به مؤسسه مربوطه واگذار کرد، در این رابطه اداره تعداد ۶۴ مرکز علمی کاربردی تشکیل شده توسط استانداری ها و شهرداری‌ها سایر واحدهای تابعه این وزارتخانه به موسسه تازه تاسیس مدیریت شهری و روستایی واگذار شد.
قبل از این تصمیم در رشته‌های زیادی این مراکز دانشجو می پذیرفت ولی به مرور زمان و بر اساس ماموریت‌های وزارت کشور رشته‌ها ساماندهی شد و در حال حاضر ۶۹ مرکز زیرمجموعه این مؤسسه است که ۷۲ کدرشته دارد و ۶۰ درصد آن مرتبط با وظایف وزارت کشور و واحدهای تابعه است و تعدادی نیز در مناطق محروم برای آموزش نیازهای بومی مجوز گرفته شده است. که البته در طول برنامه ششم باید کاملا ماموریت گرا و مهارت محور شوند.
فارس: وظیفه این موسسه، اجرای چه نوع آموزش‌هایی بود؟
مردانی: وظیفه اصلی مؤسسه نیازسنجی و تعریف آموزش‌های مورد نیاز مشاغل و حرفه های شغلی دستگاه حاکمیتی وزارت کشور و دیگر سازمان‌ها و واحدهای تابعه آن مانند شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و... است.
در برهه‌ای از زمان بر اساس نیاز کشور و وجود تقاضا و جاذبه برای بخشی از داوطلبان در رشته های غیر مرتبط و پر تقاضا نیز دوره هایی هم برگزار کرده است. اما در دو سال گذشته جهت‌گیری به سمت ماموریت‌گرایی با رویکرد مهارت‌محوری بود که به سمت نیازهای اساسی دستگاه سوق داده شد.
فارس: رویکردهای این مؤسسه چیست؟
مردانی: آنچه در ارتباط با وظایف موسسه براساس اساسنامه و جهت گیری‌های وزارت کشور مد نظر بوده توجه به نیازهای دستگاه اجرایی است که آموزش با نیازسنجی مستمر پیش بینی و انجام شود ولی یک دوگانگی وجود دارد و آن هم اینکه اگر بخواهیم آموزش را مهارتی و ماموریت گرا اجرا کنیم درآمد هزینه بودن این مراکز یک مانع بزرگی ایجاد می‌کند و ماموریت‌گرایی را با مشکل مواجه می کند که حمایت دستگاه‌های اجرایی در این زمینه لازم است.
اخیرا در مؤسسه به ایجاد مراکز رشد و خوشه‌های فناور توجه شده و در راستای ایجاد ارتباط با مراکز صنعتی و محیط کار، برنامه‌ریزی شده است.
شناسایی حوزه‌های جدید شغلی نیز یکی از برنامهها بود. به طوری که در سال گذشته ۳۰ رشته جدید برای وزارت کشور تعریف شد که پس از تصویب در دانشگاه جامع قابل اجرا خواهد بود.
تقویت جنبه‌های فرهنگی و فرهنگسازی برای رشته‌های جدید ماموریت‌گرا، ایجاد وحدت رویه و یکپارچگی در مراکز تابعه، جهت‌گیری برای استفاده از بستر دستگاه‌ها در اجرای پژوهش های کاربردی مورد نیاز از سوی مدرسان مراکز برای کمک به دستگاه، حضور در عرصه پژوهش مورد نیاز سایر بخش‌ها. تقویت گفتمان انقلاب اسلامی و گفتمان امام و رهبری در عرصه فرهنگی در مراکز و همچنین تلاش برای تحقق نظام تربیتی مبتنی بر مبانی و ارزش‌های انقلاب اسلامی از برنامه‌های دیگر موسسه بوده است.
فارس: در حال حاضر چند رشته در این مؤسسه تدریس می‌شود؟
مردانی: در حال حاضر تعداد ۷۲ کد رشته در قالب ۲۶۲ کدرشته محل وجود دارد و اجرا می‌شود که ۶۰ درصد آن کاملا مرتبط و براساس ماموریت‌ها تدوین شده است.
فارس: اهداف آموزش‌های مهارتی یا علمی کاربردی چیست؟
مردانی: ایجاد و ارتقاء مهارت‌های شغلی، انتقال مهارت‌ها و دانش کار و شناسایی و ارتقای معلومات و تجارب شاغلین حرفه ها و مشاغل گوناگون، تخصصی شدن امور، ایجاد هماهنگی بین مهارت و دانش کار و افزایش بهره وری و کار آمدی دستگاه‌ها و رشد استعدادها و به فعلیت درآوردن آنها به طوری که در برخی رشته‌های شغلی در حوزه فنی و مهندس و حرفه‌های مشاغل تخصصی نتایج ارزشمندی برای اشتغال و کارآفرینی درپی داشته است.
ولی در برخی رشته‌های مربوط به مدیریت و خدمات هنوز جای کار دارد باید در برنامه ریزی و روش اجرا بازنگری شود. در این رابطه در سنوات گذشته مؤسسه تمام تلاش خود را برای کیفیت بخشی به آموزش شاغلان در حوزه‌های شغلی معطوف داشته که با موانعی نیز مواجه بوده، این موانع در بخش سیاست گذاری نظارت و اجرا و نیز نگرشی و فرهنگی محدودیت های ساختاری، اداری و زیر ساختی را بعضا به صورت توامان شامل می شده است.
برای مثال مهمترین آن عدم استقبال از دوره ها و رشته‌های ماموریت گرای واقعی دستگاه و تلاش برای ادامه تحصیل در رشته های پر متقاضی اشباع شده دانشگاه های رسمی کشور را می توان به عنوان یک چالش اصلی نام برد.
به عنوان نمونه در شهرداری‌ها رشته مدیریت پسماند، زیباسازی، حمل و نقل شهری و مترو و یا در امور دهیاری ها و شوراهای اسلامی مورد استقبال قرار نمی گیرد در این زمینه نیاز به فرهنگسازی است که بخشی از آن به رسانه‌ها برمیگردد و بخشی دیگر مربوط به جهت‌گیری جدی نظام و مسوولان به ویژه اجرای نظام صلاحیت حرفه‌ای است.
البته با تمام مشکلات این مؤسسه توانست در ۴۰ ماه گذشته که از زمان تاسیس آن می‌گذرد حدود۶۰ درصد رشته‌های آموزشی خود را ماموریت‌گرا کند و ۴۰ درصد دیگر نیز برای مناطق محروم به منظور تامین نیاز آموزش‌های بومی و اقلیمی در نظر گرفته شده است. و البته با حل مشکلات مالی و ادغام و تجمیع برخی مراکز ضعیف با یک دیگر باید ضمن ارتقاء کیفیت صددرصد به سمت آموزش های مهارتی ماموریت گرا جهت گیری شود.
در این جا لازم می دانم به اجرای آموزش های ضمن خدمت کارکنان که با تدبیر وزیر کشور به موسسه واگذار شد اشاره کنم که سال گذشته با وجود اینکه سال اول بود بیش از چهل هزار نفر دوره اجرا شد که گام بلندی بود، البته در صورت همکاری کامل سازمان اداری و استخدامی و واحدهای تابعه وزارتخانه و شهرداری ها در سطح کشور این تعداد در وزارت کشور به چند برابر قابل افزایش است.
فارس: تفاوت آموزش‌های مهارتی و آموزش‌های آکادمیک در چیست؟
مردانی: آموزش‌های مهارتی بیشتر تقاضا محور هستند ولی آموزش‌های نظری عرضه‌محورند. یعنی که باید آموزش علمی کاربردی بر اساس تقاضای یک دستگاه یا یک نهاد از طریق دانشگاه علمی کاربردی تصویب و اجرا شود.
در دانشگاه علمی کاربردی سعی می‌شود به توانایی افراد تاکید شود، یعنی در پایان دوره فرد در یک شغل توانمند است ولی در رشته‌های نظری بیشتر بر دانایی تاکید می‌شود.
در آموزش مهارتی فرد باید توان پیاده‌سازی آموزش را داشته باشد ولی در نظری بحث نظریه‌پردازی مطرح است. در آموزش مهارتی آموزش در محیط کار انجام می‌شود ولی در آموزش تئوری بخش عملی هم در آزمایشگاه است.
آموزش مهارتی بر تجربه تاکید دارد ولی در آموزش آکادمیک بیشتر هوش و استعداد ارزشیابی می‌شود. آموزش مهارتی به دنبال شناخت تخصص است ولی در آموزش نظری به دنبال دانش هستیم.
آموزش مهارتی حول موضوعات شغلی است ولی آموزش رسمی بر اساس نظریه‌های علمی بوده و حول کلیات و برنامه‌های تعریف شده است که در آن از اعضای هیأت علمی بهره‌گیری می‌شود. ولی در آموزش مهارتی موضوعات شغلی مدنظر هستند که از تجارب خبره ها استفاده می‌شود این موضوعات نیازها را شامل می‌شود و حول موضوعات تخصصی و بر اساس نیازهای واقعی وقایع محور اجرا می شود که فارغ‌التحصیلان آن نیز بیشتر کارآفرین هستند.
فارس: ظرفیت‌های دانشگاه علمی کاربردی و فعالیت آن به چه صورت است و چه نوع آموزش‌هایی در این دانشگاه ارائه می‌شود؟
مردانی: جهت‌گیری دانشگاه علمی کاربردی در سال‌های اخیر جهت‌گیری خوبی است و به سمت کاملا مهارتی شدن است ولی موانعی هم دارد که باید برطرف شود.
آموزش مهارتی در این دانشگاه معمولا به دو صورت ارائه می‌شود به طوری که یک بخش آموزش مقطع‌دار در دو حوزه کاردانی و کارشناسی فنی و همچنین کاردانی و کارشناسی حرفه ای البته تعداد محدودی کارشناسی ارشد ارائه شده است و روش دوم یکسری دوره‌های آموزشی غیررسمی و تکمیلی است که در قالب تک درس‌ها و تک پودمان و یا پودمان های تخصصی بین سطوح تحصیلی ارائه می‌شود و با توجه به رشد سطح آموزش عالی در کشور این دوره‌ها می‌توانند تکمیل کننده زنجیره آموزش های مهارتی باشند.
فارس: جایگاه آموزش‌های مهارتی در برنامه ششم توسعه به چه صورت است؟
مردانی: در اسناد برنامه ششم بر اساس ابلاغیه سیاست‌های کلی برنامه ششم از سوی مقام معظم رهبری به افزایش سهم آموزش مهارتی توجه شده به طوری که مقرر شد سهم آموزش عالی مهارتی از ۲۰ درصد در ابتدای برنامه به ۳۰ درصد در پایان برنامه پنج ساله ششم افزایش یابد و این مسئولیت را هردو دانشگاه علمی کاربردی و فنی و حرفه‌ای بر عهده خواهند داشت. در حال حاضر حدود۷۰۰ هزار دانشجوی مهارتی وجود دارد که با احتساب ۴ میلیون دانشجو در مجموع می‌توان گفت کمتر از ۲۰ درصد دانشجوی مهارتی وجود دارد که باید این عدد در پایان برنامه ششم به ۳۰ درصد ارتقاء یابد. البته تحقق این مهم به عوامل متعدی بستگی دارد.
* نبود نظام جامع پذیرش دانشجو در نظام مهارتی و عدم هماهنگی میان دانشگاه علمی کاربردی و فنی حرفه‌ای
فارس: برای تحقق این اهداف چه چالش‌هایی وجود دارد؟
مردانی: نبود نظام جامع پذیرش دانشجو در نظام مهارتی و عدم هماهنگی میان دانشگاه علمی کاربردی و فنی حرفه‌ای یکی از موانعی است که باید هماهنگی صورت بگیرد.
عدم شناخت نیاز واقعی کشور، مشکلات نگرشی و فرهنگی، پایین بودن کیفیت اجرای آموزش مهارتی در برخی حوزه‌های شغلی که بخشی از آن به دلیل عدم حمایت دولت از این نوع آموزش‌ها مربوط می‌شود به طوری که برای آموزش سایر بخش‌ها بودجه پیش‌بینی شده ولی برای این بخش بودجه مکفی در نظر گرفته نشده و یارانه آموزشی تعلق نمی گیرد. در بخش دولتی نیز سیاست دولت نامشخص است.
ضعف شبکه نظارت و ارزیابی مستمر در نظام آموزش مهارتی، از سوی مراجع ذیربط به ویژه موسسات عدم اعتبار سنجی دوره ای، عدم اعتبار بخشی شایسته به مدارک و گواهینامه نظام آموزش مهارتی در سیستم اشتغال، به دلیل وجود برخی ضعف‌ها در اجرای دوره، عدم مشارکت جدی سازمان‌ها و دستگاه‌ها در اجرای دوره‌های مهارتی، مقرون به صرفه نبودن و هزینه‌بر بودن آموزش مهارتی برای بخش خصوصی نیز از چالش‌های دیگر است.
* باید شناسایی مشاغل جدید در دستور کار قرار داده شود
فارس: نظام شغلی و آموزشی در کشورهای موفق به چه صورت است؟
مردانی: در برخی کشورهای موفق ۱۷ هزار حرفه شغلی شناسایی شده که برای آنها آموزش تعریف و ارائه می‌شود، در این گونه کشورها آموزش کاملا تقاضا محور است مطلقا هیچ آموزشی بدون درخواست از سوی اشخاص یا دستگاه‌ها و سازمان ها ارایه نمی شود.
در حالی که در کشور ما سه هزار شغل شناسایی شده است ولی ظاهرا برای ۷۰۰ تا ۸۰۰ شغل آموزش وجود دارد. به همین دلیل باید شناسایی مشاغل جدید در دستور کار قرار داده شود. دستگاه‌های اجرایی به نسبت وظایف و ماموریت‌ها باید کارکنان را با ماهیت مشاغل و نحوه ایفای نقش آشنا کنند.
* ضرورت آموزش‌های مهارتی در دستگاه‌های اجرایی
فارس: به نظر شما که بیش از سه سال در مؤسسه آموزش علمی کاربردی مدیریت شهری و روستایی وزارت کشور، مسوولیت داشتید، دستگاه‌هایی مثل وزارت کشور چه نیازی به این گونه مؤسسات آموزشی دارند؟
مردانی: برای انجام وظایف شغلی باید ضمن تقویت مهارت کارکنان و روز آمد کردن آنان با توجه به پیچیدگی و حساسیت مشاغل وزارت کشور باید روش‌های سنتی گذشته را کنار گذاشت و با جهت‌گیری درستی برای کارآمدی نظام اداری و توانمندسازی کارکنان و کارکرد تخصصی آنان و افزایش بهره وری این وزارتخانه نیاز جدی به نظام آموزشی مبتنی بر حرفه های شغلی با تکیه برمهارتی بودن وجود دارد و به طبع آن موسسه‌ای قدرتمند که این دستگاه بتواند آموزش‌های مورد نیاز برای خود برنامه ریزی و اجرا کند. در این صورت کیفیت خدمت و ضریب کارآمدی بالا می‌رود و رضایت مندی مردم را در پی خواهد داشت.
وزارت کشور که دستگاه حاکمیتی نظام است و وظایف زیادی به خصوص در شهرستان‌ها و استان‌ها دارد باید کارکنان و مدیران خود را بر اساس وظایف و ماموریت‌های محوله توانمند و آماده کند که این مسئله سبب بالندگی دستگاه و ارتقاء کیفیت کار مدیران به خصوص در‌استاندار‌ی‌ها که علاوه بر انجام وظایف تخصصی مسئولیت اداره ده‌ها شورا و کمسیون و کارگروه در حوزه‌های متعدد را بر عهده دارند، می‌شود. عمومی‌ترین و گسترده ترین وظایف را در سطح کشور این وزارتخانه بر عهده دارد دارد. بنابراین توجه جدی به آموزش و ابزار اجرای ان در این وزارتخانه ضروری است و گاهی افراد جدیدی در پست‌ها منصوب می‌شوند که باید قبل از ورود به عرصه‌های مدیریتی آموزش لازم را ببیند و صلاحیت حرفه‌ای داشته باشند.
فارس: چالش‌ها و موانع پیش روی این موسسات چیست؟
مردانی: در حال حاضر چالش‌های متعددی در این حوزه برای موسسات وابسته به دستگاه‌ها وجود دارد که برخی از آنها را می توانیم اشاره کنیم .
نگاه اخیر دولت درجهت گیری واگذاری این آموزش‌ها به بخش خصوصی موجب شده است که حمایت از این مؤسسات با نگاه مبتنی بر افزایش سهم آموزش‌های مهارتی برنامه ششم تطابق نداشته باشد و پیگیری های دانشگاه جامع علمی کاربردی برای تخصیص یارانه به این بخش در طی سال های برنامه ششم هم به نتیجه نرسید.
فقدان ردیف بودجه برای موسسات دولتی صرف نظر از مشکلات حمایتی اعمال انضباط مالی را نیز دچار مشکل می سازد و حداقل باید ردیف بودجه در امد هزینه برای موسسات ایجاد شود.
تغییر سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت علوم صرف نظر از درست یا غلط بودن آن که معمولا با تغییر دولت ها در سال‌های گذشته بعضا سردرگمی برای مجریان آموزش علمی کاربردی ایجاد کرده است و نبود هماهنگی کافی عدم همراهی بعضی از دستگاه ها هم افزایی لازم را برای ارتقاء کیفیت و اجرای آموزش های مهارتی به حداقل رسانده است که البته در بعضی موارد عدم شناخت کافی مدیران یا پایین بودن کیفیت دوره ها عامل این کاستی است. البته در این رابطه انصافا وزارت کشور به ویژه وزیر کشور نسبت به سایر دستگاه ها حمایت و همراهی خوبی داشته است.
عدم ثبات مدیریتی و در اولویت نبودن آموزش‌های مهارتی و وجود سیستم های موازی و بخشی نگری در تصمیمات، ورود بی رویه برخی از مراجع بالادستی در تصمیم سازی در ارائه آموزش در دستگاه ها از موانع دیگر است.
بلا تکلیف بودن آموزش کارکنان دولت در سازمان اداری و استخدامی و شفاف نبودن وضعیت را نیز نباید از نظر دور داشت. جا دارد در سالروز تاسیس دانشگاه جامع علمی کاربردی از زحمات شبانه روزی و دلسوزانه مدیران و مسوولان دانشگاه جامع علمی کاربردی و روسا و کارکنان واحدهای استانی به ویژه ریاست دانشگاه قدردانی شود.
عضو شورای مرکزی دانشگاه جامع علمی کاربردی، اهمیت و ضرورت توجه به آموزش‌های مهارتی و برنامهها و رویکردهای این دانشگاه را در بیست و پنجمین سالروز تاسیس تشریح کرد. محمدرضا مردانی عضو هیأت علمی و دانشیار گروه مدیریت و عضو شورای مرکزی دانشگاه جامع علمی کاربردی و رئیس سابق مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی مدیریت شهری و روستایی وزارت کشور است که به مناسبت بیست و پنجمین سالروز تاسیس دانشگاه جامع علمی کاربردی از وی دعوت کردیم به عنوان کارشناس در زمینه ابعاد گوناگون آموزش‌های مهارتی صحبت کند.
وی علاوه بر سوابق اجرایی در آموزش عالی کشور صاحب تالیفاتی در زمینه الگوی توسعه آموزش عالی ایران است و از ۲ ماه گذشته تاکنون به عنوان مشاور رئیس دانشگاه آزاد منصوب شده و مسئولیت گزینش مرکزی دانشگاه آزاد را هم دارد.
فارس: جنابعالی در وزارت علوم به عنوان رئیس مرکز جذب و عضو شوراها و کمیسیون‌های متعدد بوده‌اید و در زمینه الگوی توسعه آموزش عالی ایران هم تحقیقاتی داشته‌اید که شنیده‌ایم به تازگی در زمینه نیازسنجی و تدوین نقشه آمایش سرزمینی اعضای هیأت علمی مبتنی بر نقشه جامع علمی کشور مشغول پژوهش هستید. با اشاره به تاریخچه تاسیس دانشگاه بفرمایید چه مدت رئیس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی مدیریت شهری و روستایی وزارت کشور بودید و سابقه این مؤسسه به چه زمانی برمیگردد؟
مردانی: تاسیس دانشگاه جامع علمی کاربردی(تکنولوژی) به ۲۵ سال پیش برمیگردد یعنی بعد از تصویب آن در نخستین جلسه شورای عالی آموزش‌های علمی کاربردی شورای عالی انقلاب فرهنگی در آبان ماه سال۱۳۷۰، اساسنامه دانشگاه نیز در ۱۸ مهرماه سال ۷۱ توسط شورای گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری تصویب شد و در این مدت این دانشگاه در دوره‌های مختلف مراحل نهادینگی و توسعه یافتگی خود را طی کرده است و بیش از هزار مرکز علمی کاربردی با مشارکت بخش دولتی و غیر دولتی برای اجرای دوره های اموزشی مهارتی ایجاد کرده است.
در سال ۱۳۹۰دولت با پیشنهاد مشترک وزارت علوم، تحقیقات وفناوری و معاونت توسعه منابع انسانی ریاست جمهوری برای ایجاد انسجام تشکیلاتی و استفاده از ظرفیت دستگاه‌های اجرایی و جلوگیری از فعالیت‌های موازی و معطوف ساختن این هزینه‌ها به اجرای ماموریت‌های قانونی هر دستگاه در راستای ارتقاء سطح علمی مؤسسات آموزشی و پژوهشی تصمیم گرفت از ظرفیت دستگاه‌های اجرایی کشور در جهت توسعه آموزش‌های مهارتی برای تامین نیازهای آموزشی دستگاه‌ها استفاده کند.
به این منظور، براساس مصوبه ۱۵۴ جلسه شورای عالی اداری در ۱۰ دی ماه سال ۹۰ که بر اساس مصوبه هیأت وزیران به تاریخ اول آبان سال ۹۰ (در ارتباط با آئین‌نامه نظام آموزش مهارت و فناوری به استناد ماده ۱۳۸ قانون اساسی بخشی از ماموریت آموزش عالی که دستگاه‌های اداری انجام می‌دادند به وزارت علوم یا بهداشت یا بخش خصوصی واگذار شد) و دستگاه‌ها مکلف شدند با تجمیع تمامی ظرفیت های خود برای تامین نیاز آموزشی مرتبط یک مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی تحت نظارت دانشگاه جامع علمی کاربردی ایجاد کنند که بر این اساس تعدادی از دستگاه‌های اجرایی پس از دریافت مجوز از شورای گسترش آموزش عالی اقدام به راه اندازی این مؤسسات کردند.
اساسنامه مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی وزارت کشور هم در روز ۱۲ بهمن سال ۹۲ در شورای گسترش تصویب و در ۴ اسفند سال ۹۲ ابلاغ شد و از اول خرداد سال ۹۳ اینجانب مسئولیت تاسیس و راه‌اندازی آن را عهده دار شدم و قبل از آن هم ۱۱ مؤسسه از سوی دستگاه‌های دیگر راه‌اندازی شده بود.
با توجه به راه اندازی موسسات از سوی دستگاه‌ها دانشگاه جامع مدیریت مراکز علمی کاربردی را که قبل از تاسیس موسسات در حوزه دستگاه مربوطه ایجاد شده بود به مؤسسه مربوطه واگذار کرد، در این رابطه اداره تعداد ۶۴ مرکز علمی کاربردی تشکیل شده توسط استانداری ها و شهرداری‌ها سایر واحدهای تابعه این وزارتخانه به موسسه تازه تاسیس مدیریت شهری و روستایی واگذار شد.
قبل از این تصمیم در رشته‌های زیادی این مراکز دانشجو می پذیرفت ولی به مرور زمان و بر اساس ماموریت‌های وزارت کشور رشته‌ها ساماندهی شد و در حال حاضر ۶۹ مرکز زیرمجموعه این مؤسسه است که ۷۲ کدرشته دارد و ۶۰ درصد آن مرتبط با وظایف وزارت کشور و واحدهای تابعه است و تعدادی نیز در مناطق محروم برای آموزش نیازهای بومی مجوز گرفته شده است. که البته در طول برنامه ششم باید کاملا ماموریت گرا و مهارت محور شوند.
فارس: وظیفه این موسسه، اجرای چه نوع آموزش‌هایی بود؟
مردانی: وظیفه اصلی مؤسسه نیازسنجی و تعریف آموزش‌های مورد نیاز مشاغل و حرفه های شغلی دستگاه حاکمیتی وزارت کشور و دیگر سازمان‌ها و واحدهای تابعه آن مانند شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و... است.
در برهه‌ای از زمان بر اساس نیاز کشور و وجود تقاضا و جاذبه برای بخشی از داوطلبان در رشته های غیر مرتبط و پر تقاضا نیز دوره هایی هم برگزار کرده است. اما در دو سال گذشته جهت‌گیری به سمت ماموریت‌گرایی با رویکرد مهارت‌محوری بود که به سمت نیازهای اساسی دستگاه سوق داده شد.
فارس: رویکردهای این مؤسسه چیست؟
مردانی: آنچه در ارتباط با وظایف موسسه براساس اساسنامه و جهت گیری‌های وزارت کشور مد نظر بوده توجه به نیازهای دستگاه اجرایی است که آموزش با نیازسنجی مستمر پیش بینی و انجام شود ولی یک دوگانگی وجود دارد و آن هم اینکه اگر بخواهیم آموزش را مهارتی و ماموریت گرا اجرا کنیم درآمد هزینه بودن این مراکز یک مانع بزرگی ایجاد می‌کند و ماموریت‌گرایی را با مشکل مواجه می کند که حمایت دستگاه‌های اجرایی در این زمینه لازم است.
اخیرا در مؤسسه به ایجاد مراکز رشد و خوشه‌های فناور توجه شده و در راستای ایجاد ارتباط با مراکز صنعتی و محیط کار، برنامه‌ریزی شده است.
شناسایی حوزه‌های جدید شغلی نیز یکی از برنامهها بود. به طوری که در سال گذشته ۳۰ رشته جدید برای وزارت کشور تعریف شد که پس از تصویب در دانشگاه جامع قابل اجرا خواهد بود.
تقویت جنبه‌های فرهنگی و فرهنگسازی برای رشته‌های جدید ماموریت‌گرا، ایجاد وحدت رویه و یکپارچگی در مراکز تابعه، جهت‌گیری برای استفاده از بستر دستگاه‌ها در اجرای پژوهش های کاربردی مورد نیاز از سوی مدرسان مراکز برای کمک به دستگاه، حضور در عرصه پژوهش مورد نیاز سایر بخش‌ها. تقویت گفتمان انقلاب اسلامی و گفتمان امام و رهبری در عرصه فرهنگی در مراکز و همچنین تلاش برای تحقق نظام تربیتی مبتنی بر مبانی و ارزش‌های انقلاب اسلامی از برنامه‌های دیگر موسسه بوده است.
فارس: در حال حاضر چند رشته در این مؤسسه تدریس می‌شود؟
مردانی: در حال حاضر تعداد ۷۲ کد رشته در قالب ۲۶۲ کدرشته محل وجود دارد و اجرا می‌شود که ۶۰ درصد آن کاملا مرتبط و براساس ماموریت‌ها تدوین شده است.
فارس: اهداف آموزش‌های مهارتی یا علمی کاربردی چیست؟
مردانی: ایجاد و ارتقاء مهارت‌های شغلی، انتقال مهارت‌ها و دانش کار و شناسایی و ارتقای معلومات و تجارب شاغلین حرفه ها و مشاغل گوناگون، تخصصی شدن امور، ایجاد هماهنگی بین مهارت و دانش کار و افزایش بهره وری و کار آمدی دستگاه‌ها و رشد استعدادها و به فعلیت درآوردن آنها به طوری که در برخی رشته‌های شغلی در حوزه فنی و مهندس و حرفه‌های مشاغل تخصصی نتایج ارزشمندی برای اشتغال و کارآفرینی درپی داشته است.
ولی در برخی رشته‌های مربوط به مدیریت و خدمات هنوز جای کار دارد باید در برنامه ریزی و روش اجرا بازنگری شود. در این رابطه در سنوات گذشته مؤسسه تمام تلاش خود را برای کیفیت بخشی به آموزش شاغلان در حوزه‌های شغلی معطوف داشته که با موانعی نیز مواجه بوده، این موانع در بخش سیاست گذاری نظارت و اجرا و نیز نگرشی و فرهنگی محدودیت های ساختاری، اداری و زیر ساختی را بعضا به صورت توامان شامل می شده است.
برای مثال مهمترین آن عدم استقبال از دوره ها و رشته‌های ماموریت گرای واقعی دستگاه و تلاش برای ادامه تحصیل در رشته های پر متقاضی اشباع شده دانشگاه های رسمی کشور را می توان به عنوان یک چالش اصلی نام برد.
به عنوان نمونه در شهرداری‌ها رشته مدیریت پسماند، زیباسازی، حمل و نقل شهری و مترو و یا در امور دهیاری ها و شوراهای اسلامی مورد استقبال قرار نمی گیرد در این زمینه نیاز به فرهنگسازی است که بخشی از آن به رسانه‌ها برمیگردد و بخشی دیگر مربوط به جهت‌گیری جدی نظام و مسوولان به ویژه اجرای نظام صلاحیت حرفه‌ای است.
البته با تمام مشکلات این مؤسسه توانست در ۴۰ ماه گذشته که از زمان تاسیس آن می‌گذرد حدود۶۰ درصد رشته‌های آموزشی خود را ماموریت‌گرا کند و ۴۰ درصد دیگر نیز برای مناطق محروم به منظور تامین نیاز آموزش‌های بومی و اقلیمی در نظر گرفته شده است. و البته با حل مشکلات مالی و ادغام و تجمیع برخی مراکز ضعیف با یک دیگر باید ضمن ارتقاء کیفیت صددرصد به سمت آموزش های مهارتی ماموریت گرا جهت گیری شود.
در این جا لازم می دانم به اجرای آموزش های ضمن خدمت کارکنان که با تدبیر وزیر کشور به موسسه واگذار شد اشاره کنم که سال گذشته با وجود اینکه سال اول بود بیش از چهل هزار نفر دوره اجرا شد که گام بلندی بود، البته در صورت همکاری کامل سازمان اداری و استخدامی و واحدهای تابعه وزارتخانه و شهرداری ها در سطح کشور این تعداد در وزارت کشور به چند برابر قابل افزایش است.
فارس: تفاوت آموزش‌های مهارتی و آموزش‌های آکادمیک در چیست؟
مردانی: آموزش‌های مهارتی بیشتر تقاضا محور هستند ولی آموزش‌های نظری عرضه‌محورند. یعنی که باید آموزش علمی کاربردی بر اساس تقاضای یک دستگاه یا یک نهاد از طریق دانشگاه علمی کاربردی تصویب و اجرا شود.
در دانشگاه علمی کاربردی سعی می‌شود به توانایی افراد تاکید شود، یعنی در پایان دوره فرد در یک شغل توانمند است ولی در رشته‌های نظری بیشتر بر دانایی تاکید می‌شود.
در آموزش مهارتی فرد باید توان پیاده‌سازی آموزش را داشته باشد ولی در نظری بحث نظریه‌پردازی مطرح است. در آموزش مهارتی آموزش در محیط کار انجام می‌شود ولی در آموزش تئوری بخش عملی هم در آزمایشگاه است.
آموزش مهارتی بر تجربه تاکید دارد ولی در آموزش آکادمیک بیشتر هوش و استعداد ارزشیابی می‌شود. آموزش مهارتی به دنبال شناخت تخصص است ولی در آموزش نظری به دنبال دانش هستیم.
آموزش مهارتی حول موضوعات شغلی است ولی آموزش رسمی بر اساس نظریه‌های علمی بوده و حول کلیات و برنامه‌های تعریف شده است که در آن از اعضای هیأت علمی بهره‌گیری می‌شود. ولی در آموزش مهارتی موضوعات شغلی مدنظر هستند که از تجارب خبره ها استفاده می‌شود این موضوعات نیازها را شامل می‌شود و حول موضوعات تخصصی و بر اساس نیازهای واقعی وقایع محور اجرا می شود که فارغ‌التحصیلان آن نیز بیشتر کارآفرین هستند.
فارس: ظرفیت‌های دانشگاه علمی کاربردی و فعالیت آن به چه صورت است و چه نوع آموزش‌هایی در این دانشگاه ارائه می‌شود؟
مردانی: جهت‌گیری دانشگاه علمی کاربردی در سال‌های اخیر جهت‌گیری خوبی است و به سمت کاملا مهارتی شدن است ولی موانعی هم دارد که باید برطرف شود.
آموزش مهارتی در این دانشگاه معمولا به دو صورت ارائه می‌شود به طوری که یک بخش آموزش مقطع‌دار در دو حوزه کاردانی و کارشناسی فنی و همچنین کاردانی و کارشناسی حرفه ای البته تعداد محدودی کارشناسی ارشد ارائه شده است و روش دوم یکسری دوره‌های آموزشی غیررسمی و تکمیلی است که در قالب تک درس‌ها و تک پودمان و یا پودمان های تخصصی بین سطوح تحصیلی ارائه می‌شود و با توجه به رشد سطح آموزش عالی در کشور این دوره‌ها می‌توانند تکمیل کننده زنجیره آموزش های مهارتی باشند.
فارس: جایگاه آموزش‌های مهارتی در برنامه ششم توسعه به چه صورت است؟
مردانی: در اسناد برنامه ششم بر اساس ابلاغیه سیاست‌های کلی برنامه ششم از سوی مقام معظم رهبری به افزایش سهم آموزش مهارتی توجه شده به طوری که مقرر شد سهم آموزش عالی مهارتی از ۲۰ درصد در ابتدای برنامه به ۳۰ درصد در پایان برنامه پنج ساله ششم افزایش یابد و این مسئولیت را هردو دانشگاه علمی کاربردی و فنی و حرفه‌ای بر عهده خواهند داشت. در حال حاضر حدود۷۰۰ هزار دانشجوی مهارتی وجود دارد که با احتساب ۴ میلیون دانشجو در مجموع می‌توان گفت کمتر از ۲۰ درصد دانشجوی مهارتی وجود دارد که باید این عدد در پایان برنامه ششم به ۳۰ درصد ارتقاء یابد. البته تحقق این مهم به عوامل متعدی بستگی دارد.
* نبود نظام جامع پذیرش دانشجو در نظام مهارتی و عدم هماهنگی میان دانشگاه علمی کاربردی و فنی حرفه‌ای
فارس: برای تحقق این اهداف چه چالش‌هایی وجود دارد؟
مردانی: نبود نظام جامع پذیرش دانشجو در نظام مهارتی و عدم هماهنگی میان دانشگاه علمی کاربردی و فنی حرفه‌ای یکی از موانعی است که باید هماهنگی صورت بگیرد.
عدم شناخت نیاز واقعی کشور، مشکلات نگرشی و فرهنگی، پایین بودن کیفیت اجرای آموزش مهارتی در برخی حوزه‌های شغلی که بخشی از آن به دلیل عدم حمایت دولت از این نوع آموزش‌ها مربوط می‌شود به طوری که برای آموزش سایر بخش‌ها بودجه پیش‌بینی شده ولی برای این بخش بودجه مکفی در نظر گرفته نشده و یارانه آموزشی تعلق نمی گیرد. در بخش دولتی نیز سیاست دولت نامشخص است.
ضعف شبکه نظارت و ارزیابی مستمر در نظام آموزش مهارتی، از سوی مراجع ذیربط به ویژه موسسات عدم اعتبار سنجی دوره ای، عدم اعتبار بخشی شایسته به مدارک و گواهینامه نظام آموزش مهارتی در سیستم اشتغال، به دلیل وجود برخی ضعف‌ها در اجرای دوره، عدم مشارکت جدی سازمان‌ها و دستگاه‌ها در اجرای دوره‌های مهارتی، مقرون به صرفه نبودن و هزینه‌بر بودن آموزش مهارتی برای بخش خصوصی نیز از چالش‌های دیگر است.
* باید شناسایی مشاغل جدید در دستور کار قرار داده شود
فارس: نظام شغلی و آموزشی در کشورهای موفق به چه صورت است؟
مردانی: در برخی کشورهای موفق ۱۷ هزار حرفه شغلی شناسایی شده که برای آنها آموزش تعریف و ارائه می‌شود، در این گونه کشورها آموزش کاملا تقاضا محور است مطلقا هیچ آموزشی بدون درخواست از سوی اشخاص یا دستگاه‌ها و سازمان ها ارایه نمی شود.
در حالی که در کشور ما سه هزار شغل شناسایی شده است ولی ظاهرا برای ۷۰۰ تا ۸۰۰ شغل آموزش وجود دارد. به همین دلیل باید شناسایی مشاغل جدید در دستور کار قرار داده شود. دستگاه‌های اجرایی به نسبت وظایف و ماموریت‌ها باید کارکنان را با ماهیت مشاغل و نحوه ایفای نقش آشنا کنند.
* ضرورت آموزش‌های مهارتی در دستگاه‌های اجرایی
فارس: به نظر شما که بیش از سه سال در مؤسسه آموزش علمی کاربردی مدیریت شهری و روستایی وزارت کشور، مسوولیت داشتید، دستگاه‌هایی مثل وزارت کشور چه نیازی به این گونه مؤسسات آموزشی دارند؟
مردانی: برای انجام وظایف شغلی باید ضمن تقویت مهارت کارکنان و روز آمد کردن آنان با توجه به پیچیدگی و حساسیت مشاغل وزارت کشور باید روش‌های سنتی گذشته را کنار گذاشت و با جهت‌گیری درستی برای کارآمدی نظام اداری و توانمندسازی کارکنان و کارکرد تخصصی آنان و افزایش بهره وری این وزارتخانه نیاز جدی به نظام آموزشی مبتنی بر حرفه های شغلی با تکیه برمهارتی بودن وجود دارد و به طبع آن موسسه‌ای قدرتمند که این دستگاه بتواند آموزش‌های مورد نیاز برای خود برنامه ریزی و اجرا کند. در این صورت کیفیت خدمت و ضریب کارآمدی بالا می‌رود و رضایت مندی مردم را در پی خواهد داشت.
وزارت کشور که دستگاه حاکمیتی نظام است و وظایف زیادی به خصوص در شهرستان‌ها و استان‌ها دارد باید کارکنان و مدیران خود را بر اساس وظایف و ماموریت‌های محوله توانمند و آماده کند که این مسئله سبب بالندگی دستگاه و ارتقاء کیفیت کار مدیران به خصوص در‌استاندار‌ی‌ها که علاوه بر انجام وظایف تخصصی مسئولیت اداره ده‌ها شورا و کمسیون و کارگروه در حوزه‌های متعدد را بر عهده دارند، می‌شود. عمومی‌ترین و گسترده ترین وظایف را در سطح کشور این وزارتخانه بر عهده دارد دارد. بنابراین توجه جدی به آموزش و ابزار اجرای ان در این وزارتخانه ضروری است و گاهی افراد جدیدی در پست‌ها منصوب می‌شوند که باید قبل از ورود به عرصه‌های مدیریتی آموزش لازم را ببیند و صلاحیت حرفه‌ای داشته باشند.
فارس: چالش‌ها و موانع پیش روی این موسسات چیست؟
مردانی: در حال حاضر چالش‌های متعددی در این حوزه برای موسسات وابسته به دستگاه‌ها وجود دارد که برخی از آنها را می توانیم اشاره کنیم .
نگاه اخیر دولت درجهت گیری واگذاری این آموزش‌ها به بخش خصوصی موجب شده است که حمایت از این مؤسسات با نگاه مبتنی بر افزایش سهم آموزش‌های مهارتی برنامه ششم تطابق نداشته باشد و پیگیری های دانشگاه جامع علمی کاربردی برای تخصیص یارانه به این بخش در طی سال های برنامه ششم هم به نتیجه نرسید.
فقدان ردیف بودجه برای موسسات دولتی صرف نظر از مشکلات حمایتی اعمال انضباط مالی را نیز دچار مشکل می سازد و حداقل باید ردیف بودجه در امد هزینه برای موسسات ایجاد شود.
تغییر سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت علوم صرف نظر از درست یا غلط بودن آن که معمولا با تغییر دولت ها در سال‌های گذشته بعضا سردرگمی برای مجریان آموزش علمی کاربردی ایجاد کرده است و نبود هماهنگی کافی عدم همراهی بعضی از دستگاه ها هم افزایی لازم را برای ارتقاء کیفیت و اجرای آموزش های مهارتی به حداقل رسانده است که البته در بعضی موارد عدم شناخت کافی مدیران یا پایین بودن کیفیت دوره ها عامل این کاستی است. البته در این رابطه انصافا وزارت کشور به ویژه وزیر کشور نسبت به سایر دستگاه ها حمایت و همراهی خوبی داشته است.
عدم ثبات مدیریتی و در اولویت نبودن آموزش‌های مهارتی و وجود سیستم های موازی و بخشی نگری در تصمیمات، ورود بی رویه برخی از مراجع بالادستی در تصمیم سازی در ارائه آموزش در دستگاه ها از موانع دیگر است.
بلا تکلیف بودن آموزش کارکنان دولت در سازمان اداری و استخدامی و شفاف نبودن وضعیت را نیز نباید از نظر دور داشت. جا دارد در سالروز تاسیس دانشگاه جامع علمی کاربردی از زحمات شبانه روزی و دلسوزانه مدیران و مسوولان دانشگاه جامع علمی کاربردی و روسا و کارکنان واحدهای استانی به ویژه ریاست دانشگاه قدردانی شود.
- 18
- 5
