بیکاری فارغ‌التحصیلان رشته روانشناسی در ایران ۱۴ درصد بیشتر از دنیا

رشته روانشناسی شاید در ظاهر رشته‌ای صرفا تئوریک باشد اما روانشناسان باید از مهارت‌های لازم در حرفه خود برخوردار باشند مهارتی که در اصل حلقه مفقوده دانشگاه‌ها محسوب می‌شود.

 رشته روانشناسی در دنیای امروز و با توجه به تغییر سبک زندگی، یکی از رشته‌های حیاتی محسوب می‌شود؛ رشته‌ای که گرایش‌های مختلفی مانند روانشناسی بالینی، سلامت، عمومی، صنعتی و سازمانی، شخصیت، کودکان استثنایی و... را شامل می‌شود، گرایش‌هایی که نشان می‌دهد این رشته در تمام جوانب زندگی انسان امروز ورود کرده و شاید جزء معدود‌رشته‌های دانشگاهی باشد که توانسته ارتباط زیادی با بخش‌های مختلف زندگی انسان‌ها برقرار کند، رشته‌ای که با توجه به بررسی وضعیت رفتاری و علل بروز هنجارها و ناهنجاری‌ها از اهمیت بالایی برخوردار

است تا جایی که می‌توان این ادعا را داشت که به‌رغم داشتن پیشینه قدیمی و تاریخچه کوتاه، یکی از رشته‌هایی محسوب می‌شود که در دنیای مدرن و پست‌مدرن هیچ‌گاه از گردونه رشته‌های دانشگاهی خارج نمی‌شود، موضوعی که شاید درباره بسیاری از رشته‌های دانشگاهی امروز صدق نکند و همین مساله باعث شده امروز روانشناسی جزء یکی از پنج رشته پرطرفدار دانشگاهی در دنیا محسوب شود و حتی تا مقطع دکتری نیز امکان ادامه تحصیل در آن وجود داشته باشد، رشته‌ای که اگر فردی در آن توانمند شود، می‌تواند تغییرات زیادی را حتی در عرصه زندگی انسان‌ها رقم بزند.

البته در برهه‌ای از تاریخ کشورمان اعتنایی به رشته روانشناسی نه‌تنها در میان جامعه بلکه در قشر دانشگاهی نیز وجود نداشت، اما امروزه این رشته به‌حدی پراهمیت شده که در تمام مراکز دانشگاهی کشور مرکز مشاوره وجود دارد و دانشجویان به‌راحتی می‌توانند با مراجعه به این مراکز بسیاری از مشکلات عاطفی، احساسی و... خود را رفع کنند.

با این حال شاید تصور از تحصیل در رشته روانشناسی تنها این باشد که فارغ‌التحصیلان آن می‌توانند در مراکز مشاوره مشغول به کار شده یا اگر شانس با آنها یار باشد، نهایتا بتوانند خودشان کلینیک مشاوره راه‌اندازی کنند، اما این تصویر از رشته روانشناسی عامیانه است و فعالان این حوزه به‌خوبی می‌دانند که آنها نه‌تنها می‌توانند به‌عنوان مشاور در مراکز مختلف مشغول به‌کار شوند بلکه به‌عنوان کارشناس تبلیغات، نماینده فروش، دستیار آزمایشگاه و حتی افسر تحقیق و پیگیری نیز فعالیت کرده و مباحث دانشگاهی خود را به فراخور شغل خود به‌کار بگیرند. 

امروزه جامعه دانشگاهی ایران نیز هم‌راستا با دانشگاه‌های دنیا در جهت پذیرش دانشجو در گرایش‌های مختلف روانشناسی حرکت می‌کند؛ چراکه تحصیل ۲۸۰ هزار نفر در کل کشور در مقاطع مختلف تحصیلی این رشته حاکی از اهمیت آن میان داوطلبان و همچنین افزایش علاقه‌مندی نسبت به روانشناسی در جامعه است، موضوعی که شاید تا همین چند سال پیش وضعیت آن به‌گونه‌ای دیگر بود؛

البته در این میان سهم دانشگاه آزاد اسلامی نیز در تربیت نیروی انسانی مورد نیاز در گرایش‌های مختلف روانشناسی قابل‌توجه است؛ به‌طوری که به گفته محسن نفر، معاون علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی ۲۶درصد از دانشجویان رشته روانشناسی کل کشور در این دانشگاه تحصیل می‌کنند، در مقاطع تحصیلات تکمیلی این دانشگاه نیز ۸۷۴۹ دانشجو در مقطع کارشناسی‌ارشد و ۲۷۴ دانشجو در مقطع دکتری هستند و ۲۳۱ عضو هیات‌علمی مرتبط با این رشته نیز در دانشگاه آزاد اسلامی حضور دارند.

آمارها درباره بیکاری فارغ‌التحصیلان روانشناسی چه می‌گوید؟

یکی دیگر از مسائل مهم در حوزه رشته‌های روانشناسی مانند تمام رشته‌های دانشگاهی، موضوع ورود به بازار کار است؛ مساله‌ای که  به‌رغم وجود نگاه بعضا اشتباه برخی اقشار جامعه نسبت به روانشناسان تا حدودی شکسته شده، اما همچنان براساس آمارها نرخ بیکاری در فارغ‌التحصیلان علوم رفتاری و اجتماعی که روانشناسی نیز جزء آن به شمار می‌رود، ۲۰درصد است؛ درصدی که از بیکاری ۶۰ هزار فارغ‌التحصیل این رشته حکایت دارد؛ این درحالی است که براساس گزارش وال‌استریت‌ژورنال نرخ بیکاری در رشته روانشناسی در دنیا ۶.۱ درصد است.  هرچند آمارهای سایر کشورها در حوزه روانشناسی چندان دقیق نیست، اما در سال ۲۰۱۲ و براساس آمار دفتر کارگری در ایالات متحده تنها ۳۳ روانشناس بالینی، مشاوره و روانشناس به‌ازای هر ۱۰۰ هزار نفر وجود داشت و این آمار درباره آرژانتین به ۲۸۰ روانشناس به‌ازای هر ۱۰۰ هزار نفر می‌رسد.

مهارت؛ حلقه گمشده در رشته‌های بالینی

رشته روانشناسی شاید در ظاهر رشته‌ای صرفا تئوریک باشد، اما قطعا فارغ‌التحصیلان آن که جزء روانشناسان محسوب می‌شوند، باید از مهارت‌های لازم در حرفه خود برخوردار باشند، مهارتی که در اصل حلقه مفقوده دانشگاه‌ها محسوب می‌شود و صرفا به تربیت نیروی انسانی علم‌محور اکتفا می‌کنند، موضوعی که این روزها به‌شدت موردتوجه مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفته و محسن نفر نیز در آخرین روز هفته گذشته درباره آن و تاثیرش در رشته‌های بالینی این‌طور عنوان کرده بود: «بین رشته‌های بالینی نوعی انفکاک وجود دارد که با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده، تصمیم داریم با رشته‌های بالینی دانشگاه آزاد اسلامی و کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها همگرایی ایجاد کنیم تا دانشجویان روانشناسی بالینی پیش از آنکه فارغ‌التحصیل شوند، دوره‌های بالینی را در این کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها بگذرانند و مهارت‌آموزی کنند.»

مدارس مهارتی؛ گامی در جهت افزایش مهارت دانشجویان  بالینی

دانشگاه آزاد اسلامی در راستای افزایش مهارت‌آموزی دانشجویان خود این روزها تصمیم مهمی گرفته، راه‌اندازی مدارس مهارتی که با رشته حقوق آغاز به‌کار کرد، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که این دانشگاه انجام داده، اقدامی که قطعا با ورود به عرصه رشته‌های بالینی هم می‌تواند بخشی از انفکاک موجود در رشته‌های بالینی را برطرف کند، البته طبیعتا این مدارس هم نمی‌توانند برای تمام دانشجویان رشته‌های بالینی بستر مهارت‌آموزی را فراهم کنند، اما  همین قدم هم می‌تواند آینده امیدوارکننده‌ای برای دانشجویان این رشته رقم بزند؛ البته نباید فراموش کرد که در دنیا مساله افزایش مهارت‌آموزی دانشجویان در چنین رشته‌هایی که مستقیما با سلامت روحی و روانی افراد ارتباط دارد، همیشه در دستور کار دانشگاه‌های برتر بوده و هست و لازم است در این زمینه دانشگاه‌های بزرگ کشور نیز قدم‌هایی هرچند کوچک بردارند و بالطبع هر چه دانشجویان این رشته‌ها مهارت بیشتری داشته باشند، راحت‌تر می‌توانند در بازار کار جذب شوند.

نگاهی آماری به وضعیت رشته روانشناسی

با نگاهی جزئی‌تر به وضعیت پذیرش در گرایش‌های رشته روانشناسی می‌توان به تحلیلی دقیق‌تر درباره این رشته رسید؛ براساس داده‌های موجود، رشته روانشناسی دارای ۱۰ گرایش روانشناسی بالینی، تربیتی، سلامت، صنعتی و سازمانی، عمومی، کودکان استثنایی، سنجش و اندازه‌گیری (روان‌سنجی)، مثبت‌گرا، شخصیت و آموزش کودکان استثنایی است. در این میان گرایش روانشناسی بالینی به‌عنوان محبوب‌ترین گرایش به حساب می‌آید، به‌طوری که در سال ۱۳۹۶، نزدیک به ۴۱۰۴ نفر در دوره کارشناسی‌ارشد و ۹۸۰ نفر در دوره دکتری تخصصی و در کل ۴۱۵۹ نفر ثبت‌نام کرده‌اند.

روانشناسی تربیتی نیز یکی از گرایش محبوب این رشته است، به‌طوری که در سال ۱۳۹۶، نزدیک به ۲۵۳۷ نفر در دوره کارشناسی‌ارشد، ۳۱۸ نفر در دوره دکتری عمومی، ۷۰۵ نفر در دوره دکتری تخصصی و در مجموع ۲۹۵۲ نفر در این سال ثبت‌نام کرده‌اند و در رشته روانشناسی نیز ۲۹۳۳۹ نفر در تمامی مقاطع تحصیلی سال ثبت‌نام کرده‌اند.  روانشناسی عمومی نیز یکی دیگر از گرایش‌های پرطرفدار این رشته است، به‌طوری که در سال ۱۳۹۶، نزدیک به ۵۰۱۵ نفر در دوره کارشناسی‌ارشد، ۴۸۵ نفر در دوره دکتری تخصصی و در مجموع ۵۷۹۳ نفر ثبت‌نام کرده‌اند.

  این آمار و ارقام در حوزه آثار علمی ثبت‌شده در پایگاه اطلاعات علمی ایران یعنی «ایرانداک» قابل‌توجه است، براساس داده‌های این پایگاه تعداد آثار علمی از سال ۱۳۵۰ تا امروز بیش از ۴۰۰۰ عنوان پایان‌نامه و مقاله بوده است، که دوره کارشناسی‌ارشد دارای بیشترین آثار ثبت‌شده علمی است.  از نکات قابل‌توجه دیگر داده‌های این پایگاه، رتبه‌بندی دانشگاه‌های فعال در این حوزه است، به‌طوری که دانشگاه‌های علامه‌طباطبایی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در رتبه اول تا سوم بیشترین آثار ثبت‌شده در دانشگاه‌های سراسر کشور هستند.