سال‌هاست که روزگار پس از قبولی جوانان ایرانی در بهترین دانشگاه‌های دولتی بی‌هزینه نیست؛ اما این هزینه سال به سال با شیب بیشتری افزایش پیدا می‌کند و به نظر می‌آید حالا و در دوره فشار تحریم‌ها هزینه‌های صنفی بیشتر هم خواهد شد. ماجرا البته به افزایش فشار بر گُرده دانشجویان خلاصه نمی‌شود و در سمت دیگر، مدیران دانشگاه‌ها هم می‌گویند برای تأمین کمک‌هزینه صنفی و مواد اولیه تغذیه هم زیر فشار کم‌سابقه‌ای‌اند که اگر راهی برایش پیدا نشود، از مهر آینده خدمات صنفی گران‌تر و بی‌کیفیت‌تر خواهد شد. در این‌باره اوایل همین هفته رئیس دانشگاه تربیت مدرس از تأمین‌نشدن بودجه تصویب‌شده این دانشگاه خبر داد و اعلام کرد که «در مرداد ماه یارانه غذای دانشجویان به ۵۰درصد کاهش می‌یابد.» علاوه‌براین، رئیس صندوق رفاه دانشجویی وزارت علوم هم به «شهروند» می‌گوید که در سال تحصیلی پیش رو میزان مبالغ دریافتی از دانشجویان افزایش خواهد یافت؛ هر چند که هنوز درصد و میزان افزایش تعیین نشده است. افزایش‌های هزینه خوابگاه و غذای دانشجویان در حالی صورت می‌گیرد که هیأت امناهای دانشگاه‌های دولتی هم هر ساله مصوبات مختلفی را برای دریافت پول از دانشجویان تصویب می‌کنند که معمولا با اعتراض دانشجویان هم روبه‌رو می‌شود. در آخرین مورد دانشگاه تهران و چندین دانشگاه دیگر در ایران تصویب کردند که دانشجویان روزانه برای گذراندن دروس جبرانی باید شهریه پرداخت کنند. گزارش «شهروند» به بررسی متوسط هزینه صنفی دانشجویان دانشگاه‌های دولتی ایران می‌پردازد که البته میزان این هزینه‌ها با شهریه‌ای که دانشجویان دانشگاه‌های غیرانتفاعی، آزاد و همچنین دوره‌های شبانه و پردیس دانشگاه‌های دولتی باید بپردازند، قابل مقایسه نیست.
هزینه ماهانه غذا و خوابگاه؛ متوسط ۴۰۰هزارتومان
دوره روزانه دانشگاه‌های ایران سال به سال کمتر دانشجو می‌پذیرد و اگر فردی هم از ماراتن کنکور به سلامت گذر کند، دوران مجانی یا حتی کم‌هزینه انتظار او را نمی‌کشد. اگر چه همچنان امکان پذیرش همه دانشجویان روزانه دانشگاه‌های کشور در خوابگاه‌های رسمی دانشگاه‌ها وجود ندارد اما افرادی که شانس حضور را پیدا می‌کنند هم باید هزینه خودرا ترم به ترم پرداخت کنند. «رضا» یکی از همین افرادی است که دوره کارشناسی را در دانشگاه سیستان‌و‌بلوچستان، کارشناسی ارشد را در دانشگاه شهید بهشتی گذرانده و حالا هم دانشجوی دکترای دانشگاه تبریز است. او در تمام این دوران دانشجوی روزانه بوده است و آن‌طور که خودش می‌گوید، سال به سال امکانات صنفی کاهش و هزینه دانشجویی افزایش پیدا کرده است. این دانشجوی دکترای علوم انسانی درباره هزینه‌های کنونی خوابگاه دانشگاه تبریز می‌گوید: «معمولا هزینه خوابگاه در تهران بیشتر از دیگر شهرهای ایران است. به‌علاوه این‌که اتاق چند نفره باشد هم روی هزینه تاثیرگذار است. پارسال هزینه خوابگاه ما برای یک ترم، ۲۴۰هزار تومان بود.» آن‌طور که امیر می‌گوید، هر وعده غذا هم بین هزار تا دو‌هزارو۵۰۰تومان است که البته به گفته او این غذایی هم که می‌دهند، بی‌کیفیت است و بسیاری از دانشجویان ترجیح می‌دهند از سلف استفاده نکنند: «دانشگاه سه رستوران دارد که قیمت آنها شبیه رستوران بیرون است و البته یکی از آنها هم مخصوص اساتید است.» او البته افزایش قیمت غذا را تنها بخشی از مسأله می‌داند: «کیفیت غذای دانشگاه هم فاجعه است؛ یعنی هزینه یک طرف و کیفیتی که بسیار پایین است، هم یک طرف.»
در دانشگاه‌های پایتخت ایران اما هزینه‌ها به مراتب بالاتر از این اعداد است. «محسن» دانشجوی دکترای دانشگاه تهران است و می‌گوید که هر ترم برای خوابگاه باید نزدیک به ۴۰۰هزارتومان پرداخت کند: «پارسال برای هم ترم خوابگاه ٣٩٠هزارتومان پول پرداخت کردم.» او می‌گوید وعده‌های غذایی هم نرخ متفاوتی دارند که از نزدیک به هزارتومان تا ١٦٠٠ تومان متغیر است. ماجرای صبحانه هم در دانشگاه‌های مختلف متفاوت است و معمولا چندان هزینه‌ای برای این موضوع لحاظ نمی‌شود. آن‌طور که محسن می‌گوید پارسال در دانشگاه تهران به این صورت بود که «برای یک هفته می‌شد حدود ٣هزار تومان پرداخت کرد و تا سقف ۹هزار و ۶۰۰تومان از فروشگاه یکی از شرکت‌های معروف صنایع غذایی محصول خرید.» در دیگر دانشگاه‌های ایران و برای دوره‌های روزانه شرایط با کمی تغییر مشابه همین دو مورد است. البته در دانشگاه‌های ایران معمولا در روزهای آخر هفته و همچنین تعطیلات رسمی، سلف‌های دانشگاه پخت غذا ندارند و اگر در دانشگاهی هم غذا پخت شود با هزینه بالاتر به دانشجویان فروخته می‌شود. علاوه‌براین بسیاری از دانشگاه‌ها در هر وعده چندین نوع غذا برای دانشجویان در نظر می‌گیرند که با اصطلاحات ارزان، متوسط و باکیفیت شناخته می‌شود و میزان هزینه پرداختی برای هر کدام متفاوت است. اگر متوسط هر وعده غذایی ناهار و شام را ۲ هزار تومان در نظر بگیرم، هر دانشجو ماهانه باید ۱۲۰هزارتومان پرداخت کند. این عدد در صورتی است که دانشگاه در روزهای تعطیل هم به نرخ بقیه روزها از دانشجویان شهریه بگیرد که عملا هیچ دانشگاه با چنین شرایطی وجود ندارد. با این حساب یک دانشجو مجبور است که در ماه دست‌کم ۸ وعده غذایی را خودش درست کند یا از غذای بیرون استفاده کند. این ۸ وعده دست‌کم ۸۰ هزارتومان هزینه برمی‌دارد. به همین شیوه می‌توان برآوردی از هزینه صبحانه و خوابگاه هم داشت که جمع همه این موارد می‌گوید یک دانشجوی دانشگاه روزانه در هر ماه برای گذران ابتدایی‌ترین امور زندگی خود باید حدودا ۴۰۰هزارتومان پرداخت کند که این عدد بیش از ٨ برابر میزان یارانه‌ای است که هر ایرانی ماهانه از دولت دریافت می‌کند. این اعداد البته مربوط به سال تحصیلی گذشته است و آن‌طور که تمام شواهد و قراین نشان می‌دهد سال تحصیلی پیش رو برای دانشجویان ایرانی دشوارتر هم خواهد بود.
مسئولانی که خبر از گرانی می‌دهند
در روزهای تعطیلات تابستانی دانشگاه‌ها، پرتکرارترین خبری که از مسئولان بیان می‌شود، حکایت و توصیف گرانی در سال تحصیلی پیش رو است. «مجتبی صدیقی» رئیس سازمان امور دانشجویان اوایل همین هفته در این‌باره گفت: «جلسه هیأت امنای صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم اواخر مرداد ماه برگزار می‌شود. در آن جلسه میزان افزایش نرخ اجاره بهای خوابگاه‌ها و غذای دانشجویان تعیین می‌شود که البته با توجه به شرایط تورم، نرخ غذا و اجاره‌بها افزایش خواهد داشت اما میزان آن در جلسه مذکور تعیین خواهد شد.» از طرف دیگر به نظر می‌آید وزارت علوم و صندوق رفاه دانشجویی حتی نگران تأمین اقلام اولیه‌اند و در این زمینه رایزنی‌هایی را با وزارت کشاورزی آغاز کردهاند. در این‌باره و در ماه‌های گذشته چندین‌بار رئیس صندوق دانشجویان با وزیر جهاد کشاوزی جلسه داشته که به راهکاریی برای سال آینده برسند که قرار است وزارت جهاد کشاورزی در تأمین اقلام مورد نیاز برای تغذیه دانشجویان سراسر کشور که بخش مهم آن شامل برنج، روغن و شکر است، تلاش خود را انجام دهد.
علاوه‌براین «منصور غلامی» وزیر علوم، تحقیقات و فناوری هم در پیش از این گفته بود که «اگر نتوانیم بودجه مواد غذایی دانشجویان را تأمین کنیم، تغییر رویه می‌دهیم.» اگر چه غلامی تاکنون توضیح دقیقی درباره این تغییر رویه نداده است اما به نظر می‌آید منظور او از این تغییر کاهش خدمات رفاهی به دانشجویان یا افزایش هزینه‌ای است که از دانشجویان دریافت می‌شود؛ چراکه او پیش از این درباره این مسأله گفته بود: «دانشگاه‌ها همواره عنوان می‌کنند اگر نتوانیم بودجه مواد غذایی دانشجویان را تأمین کنیم، مجبور به تغییر رویه هستیم؛ اما در شرایط فعلی نگران افزایش قیمت برخی از اقلام غذایی هستیم. تلاش ما این است که منابع مالی کمکی به دانشگاه‌ها تزریق کنیم. اواخر سال ۹۷ مبلغی به عنوان کمکی به دانشگاه‌ها پرداخت شد برای این‌که کیفیت غذا‌ها و میزان خدماتی که ارایه می‌شود، در دانشگاه حفظ شود.»
شرایط سخت دانشگاه‌ها در سال پیش رو
در هفته‌ها و ماه‌های گذشته بارها مدیران دانشگاه‌های ایران نسبت به محقق‌نشدن بودجه‌های مصوب دانشگاه‌ها انتقاد کردند و خواستار رسیدگی به این موضوع شدند. آنها البته همواره یک تهدید هم در میان این انتقادات داشتند که اگر تغییری ایجاد نشود، دانشگاه مجبور است شهریه بیشتری از دانشجویان دریافت کند. در جدیدترین مورد «محمدتقی احمدی» رئیس دانشگاه تربیت مدرس به این موضوع پرداخت و گفت: «از ابتدای سال ۳۰میلیارد تومان کسری بودجه داریم.» او این شرایط را محصول تحریم‌ها دانست و با اشاره به فاز دوم تغییر در رویه برجام و تشدید تحریم‌ها و نقش دانشگاه‌ها برای عبور از این مشکلات گفت: «با توجه به شرایط کشور، توزیع بودجه و تخصیص اعتبارات به دستگاه‌های دولتی ازجمله دانشگاه‌ها از سوی دولت با تأخیر مواجه شده است و دانشگاه تربیت مدرس هم تاکنون ۱۷درصد از بودجه خود را دریافت کرده است و ۳۰میلیارد تومان از ابتدای امسال کسری بودجه دارد؛ با توجه به این‌که ۸۰درصد از هزینه شامل حقوق و دستمزد و قبوض آب و برق بوده و غیر قابل اجتنابند، این کمبود بودجه به امور پژوهشی، فرهنگی و طرح ارتقای دانشگاه لطمه خواهد زد و امیدواریم بودجه دانشگاه تا پایان سال به طور کامل تأمین شود تا دانشگاه کمتر تحت فشار قرار گیرد.» رئیس دانشگاه تربیت مدرس در حالی که از مدیران خود می‌خواست تعهد یا وعده جدیدی ندهند و پروژه تازه‌ای را آغاز نکنند، تهدیدی درباره کاهش خدمات دانشجویان هم داشت: «در این شرایط محدودیت‌هایی نیز از نظر سرویس‌ها و خدماتی که دانشگاه به دانشجویان و کارکنان ارایه می‌کند، ایجاد می‌شود و در مرداد ماه یارانه غذای دانشجویان به ۵۰درصد کاهش می‌یابد.»
«به دانشجویان کم‌بضاعت وام پرداخت هزینه غذا می‌دهیم»
آن‌طور که رئیس صندوق رفاه دانشجویان به «شهروند» می‌گوید، امسال هزینه خوابگاه و تغذیه دانشجویان افزایش خواهد یافت اما این صندوق تلاش می‌کند که به دانشجویان کم‌بضاعت وام پرداخت هزینه غذا و خوابگاه پرداخت کند. «ناصر مطیعی» درباره میزان افزایش هزینه‌های صنفی دانشجویان می‌گوید: «شرایط به‌گونه‌ای نیست که از الان بتوان مهر ماه آینده را پیش‌بینی کرد. ما داریم پیگیری می‌کنیم که زمینه ارایه خدمات تغذیه و خوابگاه را فراهم کنیم. حالا دانشگاه‌ها مشکلاتی دارند. مصاحبه رئیس دانشگاه تربیت مدرس هم درباره بودجه است و باید دوستان سازمان برنامه بودجه جوابگو باشند؛ چون بودجه تصویب شده و این‌طور نیست که از طریق صندوق به دانشگاه‌ها برسد. البته ما هم داریم پیگیری می‌کنیم و امیدوارم که مشکلی به وجود نیاید.» آن‌طور که رئیس صندوق رفاه دانشجویان می‌گوید، حتی خود دانشجویان هم انتظار ندارند که هزینه‌های رفاهی افزایش پیدا نکند: «این‌که هزینه‌ها مثل ۹۷ باشد، منطقی نیست. من از شما سوال می‌کنم که الان نانوایی و مغازه می‌روید شرایط مثل پارسال است؟ چطور انتظار دارید که امکانات دانشگاه‌ها مثل پیش باشد. میزان افزایش اما در هیأت‌امناها تصویب می‌شود و ما الان نمی‌توانیم بگوییم این افزایش چقدر خواهد بود ولی وقتی هزینه‌ها بالا می‌رود یا باید اعتبار دانشگاه‌ها را برنامه بودجه و مجلس بدهد یا این‌که بخشی را دانشجوها بدهند که البته تلاش ما این است که فشار زیادی تا حد امکان به دانشجوها و خانوادها وارد نشود. اما این‌که فشاری نباشد، چنین نیست و خود دانشجوها و خانواده‌ها هم چنین انتظاری ندارند و طرح این بحث که شرایط مثل پیش باشد، معنی ندارد.» او البته می‌گوید که این صندوق تلاش خواهد کرد که دانشجویان کم‌بضاعت را مورد حمایت قرار دهد: «در سال تحصیلی پیش رو به هر دانشجویی که توان پرداخت هزینه‌های جاری را نداشته باشد، وام تغذیه متناسب با هزینه‌های غذای دانشجویی پرداخت خواهیم کرد.»
اما میزان هزینه دریافتی دانشگاه‌ها از دانشجویان برای هر وعده غذایی چقدر است و چه مقدار از این هزینه را دانشجو پرداخت می‌کند؟ مطیعی در پاسخ به این پرسش هم می‌گوید: «تقریبا حدود متوسط غذای پرداختی توسط دانشجو ۱۴۰۰تا۱۵۰۰ تومان است؛ چون سال گذشته غذاهای کم‌هزینه، متوسط و پرهزینه داشتیم اما آن چیزی که مسلم است اگر دنبال معیار باشیم، حدود ۹هزار تومان هر پرس غذا برای دانشگاه‌ها هزینه داشته که از این ۹ هزارتومان، ۱۵۰۰ تومان را دانشجو پرداخت کرده است. توجه داشته باشید که ما در سال تحصیلی ٩٨-٩٧ خود ۱۱۲ تا ۱۱۳میلیون پرس غذا در وعده ناهار و شام در دانشگاه‌های دولتی توزیع کردیم.» او دراین‌باره ادامه می‌دهد: «این هزینه‌ای است که ما انجام دادیم و اگر دولت بخواهد ۵درصد از دانشجو کمتر بگیرد، ببینید که دولت باید چه هزینه‌ای در نظر بگیرد و کار چنین گستره‌ای دارد. در چنین شرایطی این کار تدبیر و برنامه‌ریزی بیشتر می‌خواهد اما تلاش این است که تا حد امکان در چارچوب بضاعت وزارت علوم شرایط رفاهی متناسب‌تری البته با در نظر گرفتن امکانات ایجاد کنیم.» براساس اعدادی که مطیعی می‌گوید، هزینه ناهار و شام دانشجویان دولتی در سال ۹۷ بیش از هزارمیلیاردتومان بوده است که حدود ۱۷۰میلیاردتومان آن را دانشجویان پرداخت کردهاند.
- 9
- 2
