يزدي‌ها كه شهرشان نخستين شهر خشتي جهان است و به صلح‌طلبي معروند، حالا شوکه‌اند. تير امسال يونسكو اين شهر را به عنوان ميراث جهاني به ثبت رساند. شيريني اين خبر اما هنوز كام مردم را شيرين نكرده بود كه خبر تعليق عضويت نماينده زرتشتي در شوراي شهر يزد منتشر شد. در يكي از روزهاي نه چندان سرد پاييزي خبر آمد كه ديوان عدالت اداري براساس ابلاغيه شوراي نگهبان و شكايت يكي از جاماندگان انتخابات شوراي شهر حكم تعليق موقت سپنتا نيكنام را صادر كرده است و بعد هم آيت‌الله محمد يزدي اعلام كرد كه اين رأي قابل برگشت نيست.
٢٢هزار نفر از مردم يزد ٢٩ ارديبهشت ماه براي دومين‌بار به سپنتا نيكنام رأي دادند؛ چون از نظر آنها عملكرد او در دوره قبلي شورا قابل قبول بود. حالا اما مردم يزد در حرف‌هايشان يأس هست و افسوس. مي‌گويند ناراحتند از اينكه رأي داده‌اند؛ اما درنهايت انگار رأي نداده‌اند.
آنها می‌گویند زرتشتي‌ها خدمات خوبي به مسلمان‌ها مي‌دهند، حتي در مراسم مذهبي آنها شركت مي‌كنند؛ اما حالا نوع برخورد با عضو زرتشتی شورای شهر را درک نمی‌کنند. اين جملات در تك‌تك صحبت‌هاي يزدي‌ها هست وقتي با «شهروند» حرف مي زنند، اگر چه هيچ كدام از آنها زرتشتي نيستند اما دل و زبان آنها شده‌اند.
آنها که تعدادیشان به طور اتفاقی انتخاب شده اند و تلفنی با «شهروند» گفتوگو کردند در اینباره حرف‌های زیادی دارند. فاطمه يكي از همان‌هاست كه به «سپنتا نيكنام» رأي داده است؛ چون معتقد است كه عملكرد او در شوراي قبل قابل قبول بوده است: «در حوزه رأي‌گيري هم خيلي‌ها به او رأي دادند و بيشتر هم مسلمان بودند؛ وقتي شنيديم تعليق شده است؛ ناراحت شديم اما كاري هم از دستمان بر نمي‌آيد.
وقتي مردم در ميان چند گزينه زرتشتي به او رأي داده‌اند يعني از او راضي بودند؛ چون فارغ از مذهب، آدمي دلسوز و پيگير مسائل شهري بود.» او تورگردانی است که كه قبل از انتخابات، مردم را به شركت در رأي‌گيري تشويق مي‌كرد، معتقد است اين‌گونه برخوردها اما باعث مي‌شود كه اعتماد به انتخابات كم شود: «من به عنوان يك شهروند رأي دادم و به وظيفه خودم عمل كردم و حراست از آن وظيفه مسئولان است. اميدواريم نتيجه طوري رقم بخورد كه انگيزه‌ام براي شركت در رأي‌گيري از بين نرود؛ چون تعليق كسي كه مردم به او رأي داده‌اند، با دستكاري و تغيير نتيجه رأي‌گيري هيچ تفاوتي ندارد.»
عملكرد نيكنام در شوراي قبل قابل قبول بود
جز «سپنتا نيكنام»، اعضاي ديگر خانواده او هم سابقه حضور به عنوان نماينده مردم را داشته‌اند. «كوروش نيكنام» عموي سپنتا است كه قبل از اسفنديار اختياري نماينده مردم يزد در هفتمين دوره مجلس شوراي اسلامي بوده است كه پژوهش و نوشته‌های زيادي هم درباره تاریخ ایران و زرتشتي‌ها دارد. محمدرضا ، معلم و يكي از شهروندان يزدي است كه در گفتوگو با «شهروند» به سابقه خانوادگي نيكنام اشاره مي‌كند: «نيكنام از خانواده‌هاي خوشنام يزدي است و براي همه واضح است كه رأي بالايي در يزد آورده است.
اين خانواده خدمات زيادي به يزدي‌ها داده‌اند. سپنتا نيكنام هم در دوره قبلي شورا پيگيري‌هاي زيادي براي شفافيت در مديريت شهري داشت اما حالا كسي كه عملكرد ضعيفي در دوره قبل داشته و رأي نياورده است از نماينده ما شكايت كرده است؛ در حالي كه اگر سپنتا نيكنام هم تعليق شود، او حتي جزو علي‌البدل‌ها هم قرار نمي‌گيرد.» او تعليق سپنتا نيكنام را توهين به رأي خود مي‌داند: «حالا كه مردم دلگرم شده‌اند و مشاركت آنها در انتخابات بيشتر شده است، درست نيست كه انگيزه آنها را بسوزانيم.»
احمد هم معتقد است كه دو مورد از اقدامات اصلي سپنتا نيكنام و همراهان او در دوره قبل شورا ايجاد شفافيت در عملكرد شورا و شهرداري و در نتيجه پخش زنده جلسات رسمي شورا و به وجود‌آمدن ارتباط مستقيم آنها با مردم بوده است: «شهر يزد كه در سال‌هاي قبل مثل يك روستاي بزرگ بود، حالا با مديريت هزينه در شهرداري تبديل به شهري شاد، قابل‌قبول و جهاني شده است.
اعضاي شوراي شهر توانستند همراهي عظيم‌زاده، شهردار يزد را براي تبديل اين شهر به شهري بهتر به دست آورند.» ابراهيم هم که به دلیل شغلش ارتباط زيادي با زرتشتي‌ها دارد، به «شهروند» مي‌گويد كه آنها انسان‌هاي بسيار راستگو و بااخلاقي هستند و اين نوع برخورد با آنها كار جالبي براي مسلمان‌ها نيست: «چرا وقتي جنگ مي‌شود همه شركت مي‌كنند، وقتي انتخابات مي‌شود همه بايد شركت كنند اما زماني كه بايد حقوق مردم پرداخت شود، مسلمان‌ها از زرتشتي يا اقليت‌هاي مذهبي جدا مي‌شوند.
اين نوع برخورد مثل اين است كه از كسي كار بخواهند اما درنهايت به او حقوق پرداخت نكنند. دكوراسيون داخل ساختمان شورا تحت نظارت آقاي نيكنام بود كه نمادهاي تاريخي را در آن قرار داده بود؛ چون بافت تاريخي براي زرتشتي‌ها خيلي مهم است. شهر ما امسال ثبت جهاني شد بنابراين بايد جهاني‌تر فكر كنيم. در حالي كه يكي از دلايل جهاني‌شدن اين شهر وجود اديان مختلف ازجمله دين زرتشتي است.»
زرتشتي‌ها خدمات زيادي به مسلمانان دادند
زرتشتي‌ها درسال‌هاي گذشته كارهاي زيادي براي آباداني شهر يزد كرده‌اند؛ مثل ساخت مدرسه، بيمارستان و حتي پارك. «پشوتن‌جی دوسابایی مارکار» يكي از كساني بود كه زميني با وسعت ٤٠ هكتار را براي ساخت يك پارك در يزد وقف كرد؛ فردي كه تمام سرمايه خود را براي كمك به آباداني شهر يزد فروخت. كوروش نيكنام چند سال قبل در افتتاحيه پارك ماركار يزد كه البته حالا نامش تغيير يافته است، گفته بود كه «شادروان ماركار حتی خانه خود را فروخت تا سرمایه‌ای برای آبادانی ایران به كار گیرد و زمانی كه از او پرسش می‌كردند كه چرا با توانمندی مالی مسیر خود را پیاده یا با اتوبوس می‌پیماید، ماركار پاسخ می‌داد اگر بتوانم حتی یك روپیه را بیشتر صرفه‌جویی و پس‌انداز كنم، برای هموطنانم در ایران مفید خواهد بود.»
حالا هادي از ديگر شهروندان يزدي هم در گفتوگو با «شهروند» معتقد است كه زرتشتي‌ها در طول تاريخ كمك زيادي به رشد يزد كرده‌اند، بيش از ٤٠ مدرسه ساخته‌اند و حتي در ساخت پارك و بيمارستان كمك‌هاي زيادي كرده‌اند؛ بنابراين درست نيست كه از امكانات آنها استفاده كنيم و حالا كه شهرمان جهاني شده به آنها بگوييم بروند دنبال كارشان: «زرتشتي‌ها آدم‌هاي صادقي هستند و هيچ وقت هم در كار تبليغ دينشان نبوده‌اند و حتي انتخاب آن هم برايشان اختياري است؛ چرا بايد از نيروي انساني آنها استفاده كنيم اما اينطور با آنها برخورد كنيم. همه شوكه شده‌اند و براي ما اين نوع برخورد خفت است.»
او از مهاجرت زياد زرتشتيان در سال‌هاي گذشته حرف مي‌زند كه همين بي‌مهري‌ها آن را رقم زده است: «در طول تاريخ هم خيلي به آنها ضرر خورده است، زمين‌هاي زيادي از آنها گرفته شده است در حالي كه تعدادشان روز به روز هم كمتر مي شود و بيشتر روستاهاي آنها خالي شده است. كشوري كه كل مردم آن زرتشتي بودند حالا كاملا خالي از آنها شده است اما آماري هم از آنها وجود ندارد و من فكر مي‌كنم تعداد آنها حتي از ٣هزار نفر هم كمتر باشد.» اين شهروند يزدي در آخر حرف‌هايش با بغض مي‌گويد كه شايد اينها آخرين نسل‌هاي زرتشتي‌ها باشند كه ما آنها را مي بينيم.
اگر مي‌خواستند نباشد چرا صلاحيتش را تاييد كردند
زرتشتيان اما در سال‌هاي گذشته به كشورهاي ديگر مهاجرت كرده‌اند، اگرچه خيلي از آنها مانند فرشید که یک کارمند در یزد است، معتقدند كه زرتشتي‌ها جز ايران هيچ جاي ديگري متصل نيستند و البته سپنتا نيكنام هم جزو همان زرتشتياني است كه به گفته مردم يزد با وجود فرصت‌هاي زيادي كه داشته، هنوز در ايران مانده است اما حالا حتي حضورش در شورا تعليق شده است: «اگر مي‌خواستند در شورا نباشد، چرا صلاحيتش را تاييد كردند. شهر يزد جز اين كه شهري تاريخي است كه به شهر صلح هم معروف است و يكي از مشخصه‌هاي آن هم نزديكي مسجد جامع يزد، كنيسه‌هاي يهودي و آب‌انبار كليميان است. مردم يزد همزيستي خوبي با هم داشته‌اند و جز اين با آش گندم كه در مراسم مذهبي يزد معروف است، دست‌پخت زرتشتي‌هاست. آنها ارادت زيادي به امام حسين(ع) دارند و «سپنتا نيكنام» جزو افرادي بود كه هر ساله در مراسم عزاداري كه برگزار مي‌شد، شركت مي‌كرد.»
او معتقد است كه با وجود اينكه نيكنام در هيچ فهرستی قرار نداشت باز هم رأي آورد چون هيچ‌وقت نظرات تند سياسي نداشت: «خيلي از اعضاي شوراي شهر در دوره قبل بودند كه باز هم در انتخابات شركت كردند اما رأي نياوردند در حالي كه نيكنام رأي بالايی آورد. الان هم مردم نگران هستند كه اين مسأله دستاويزي براي رسانه‌هاي بين‌المللي شود و اين شهر تاريخي را زير سوال ببرد. ما هنوز شادماني جهاني شدن يزد را لمس نكرده‌ايم و جالب اينكه رئيس‌جمهوری حتي پيام تبريكي هم براي آن نفرستاد در حالي كه ما توقع داشتيم يك جشن ملي برگزار شود.»
اين روايت خيلي از مردم يزد و آنهايي كه سپنتا نيكنام را مي‌شناسند، است كه سپنتا نيكنام محله به محله با مردم يزد وارد گفتوگو مي‌شد و مشكلات آنها را مي‌شنيد تا در نهايت به حل آن بينجامد، اما حالا تصميمات جديد مردم را دچار بدبيني خواهد كرد: «من رأي نداده‌ام اما اين را در اين چند وقت از خيلي‌ها شنيده‌ام كه نيكنام جوان تحصيلكرده و باسابقه‌اي بود و نسبت به بقيه اعضا حتي آنها كه مسلمان بودند جايگاه بالاتري داشت. حالا هم به نظرم بايد ماجرا دور از جنجال‌هاي سياسي به‌صورت حقوقي حل شود.» به اعتقاد خيلي از كساني كه اصلا رأي نداده‌اند در نهايت تعليق اين عضو شوراي شهر منصفانه نيست، در حالي كه اگر قرار بر تغيير قانون باشد بايد قبل از برگزاري انتخابات تغيير كند.
خبر شكايت و تكذيب سپنتا نيكنام
البته صبح جمعه رئيس كميسيون اصل ٩٠ اعلام كرد كه سپنتا نيكنام از رأي ديوان عدالت اداري شكايت كرده است، اما او در گفت‌وگوي كوتاهي كه با «شهروند» داشت اين خبر را تكذيب كرد: «حرف‌هاي زيادي از مهرورزي‌هاي مردم يزد و هموطنانمان كه به من لطف داشتند، دارم اما فعلا براي جلوگيري از تغيير ماهيت اين ماجرا ترجيح مي‌دهم سكوت كنم تا مسأله با آرامش حل شود. بنده از حكم تعليق شكايتي نكرده‌ام و منتظر هستم تا رأي دادگاه بدوي اعلام شود. از سوي ديگر، چون پرونده شاكي خصوصي داشته است، بنابراين ابتدا لازم است نتيجه دفاعيات فرمانداري يزد و هيأت نظارت بر انتخابات از شكايت مشخص شود.»
او بعد هم در كانال تلگرامي خود اين پيام را منتشر كرد: «در پی انتشار اخباری مبنی بر شکایت اینجانب از رأی دیوان عدالت اداری یا شکایت به کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی به اطلاع می‌رساند تا این لحظه در این زمینه اقدامی نکرده‌ام. اگرچه خود را همچنان متعهد به پاسداشت حق خود و آرای مردم شریف یزد می‌دانم، اما برای کمک به حل موضوع در آرامش و به دور از حاشیه‌سازی‌ها، منتظر رأی نهایی دادگاه بدوی دیوان عدالت اداری هستم. امیدوارم با اقدامات مجلس شورای اسلامی و دفاعیات هیأت نظارت بر انتخابات استان و فرمانداری یزد و همچنین قانونمداری دیوان عدالت اداری، این موضوع حل شود.»
واکنش‌های ادامه‌دار سیاستمداران
ماجرای سپنتا نیکنام اما در میان سیاستمداران و مسئولان هم هنوز پرواکنش است. چند روز بعد از آن‌که آیت‌الله محمد یزدی اعلام کرد که رأی شورای نگهبان درباره ممنوعیت عضویت نیکنام در شورای شهر یزد قطعی است، تعدادی از نمایندگان و سیاستمداران در اینباره واکنش نشان داده‌اند.
مصطفی میرسلیم، نامزد دوازدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری یکی از این افراد است. او به تازگی در حساب توییترش نوشت که مشکل سپنتا نیکنام قابل حل است: «مشکل سپنتا نیکنام (منتخب زرتشتی شورای شهر یزد) در مجمع تشخیص مصلحت قابل حل است.»
عزت‌الله ضرغامی، رئیس سابق اصولگرای سازمان صداوسیما یکی دیگر از کسانی بود که دیروز در اینباره واکنش نشان داد و البته از سپنتا نیکنام حمایت کرد. او در کانال تلگرامی‌اش و با انتشار تصویری از سپنتا نیکنام در مورد لغو عضویت او از شورای شهر یزد نوشت: «شورای محترم نگهبان به وظیفه شرعی و قانونی خود در مورد لغو عضویت آقای سپنتا نیکنام در شورای شهر یزد رأی داده است. آن را محترم بشماریم و اجازه دهیم که آنان به دور از مصلحت‌اندیشی‌های سیاسی، وظیفه‌شان را به درستی انجام دهند.
تعجب من از این است که دستگاه‌های تشخیص مصلحت که خوشبختانه در کشور کم هم نیستند! در تشخیص این مصلحت واضح تعلل می‌کنند؟ ضرورت احترام به افکار عمومی به‌ویژه مردم متعهد یزد (مسلمان و زرتشتی) که براساس نظامات قانونی و اعلامی قبلی به آقای سپنتا رأی داده‌اند، بهترین دلیل در تأیید عضویت آقای نیکنام در شورای شهر یزد است. به اعتقاد من حفظ حرمت و جایگاه نظام جمهوری اسلامی ایران در داخل و در سطح جهانی بالاترین مصلحت نظام است. جامعه را به سمت دوقطبی‌های کاذب سوق ندهیم و برای بوق‌های تبلیغاتی جهانی سوژه و لقمه آماده فراهم نکنیم. ضمنا مسلمان‌ها در شوراهای شهری چه تخم دو زرده‌ای برای مردم کردند که حالا یک زرتشتی نمی‌تواند؟!»
نمایندگان مجلس هم درباره این موضوع، کم‌واکنش نبوده‌اند؛ مثلا علیرضا رحیمی، نماینده اصلاح‌طلب مردم تهران و از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در یادداشتی که در کانال تلگرامش منتشر کرد، به بررسی ابعاد مختلف موضوع لغو عضویت عضو زرتشتی شورای شهر یزد پرداخت: «در یادداشت قبلی خود در این‌خصوص استدلال و تأکید داشتم که وقتی نمایندگان اقلیت‌های دینی در امر قانون‌گذاری در کشور (بلاد مسلمین) مشارکت موثر و تعیین‌کننده دارند و این مصوبات به‌طور عادی توسط شورای نگهبان بررسی و (به‌نوعی) تنفیذ می‌شود و از حیث مداخله اقلیت دینی در تصمیم‌گیری برای مسلمین طی چهار دهه قانون‌گذاری مورد ایراد و جرح فقهای شورای نگهبان قرار نگرفته است، به‌طریق اولی مشارکت اقلیت دینی در شئون شهری نیز نمی‌تواند محلی از اشکال داشته باشد. در شورای ١١نفره شهر یزد یک نفر غیرمسلمان درحال تعلیق عضویت توسط مراجع رسمی قضائی و حاکمیتی است، با این استدلال که سلطه بر مسلمین روا نیست.»
از طرف دیگر، اسفندیار اختیاری، نماینده زرتشتیان در مجلس شورای اسلامی خبر مهمی را در اینباره اعلام کرده است. او گفته علی لاریجانی، رئیس مجلس، محمد جواد کولیوند، رئیس کمیسیون شوراها را مامور حل مسأله سپنتا نیکنام، عضو زرتشتی شورای شهر یزد از طریق رایزنی با دیوان عدالت اداری کرده و در صورتی که این مشکل حل نشود، موضوع به نشست روسای قوا ارجاع خواهد شد.
اسفندیار اختیاری با اشاره به اظهارات آیت‌الله یزدی، عضو فقهای شورای نگهبان، مبنی بر تأیید منع فعالیت عضو زرتشتی شورای یزد، گفته است: «در مورد سخنان آیت‌الله یزدی، عضو محترم فقهای شورای نگهبان، نکاتی هم از نظر شکلی و هم از نظر محتوایی وجود دارد که می‌توان آن را مورد بحث و بررسی قرار داد.» او با بیان این‌که علی لاریجانی، رئیس مجلس، به دنبال حل این مشکل است، گفته: «برای توضیح این موضوع از نگاه مجلس، به این نکته بسنده می‌کنم؛ همان‌گونه که اظهارنظر شرعی برعهده شورای محترم نگهبان است، قانون‌گذاری نیز برعهده مجلس محترم شورای اسلامی است و وظیفه اصلی نمایندگان مردم، همین قانون‌گذاری است که فصل ششم قانون اساسی به‌طور شفاف و دقیق آن را بیان کرده است. در نتیجه حذف هر تبصره‌ای از هر قانون مصوب و ابلاغ شده یا هر گونه تغییر دیگری، بدون رأی مجلس، قانون‌گذاری محسوب می‌شود و مغایر با اصول متعدد قانون اساسی کشور است.»
از طرف دیگر محمدعلي وكيلي، عضو هيات‌رئيسه مجلس شوراي اسلامي درباره بررسي‌هاي هيات‌رئيسه مجلس در مورد ماجرای لغو عضویت سپنتا نيكنام، نماینده زرتشتی شورای شهر یزد، گفته است: «با توجه به موضع جديد فقهای شوراي نگهبان ما بايد مجدد موضوع را بررسي کرده و قاعدتا بايد موضع جديد بگيريم.» شهیندخت مولاوردی، دستیار رئیس‌جمهوری در امور حقوق شهروندی هم با اشاره به طرح بعضی مطالب نسبت به حضور سپنتا نیکنام، عضو زرتشتی شورای شهر یزد گفته است: «مطالبی در این زمینه مطرح و قرار شد که من گزارش مستندی از این موضوع تهیه کنم تا دولت براساس آن در این زمینه موضع‌گیری کند. به گزارش ایسنا، دستیار ویژه رئیس‌جمهوری در امور حقوق شهروندی با بیان این‌که حتما بخشی از گزارش مستندی که تهیه می‌شود راجع به تعامل با شورای نگهبان خواهد بود، درباره این‌که آیا این احتمال وجود دارد که رأی شورای نگهبان تغییر کند، گفت: در این زمینه امیدواریم و باید تعامل کنیم.»
غلامحسین کرباسچی، عضو حزب کارگزاران هم در صفحه شخصی اینستاگرامش در اینباره نوشته است: «از مرحوم آیت‌الله بروجردی نقل شده که در بروجرد هر یهودی که از دنیا می‌رفت، ایشان مقید بود که از درِ منزل تا گورستان همراه جنازه برود که مبادا کسی به تحریک برخی نادانان به جنازه یهودی توهینی بکند. رفتار امروز برخی بزرگان با هموطنان غیرمسلمان با این سیره می‌خواند.»
نیره خادمی
- 18
- 4
