چشم‌انداز بازار ارز؛ کاهشی یا افزایشی؟ | تا رکود اقتصادی داریم ثبات در بازار ارز نخواهیم داشت

جهان صنعت:  به گزارش بازار ارز چند هفته‌ای است سر سازگاری ندارد و سقف‌شکنی قیمت ارزهای خارجی همچنان ادامه دارد. هرچند تغییر رئیس بانک مرکزی مقداری از التهابات بازار را کاهش داده و رفتار احتیاطی معامله‌گران در خرید و فروش ارز را تقویت کرده است، اما به نظر می‌رسد بازار در برابر ریزش شدید قیمت‌ها همچنان مقاومت می‌کند. مقامات دولتی نیز رویکرد قبلی خود را در پیش گرفته‌اند و به طور مداوم از مناسب بودن وضعیت ذخایر ارزی کشور سخن می‌گویند. اما آیا این موضوعات می‌تواند به تداوم ریزش قیمت ارزهای خارجی کمک کند؟

از نظر کارشناسان افزایش قیمت دلار ریشه‌های سیاسی و اقتصادی دارد و توقف افزایش قیمت ارزهای خارجی نیز نیازمند در پیش گرفتن اقدامات اساسی در دو زمینه یاد شده است. بنابراین سوال اساسی این است که تغییر مدیریت بانک مرکزی چگونه می‌تواند چشم‌انداز قیمتی در بازار را تغییر دهد؟

تا رکود اقتصادی داریم ثبات در بازار ارز نخواهیم داشت

یک تحلیلگر اقتصادی در این باره گفت: نرخ ارز تابع عرضه و تقاضاست. عرضه و تقاضای ارز تابع رکود اقتصادی ماست و نرخ تورم هم تابع رکود و انتشار پول توسط دولت است.

مرتضی عزتی با اشاره به اینکه افزایش قیمت ارز به دلیل تورم است، پاسخ داد: مشکل اصلی که در کشور داریم، نداشتن رشد اقتصادی است. اصولا قیمت هر کالا و خدمتی یا ابزاری تابع عرضه و تقاضاست.

وی افزود: در دنیا برای ریال تقاضایی وجود ندارد به علت اینکه تولید پایین است. همچنین رکود جهانی و تحریم داریم که به خاطر همین موضوع مبادله‌ای با ایران انجام نمی‌شود.

وی ادامه داد: تقاضایی برای ریال در سطح بین‌المللی نیست. بنابراین، باید در این شرایط نرخ ریال کاهش یابد. در نتیجه ارزهای خارجی که در مقابل هستند افزایش می‌یابند. قیمت دلار تابع تورم نیست، در واقع تورم ما تابع بحث تولید است و همین‌طور ضعف تقاضای ریال در سطح بین‌المللی که موجب می‌شود نرخ برابری ریال کاهش بیشتری یابد.

این استاد دانشگاه بیان کرد: تورم و نرخ ارز تابع چیز دیگری به نام رکود اقتصادی است. بالا و پایین بردن تورم موجب نمی‌شود نرخ ارزهای خارجی وضعیت بهتری پیدا کنند. سیاست‌های دیگری برای تورم وجود دارد و عوامل اساسی تاثیرگذار روی نرخ ارز چیزهای دیگری است.

او اشاره کرد: هر کسی که می‌گوید نرخ ارز تابع تورم است اشتباه می‌کند. نرخ ارز تابع عرضه و تقاضاست. عرضه و تقاضای ارز تابع رکود اقتصادی ماست و نرخ تورم هم تابع رکود و انتشار پول توسط دولت است. اینها همزمان با هم می‌چرخند. چرخه‌ای که مشکل اساسی آن رکود اقتصادی و نبود صادرات و کمبود تقاضای ریال در سطح بین‌المللی است و تورم هم ایجاد می‌کند، نمود آن را در کاهش ارزش ریال در مقابل سایر ارزها می‌بینیم.

عزتی اظهار کرد: مدیریت کل اقتصاد غلط است. سالهاست همه بیان می‌کنند به فکر این باشید که روابط اقتصادی با دنیا بهبود یابد، تولید رشد و افزایش یابد و وضع مردم بهتر شود. اگر چنین شود تورم و نرخ ارز کاهش می‌یابد، اشتغال بیشتر می‌شود ولی کسی توجه نمی‌کند. همه دنبال ساز دیگری هستند. مدیریت در سطح کلان کشور ضعف اساسی دارد.

این استاد دانشگاه درباره افزایش نرخ ۲۳ درصدی سود اوراق توسط بانک مرکزی گفت: اینکه بانک مرکزی قرار است چه کاری انجام دهد را من نباید بگویم. بانک مرکزی و مسوولان فکر می‌کنند اقتصاد ایران هم مثل اقتصاد کشورهای پیشرفته است. دقت ندارند سیاست‌های اقتصادی که تئوری‌ها بیان می‌کنند در فضای خاصی بیان می‌شود. آن فضای خاص فضای اقتصاد ایران نیست.

وی تصریح کرد: اقتصاد ایران هزار مشکل دارد. تا مشکلات اساسی و پایه‌ای حل نشود این ابزارها درست عمل نمی‌کنند و اثر بسیار ناچیزی دارند. ما باید ابتدا وضعیت اقتصادی خود را از نظر رشد اقتصادی و رشد صادرات و روابط اقتصادی با ایران درست کنیم و اگر همه اینها در وضعیت متعادل و بهینه بود آن سیاست‌ها می‌تواند عمل کند و انتظاری که داریم برآورده شود.

این تحلیلگر اقتصادی در پاسخ به این پرسش که قیمت دلار در بودجه ۱۴۰۲ چقدر باید باشد، گفت: ابتدا باید برنامه‌ریزان درست فکر کنند و هر عددی که بگذارند مهم نیست، مهم این است که بتوانند برنامه‌ریزی را انجام دهند و هر عددی تغییری کرد برنامه و بودجه را براساس آن در مقاطع مختلف اصلاح کنند. اگر توان برنامه‌ریزی داشته باشند امکان این امر وجود دارد.

عزتی تاکید کرد: به نظر من، برنامه‌های اقتصادی براساس شرایط باید بهینه شود. این نکته را نیز اشاره کنم که کسری بودجه حتما خواهیم داشت و هیچ شکی در این باره نیست. آنقدر زیاد است که شک و شبهه‌ای در این نیست.

عزتی در پایان خاطرنشان کرد: سال گذشته وضعیت بودجه بسیار بد بود. به علت اینکه کسری زیادی داشتیم. لذا نرخ ارز و نفت را بالاتر در بودجه آن هم به صورت صوری و غیرواقعی گذاشتند تا بتوانند منابع بودجه را تامین شده اعلام کنند. هزینه‌ها را بدون منطق بالا بردند و به صورت غیرمعمول و غیرواقعی درآمدها را افزایش صوری دادند. امسال و برای بودجه سال بعد هم احتمالا همین اقدامات را خواهند کرد.

دولت برای کنترل نرخ ارز باید جلوی نقدینگی را بگیرد

یک کارشناس اقتصادی نیز معتقد است که بخشی از کاهش نرخ ارز در روزهای گذشته ناشی از تغییر رئیس بانک مرکزی است، اما برای ادامه‌دار بودن این روند و کنترل نرخ ارز، بانک مرکزی باید اقدامات خود را در راستای کنترل پارامترهای اصلی اقتصادی آغاز کند تا بتواند اثرگذاری پایداری روی بازار ارز داشته باشد.

محمدعلی خادم سهی در پی وضعیت بازار ارز اظهار کرد: بخشی از نوسانات نرخ ارز وابسته به انتظارات مردم و فعالان بازار است و در شرایط کنونی با تغییر رئیس کل بانک مرکزی، شخصی که به نظر می‌رسد برنامه‌ای داشته باشد در انتظارات مردم اثرگذار است. البته پارامترهای اصلی اقتصادی مهم‌تر از این مساله خواهد بود، اما انتظارات می‌تواند سرعت تاثیر آنها را کاهش یا افزایش دهد.

وی با بیان اینکه کاهش نرخ ارز در روزهای گذشته نیز در راستای همین انتظارات اتفاق افتاده است، افزود: وقت رئیس کل جدید بانک مرکزی در این برهه زمانی محدود است و اعتماد و ظنی که بین مردم وجود دارد که آیا رئیس جدید بانک مرکزی می‌تواند بازار ارز را کنترل کند یا خیر بلندمدت نخواهد بود؛ بنابراین بهتر است بانک مرکزی اقدامات خود را هرچه سریع‌تر آغاز کند تا بتواند اثرگذاری پایداری بر بازار ارز داشته باشد.

این کارشناس مسائل اقتصادی اظهار کرد: نرخ‌گذاری ارز نیمایی به صورت اینکه قیمت مشخص و ثابتی برای آن در نظر بگیریم در بلندمدت نباید ادامه پیدا کند، چراکه باعث ایجاد رانت می‌شود و مهم‌ترین اقدام در این زمینه این است که بتوانیم نرخ نیمایی و نرخ بازار را به یک قیمت برسانیم چراکه تک‌نرخی شدن بازار ارز، رانت و فسادهای احتمالی را از بین خواهد برد و باعث جلوگیری از خروج سرمایه از کشور خواهد شد.

وی تاکید کرد: در علم اقتصاد اقدامات متعددی برای کنترل نرخ ارز وجود دارد اما براساس اصل سه‌گانه غیرممکن نمی‌توان نرخ ارز ثابت، باز بودن حساب سرمایه و سیاست پولی و مستقل را به صورت همزمان در اقتصاد تجربه کرد؛ یعنی اینکه اگر دولت نرخ ارز ثابتی را مدنظر دارد و مانند شرایط کنونی مشاهده می‌کند که امکان ورود و خروج سرمایه به کشور به راحتی فراهم است نمی‌تواند به روند رشد نقدینگی ادامه دهد یا با چاپ پول یا استقراض از بانک‌ها کسری بودجه خود را جبران کند بنابراین مهم‌ترین کاری که دولت در برهه کنونی می‌تواند انجام دهد این است که در عین حال متناسب با نرخ ارزی مدنظر خود، جلوی رشد نقدینگی را بگیرد؛ چراکه به هیچ‌وجه نمی‌توان شاهد رشد نقدینگی ۴۰ درصدی بود اما انتظار داشت که نرخ ارز متناسب با آن افزایش پیدا نکند.