روزنامه توسعه ایرانی نوشت: در روزهایی به سر می‌بریم که ترامپ راه و بیراه، وقت و بی‌وقت مشغول تهدید ایران است و رهبر انقلاب هم مذاکره با آمریکا را غیرهوشمندانه توصیف کرده است. دولت پزشکیان و مسئولین دولتی هم مذاکره با آمریکا را وقت تلف کردن می‌خوانند. برخی سخنران‌ها مانند همیشه در تریبون‌ها تحریم‌ها را بی‌اثر می‌دانند و....
اما گوش بازار به این حرف‌ها بدهکار نیست و به روند خود ادامه می‌دهد. دلار در مسیر افزایشی خود، که از زمان دولت سیزدهم آغاز شد، سر ایستادن ندارد؛ کانال ۸۰ هزارتومانی را به سخره گرفته و مشغول پیشروی در کانال ۹۰ هزارتومانی است و در آخرین قیمت‌ها، هنگام نگارش این گزارش، به ۹۴ هزار تومان رسیده است! با این روند برخی احتمال می‌دهند که دلار تا پایان سال به ۱۰۰ هزارتومان هم می‌رسد و ارزش پول ملی بیش از پیش افت می‌کند.
از آنجا که نرخ ارز یکی از متغیرهای اصلی اقتصاد ایران بوده و هست، در این گزارش به جوانب مختلف افزایش قیمت دلار از جمله علل، نتایج و سیر صعودی یا کاهشی این روند پرداخته شده است.
انفعال سیاست‌های اقتصادی و نقش فعال سیاست خارجی بر نرخ دلار
یک اقتصاددان درباره علل افزایش قیمت دلار در روزهای جاری اظهار کرد: تقریبا به دلیل نقش و جایگاهی که تجارت خارجی، و به خصوص سهم نفت در تجارت ما و نیازهای بخش تولید ما، بر متغیرهای اقتصادی داشته، همیشه، چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب، روابط سیاسی خارجی ما بر روابط تجاری و مبادلات تجاری تاثیرگذار بوده و هست و تاثیر مستقیم و فوری روی متغیرهای اقتصادی می‌گذارد.
مرتضی افقه یادآور شد: از سال ۹۷ به اینسو که تحریم‌ها تشدید شد، روابط خارجی و تجارت خارجی متغیر اصلی و تاثیرگذار بر متغیرهای اقتصادی بوده است و به همین دلیل سال‌هاست که می‌گویم سیاست‌های اقتصادی، چه سیاست پولی بانک مرکزی چه سیاست مالی وزارت اقتصاد، منفعلانه است تا فعال و این سیاست خارجی است که نقش فعال را بازی می‌کند.
او با اشاره به اینکه بعد از خروج ترامپ از برجام در نوبت اول چه بلایی سر متغیرها آمد، تاکید کرد: عده‌ای اصرار می‌کردند که این بحران‌ها تقصیر روحانی است، البته خودشان هم می‌دانستند که نقش اصلی را عامل دیگری بازی می‌کند اما با همان ادعا سرکار آمدند و گفتند بدون تحریم هم می‌توانیم مشکلات را حل کنیم ولی دیدیم که مشکلات به شدت بدتر شد.
به گفته این استاد دانشگاه، متاسفانه همان گروه هم نتوانستند و یا نخواستند از فرصت بایدن استفاده کنند و آن فرصت را از دست دادیم.
ادامه روند افزایشی دلار با تشدید تنش‌ها
افقه درباره شرایط این روزهای بازارها، بیان کرد: این تحولات با آمدن ترامپ قابل پیش‌بینی بود. خود خبر پیروزی ترامپ یا حتی نامزدی او هم بر بازارها تاثیرگذار بود. وقتی که نامزدی ترامپ پذیرفته شد عملا یک شوک رو به بالا به قیمت‌ها داد اما با توجه به مصاحبه‌های دولت پزشکیان، چه خودش و چه وزیر خارجه، انتظار این بود که به رغم آمدن ترامپ، ما آماده‌ی مذاکره هستیم. او عنوان کرد که حتی سخنان رهبری هم، قبل از این سخنان اخیر، نشانه‌هایی داد که زمینه برای مذاکره فراهم شده است و به همین دلیل از سرعت افزایشی که بعد از استقرار ترامپ در متغیرهای نرخ ارز و طلا ایجاد شده بود، کاسته شد.
این تحلیلگر مسائل اقتصادی ادامه داد: اما به محض اینکه ترامپ فرمان فشار حداکثری را امضا کرد و به خصوص بعد از سخنان اخیر رهبری که مذاکره را منع کردند، پالس منفی به بازار داده شد و کارگزاران بازار، اعم از مصرف‌کننده و یا تولیدکننده، را نسبت به آینده نگران کرد. همین مصاحبه تند اخیر ترامپ مبنی بر بمباران احتمالی ایران توسط اسرائیل بسیار متغیرها را تحت تاثیر قرار داد.
افقه با اذعان بر اینکه فعلا متغیرهای نرخ ارز و طلا و به تبع بقیه متغیرها تحت تاثیر همین صحبت‌ها هستند، تصریح کرد: آنقدر اقتصاد کشور به روابط خارجی وابسته است که در شرایط فعلی هر صحبتی که نشانه‌های مثبتی برای آرامش در روابط سیاسی داشته باشد یا مبنی بر افزایش تنش باشد، می‌تواند تاثیر مثبت و منفی بر بازار ارز و طلا داشته باشد.
او خاطرنشان کرد: قابل انتظارست اگر این تنش و بگومگوهای رسانه‌ای بین ما و آمریکا فروکش نکند و رو به آرامش نرود، این روند افزایشی قیمت دلار ادامه خواهد داشت.
قیمت دلار هم‌اکنون هم ۱۰۰ هزار تومان است
این استاد دانشگاه درباره احتمال رسیدن دلار به ۱۰۰ هزار تومان، مطرح کرد: از نظر من همین الان هم قیمت دلار، بالقوه بالای ۱۰۰ هزار تومان است. افقه توضیح داد: اینکه قیمت دلار فعلا کمتر از ۱۰۰ هزار تومان است، به دلیل نبود نقدینگی یا کمبود نقدینگی در دست مردم است که بخشی از این کمبود نقدینگی هم مربوط به سیاست‌های چند سال گذشته بانک مرکزی بازمی‌گردد. بنابراین اگر نقدینگی بیشتر شود، قیمت دلار همین الان هم خیلی بیشتر از ۱۰۰ هزار تومان می‌شود و یا اگر تنش‌ها افزایش پیدا کند، ممکن است بسیاری از مردم، سپرده‌های ریالی خود را از بانک‌ها خارج کنند و تقاضای ارز و طلا را افزایش دهند که این روند احتمالی، سرعت افزایش قیمت دلار را تشدید می‌کند.
او تاکید کرد: اگر همین روند تنش بین ایران و آمریکا ادامه پیدا کند، متاسفانه باید بگویم قیمت دلار از ۱۰۰ هزار تومان هم عبور خواهد کرد.
آسیب‌پذیری ما از تحریم به نوع حکمرانی برمی‌گردد
این کارشناس مسائل اقتصادی در پاسخ به اینکه «آیا منفعل بودن سیاست‌های اقتصادی ما فقط ناشی از تاثیرگذاری عامل خارجی است یا به نوع این سیاست‌ها هم برمی‌گردد؟»، اظهار کرد: اصل این همه آسیب‌پذیری ما از تحریم به نوع حکمرانی و ساختارهای اقتصادی، اجتماعی، اداری، اجرایی، و سیاسی حاکم بر تصمیمات، برمی‌گردد.
افقه با عنوان اینکه ساختارها و نوع حکمرانی دلیل اصلی آسیب‌پذیری ما از تحریم‌ها هستند، تصریح کرد: حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود و روابط به روند عادی خود برگردد، بسیاری از ناکارآمدی‌هایی که در گذشته ایجاد شده‌اند، مانع بروز پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های موجود می‌شوند.
به اعتقاد او، اما در شرایط فعلی متغیرهای فعال همان متغیر سیاست خارجی، روابط خارجی و مسئله تحریم‌ها هستند.
این استاد دانشگاه در ارزیابی خود از این ادعا که «دولت‌ها در افزایش نرخ ارز برای پوشش کسری بودجه خود نقش دارند»، گفت: این حرف نادرستی است؛ آن زمان که ارز نیمایی را افزایش داده‌اند، می‌توانستیم این زمینه را هم درنظر بگیریم اما الان افزایش قیمت دلار کلا از اختیار دولت خارج است.
افقه افزود: ضمن اینکه ممکن است این افزایش قیمت ارز مقداری از کسری بودجه را تامین کند ولی به لحاظ روانی، سیاسی و اجتماعی آنقدر برای کشور و برای خود دولت و کل حاکمیت پرریسک و خطرناک است که به آن پوشش احتمالی کسری بودجه با این افزایش نرخ، نمی‌ارزد.
او تاکید کرد: بعید می‌دانم و قابل تصور نیست که دولت زیر بار چنین ریسکی برود که بخشی از کسری بودجه خود را بخواهد با افزایش عمدی نرخ ارز تامین و چنین التهابی در بازار ایجاد کند که آثار مخربش بسیار بسیار زیاد است و هم جنبه روانی، هم جنبه اجتماعی و هم جنبه اقتصادی دارد.
مردم درباره پول خود نگرانند
این اقتصاددان درباره آثار روانی افزایش مداوم نرخ ارز، عنوان کرد: اگر فعلا بخواهیم آثار اقتصادی را نادیده بگیریم، آنقدر اثر روانی روی مصرف‌کننده و تولیدکننده دارد که شاید به عدد درآوردن آن خیلی مشخص نباشد. همین‌اکنون من به عنوان یک اقتصادخوانده روزانه مخاطب چندین فرد و گروه هستم که از من می‌پرسند که پولمان را چه کار کنیم؟ یعنی اضطراب و نگرانی آنقدر زیاد است که بعید می‌دانم دولتی آنقدر ناعاقل باشد که بخواهد برای تامین کسری بودجه چنین ریسکی را به جامعه تحمیل کند.
افقه در پایان درباره آثار اقتصادی تلاطم‌های نرخ ارز خاطرنشان کرد: نتایج اقتصادی این روند هم تخریب تولید است، هم افزایش شدید قیمت‌ها در آینده بسیار نزدیک، هم خروج سرمایه و حتی خروج نیروهای انسانی. اما علاوه بر نتایج اقتصادی، نتایج اجتماعی و روانی بسیاری دارد از جمله آثار روانی آن می‌توان به افسردگی و نگرانی جوانان اشاره کرد که شاهد آن هستیم.
رامتین موثق
- 13
- 3
