در ایران وقتی درباره ارز صحبت می‌شود منظور همان دلار است؛ لااقل در کوچه و بازار که اینطور است. از اول هم اینطور نبود، بعد از سال ۹۰ که احمدی‌نژاد قطعنامه‌ها و تحریم‌ها را به کشور تحمیل کرد این وضوع به وجود آمد.
اینکه مردم را در هر شغل و صنفی به یک صراف تبدیل کرد. صحبت از دو، سه برابر شدن قیمت دلار بود، آن هم در جامعه‌ای ملتهب از نظر سیاسی و اجتماعی. ساختارهای مختلف کشور هر یک درگیر معضلاتی شده بود که با انتخابات سال ۹۲، اینبار هرچند با‌ثبات شد اما دچار رکود هم شد!
باری... دلار برای مردم کشوری که تورم ۲۰ و ۳۰ درصدی را همین چند سال قبل تجربه کرده مساله مهمی است. طبیعی هم هست! به عنوان کشور صادر‌کننده نفت با بودجه نفتی، همه چیز از ادویه و خشکبار گرفته تا خودرو و ... همگی به قیمت دلار و عرضه آن بستگی دارد. یعنی دلار در ایران فقط یک موضوع اقتصادی نیست، بلکه می‌تواند عامل تحولات بزرگ سیاسی و اجتماعی و حتی امنیتی شود، چنانکه در سال‌های ۸۹ تا ۹۲ شاهد آن بودیم.
عرضه‌کننده دلار و در واقع دماسنج آن کیست؟ - بانک مرکزی و در بانک مرکزی شخصی که به صندلی معاونت ارزی تکیه می‌زند شخصیت تعین‌کننده‌ای به شمار می‌رود که عملکرد وی تا کف جامعه اثرگذار خواهد بود. در اینجا نگاهی داریم به نوسانات قیمت دلار در ادوار مختلف از سال ۱۳۸۰ تاکنون.
۱۳۸۰ تا ۱۳۸۶: محمدجعفر مجرد
نوربخش تاسال ۱۳۸۲ در بانک مرکزی حضورداشته و آخرین معاون ارزی وی محمدجعفر مجرد است که دردوره شیبانی و از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۶ نیز در این سمت حضورداشته است.
در دوره وی بالاترین نوسان سالانه نرخ ارز در بازار آزاد در سال ۱۳۸۳ با حدود پنج درصد رخ داد و کمترین نوسان مربوط به سال ۱۳۸۱ می‌شود که نوسان قیمت دلار در بازار آزاد کمتر از یک درصد ثبت شده است. در سال ۱۳۸۰ قیمت هر دلار در بازار آزاد ۷۹۲۵ ریال بود که وقتی صندلی را تحویل داد این عدد به ۹۳۵۷ رسیده بود.
۱۳۸۶ تا ۱۳۸۸: رضا راعی
بعد از اینکه شیبانی از بانک مرکزی استعفا می‌دهد، احمدی‌نژاد، رییس دولت نهم، طهماسب مظاهری را جایگزین وی می‌کندکه او نیز در مدت کمتر از یکسال از حضورخود دربانک مرکزی، راعی رابه عنوان جانشین مجرد برمی‌گزیند. در دوره مسوولیت او یعنی از آذر ۸۶ تا مرداد ۸۸، دلار در بازار آزاد هر سال حدود سه درصد نوسان قیمت داشت. او وقتی صندلی را تحویل گرفت دلار در بازار آزاد ۹۶۶۷ ریال بود و وقتی صندلی را تحویل داد دلار در بازار ۹۹۷۹ ریال شده بود.
۱۳۸۸ تا ۱۳۹۲: دوران تیره و بی‌ثبات
بعد از رفتن مظاهری، محمود بهمنی به بانک مرکزی می‌آید که وی البته با حذف رضا راعی، برهانی، سیدعلی و در ادامه مینو کیانی‌راد را درسال‌های حضورش تا ۱۳۹۲، در سمت معاونت ارزی قرار می‌دهد.
در سال ۸۹ و یکسال بعد از خروج راعی از معاونت ارزی نوسان سالانه قیمت دلار در بازار آزاد دو برابر شده و به بیش از شش درصد می‌رسد. در سال ۹ این نوسان به بیش از ۲۸ درصد می‌رسد. این دوره، دوره مسوولیت برهانی است. وقتی آمد دلار در بازار آزاد ۱۰۶۰۱ ریال بود و وقتی در سال ۹۰ صندلی را تحویل داد دلار به ۱۳۵۶۸ ریال رسیده بود!
نفر بعدی در لیست بهمنی سیدکمال سیدعلی است که البته عمر معاونت او به سال نکشید که بتوان دوران او را ارزیابی کرد. پس از حدود ۴،۵ ماه بهمنی، سیدعلی را هم حذف و جای او را به مینو کیانی‌راد داد. مسوولیت کیانی‌راد با بحران دلار مصادف شد. قبل از او دلار ۱۳۵۶۸ ریال بود اما وقتی در سال ۱۳۹۲ روحانی آمد و دوران بهمنی به پایان رسید و رفت دلار را ۳۶۳۰۰ ریال تحویل داد!
۱۳۹۲ به بعد: دوران کاهش و رشد
از ۱۳۹۲ به بعد که سیف رییس بانک مرکزی شد غلامعلی کامیاب را به سمت معاونت ارزی بانک مرکزی منصوب کرد و تاکنون نیز او بر این صندلی تکیه زده است.
اگرچه در سال‌های گذشته که در اینجا بررسی شده کمتر اثری از کاهش دیده می‌شود اما بنابر آرام شدن التهابات جامعه و حضور موثر بین‌المللی ایران، در سال اول دولت روحانی همزمان با امید مردم به بهبود شرایط شاهد کاهش قیمت دلار هستیم. اما بعد از سال‌های ۹۲ و ۹۳ در سال‌های ۹۴ و ۹۵ مجددا شاهد نوسان حدود چهار درصد برای سال ۹۴ و نزدیک به هفت درصد در سال ۹۵ هستیم.
از امروز به بعد
معاون ارزی بانک مرکزی یکی از پنج شخص مهم و تاثیر‌گذار در زمینه اقتصاد کلان کشور به شمار می‌رود و با توجه به نوسانات احتمالی نرخ ارز به واسطه سیاست‌های اجرایی که در دست دولت دوازدهم قرار دارد، به نظر می‌رسد چهار سال پر‌چالش پیش روی بانک مرکزی و معاون ارزی آن قرار داشته باشد. با این حال رییس کل بانک مرکزی در یک اقدام نه چندان کارشناسی شده و بالاجبار شخصی کم‌تجربه و نا‌آشنا به بازار ارز را به عنوان معاون ارزی خود در سال‌های آتی در نظر گرفته است.
سید احمد عراقچی که تجربه خاصی در زمینه وزارتخانه‌ها و نهادهای سیاستگذار اقتصادی کشور نداشته و عملکرد قابل بحثی را از خود بر جای نگذاشته است، در حالی در این پست حساس قرار گرفته که به نظر می‌رسد کنترل و مدیریت پیچیدگی‌ها و چالش‌های بازار ارز از توان وی خارج است و جای سوال دارد که چرا در چنین برهه زمانی خاصی چنین تصمیمی از سوی بانک مرکزی اتخاذ شده است.
این در حالی است که هنوز ماندن سیف قطعی نشده است؛ اتفاقی که به نظر می‌رسد با قرار گرفتن عراقچی در پست معاونت ارزی و جابه‌جایی کامیاب در معاونت بین‌الملل این بانک، با اهداف و مقاصد خاصی همراه بوده باشد و گویا رییس کل کنونی بانک مرکزی طرح‌هایی برای مدیریت بازار پولی و بانکی کشور در سال‌های آینده در نظر گرفته است. اما هرچه باشد یک نکته روشن است و آن اینکه تغییرات و عدم ثبات در پست حساسی همچون معاونت ارزی باید با احتیاط صورت پذیرد تا از تنش‌ها و نوسانات بازار که تاثیر عمده‌ای بر اقتصاد کشور دارد، جلوگیری شود.
- 11
- 1
