چالش پول تقلبی در بازار تهران

« پول تقلبی زیاد شده است و روزی نیست که لابه‌لای دسته‌های اسکناس به پول جعلی برنخوریم.» این جملات را بازاری‌های تهران می‌گویند و توضیح می‌دهند که اسکناس‌های تقلبی لابه‌لای دسته‌های پول جاسازی می‌شود و امکان بررسی برگ‌به‌برگ اسکناس‌ها دشوار است. همین می‌شود که محمد، کاسب بازار بزرگ تهران می‌گوید گاهی روزها تا ٣٠٠‌هزار تومان پول تقلبی لابه‌لای دسته‌های اسکناس‌هایش کشف کرده است.

البته این موضوع دو سر دارد و کاسب‌ها می‌گویند ممکن است در معاملات بزرگ لابه‌لای پول‌هایی که به مشتریان پس داده می‌شود، اسکناس تقلبی پیدا شود. بانکی‌ها هم این موضوع را تأیید می‌کنند و به «شهروند» می‌گویند این روزها تعداد اسکناس‌های تقلبی لابه‌لای پول مشتریان زیاد شده است، اما معمولا کارمندان بانک این موضوع را به راحتی متوجه می‌شوند و پول تقلبی را به مشتری برمی‌گردانند. البته آنها هم با وجود آنکه توانایی تشخیص پول‌های تقلبی را دارند، از وضع پیش‌آمده راضی نیستند و می‌گویند اگر در تشخیص پول تقلبی دچار کوچکترین سهل‌انگاری شوند، ناچارند خسارت را از جیب‌شان به بانک بپردازند.

پول‌های تقلبی لابه‌لای دسته‌های اسکناس

از سال‌های گذشته تاکنون دریافت پول تقلبی یکی از مشکلات بزرگ و مهم در چرخه اقتصادی بوده است. بازاری‌ها، مغازه‌دارها، بانک‌ها، راننده‌های تاکسی و حتی افراد عادی هم در معرض این خطر هستند که ممکن است به جای پول واقعی، اسکناس‌های تقلبی دریافت کنند.

با این حال بازاری‌ها می‌گویند این روزها حجم اسکناس‌های تقلبی که به دستشان می‌رسد بیشتر از همیشه است.فروشنده‌ای در خیابان بهارستان در این‌باره به «شهروند» می‌گوید:   «دیگر جرأت نداریم پول نقد از مردم بگیریم زیرا رواج پول‌های تقلبی یکی از معضل‌های مهم برای مردم شده است. هر قشری را که نگاه کنید ممکن است سر و کارش با پول تقلبی باشد و به همین دلیل این موضوع برای اغلب مردم دردسرساز می‌شود. ای کاش بانک مرکزی موضوع را جدی‌تر بگیرد، چون واقعا گاهی پول‌ها قابل تشخیص نیست و فقط هم از طریق دستگاه می‌شود به اصل‌بودن آنها اطمینان کرد. در دستگاه‌ها هم که نمی‌توان بیشتر از یک پول قرار داد، به همین دلیل واقعا گاهی به دردسر می‌افتیم و فقط می‌توانم ابراز امیدواری کنم که بساط این کلاهبردار‌ها برچیده شود.»

دستگاه‌های تشخیص جعل اسکناس کارآمد نیست

فروشنده دیگری که خود را نعمتی معرفی و در بازار کفش بهارستان کار می‌کند، می‌گوید که جز مبالغ کم حاضر نیستم پول نقد از مردم بگیرم و فقط از کارتخوان استفاده می‌کنم، اما گاهی قطعی ارتباط دستگاه‌ها با شبکه دردسرساز می‌شود و ناچاریم از مشتریان پول را به صورت دستی بگیریم.  این فروشنده توضیح می‌دهد افرادی که اقدام به جعل پول می‌کنند، پول‌های تقلبی را با نصف قیمت به مشتریان می‌فروشند و به آنها مشاوره هم می‌دهند که چطور باید از این پول‌ها استفاده کنند.

البته مغازه‌داران زیادی هم پول‌های تقلبی را پانچ کرده و پشت شیشه مغازه‌هایشان چسبانده‌اند و گاهی برای تشخیص پول تقلبی آنها را معیار قرار می‌دهند.

با این‌حال دستگاه‌های تشخیص اسکناس تقلبی به بازار آمده است؛ دستگاه‌هایی که بین ٣٠‌هزار تا بیشتر از ٧‌میلیون تومان قیمت دارد، اما این دستگاه‌ها هم چندان مشکلی را حل نمی‌کند. موضوع اینجاست که در جابه‌جایی مقادیر زیادی پول نمی‌توان از دستگاه‌های تشخیص‌دهنده استفاده کرد چون این دستگاه‌ها فقط در هر بار استفاده می‌توانند یک اسکناس را تشخیص بدهند که اصل یا تقلبی است، به همین دلیل در انتقال مقادیر زیادی پول نمی‌توان چندان به این دستگاه‌ها دلخوش بود.

پول تقلبی زیادتر از همیشه به بانک‌ها می‌آید

در این میان بانکی‌ها هم می‌گویند که حجم پول‌های تقلبی که مشتریان به بانک‌ها می‌آورند، زیاد شده است.اسلامی، رئیس یکی از شعبه‌های بانک‌های خصوصی در این‌باره به «شهروند» می‌گوید:   «گرچه مشتری‌های زیادی این روزها پول تقلبی به بانک می‌آورند، اما خیلی کم پیش می‌آید که بانک‌ها به مردم پول تقلبی بدهند، چون دستگاه‌های شمارنده پول در بانک‌ها به فناوری تشخیص پول تقلبی از واقعی مجهز است. البته با این حال باز هم امکان خطا وجود دارد که در این صورت هم کارمند خاطی باید جریمه بپردازد.

٢ و ١٠‌هزار تومانی، صدرنشین جعلی‌ها

کامران ندری، کارشناس پول درباره داستان پول‌های تقلبی به «شهروند» می‌گوید: «جعل پول‌های رایج در کشور کار آسانی نیست، چون هر کدام از این پول‌ها ویژگی‌های امنیتی دارند که جاعلان قادر به جعل آنها نیستند، بنابراین جعل پول  کار دشواری است و نمی‌توان المان‌های امنیتی را در اسکناس‌های تقلبی دید. با این حال همواره پول‌های جعلی زیادی بین مردم دست‌به‌دست می‌شود و خود افراد باید توانایی تشخیص پول‌های جعلی را از اصلی داشته باشند که این کار هم اصلا دشوار نیست و کافی است که المان‌های پول‌های تقلبی را بشناسیم. البته تا جایی که اطلاع دارم بیشترین پول‌هایی که جعل می‌شود اسکناس‌های ٢هزار تومانی و ١٠‌هزار تومانی است که تشخیص دادن آنها هم کار سختی نیست.»

جعلی نه کپی رنگی!

جالب است بدانید که از نظر بانک مرکزی کپی رنگی از اسکناس که در دست مردم به‌عنوان اسکناس جعلی شناخته می‌شود، جعل محسوب نمی‌شود چون این پول‌ها فقط یک کپی رنگی از اسکناس‌ها هستند که به سادگی با دستگاه‌های پرینتر تولید می‌شوند. درواقع از نظر بانک مرکزی پول‌های تقلبی موجود در جامعه هیچ‌کدام از ویژگی‌های امنیتی اسکناس‌های واقعی را ندارند. این اتفاقات درحالی رخ می‌دهد که وقتی بانک مرکزی چک‌پول‌های ٥٠ هزارتومانی جدید را وارد بازار کرد، مدعی شد که این تراول‌ها قابل جعل نیستند، اما امروزه شاهد دست‌به‌دست شدن تعداد زیادی از این اسکناس‌های جعلی هستیم که فقط در دستگاه‌های تست اسکناس می‌توان جعلی یا اصل بودن آنها را متوجه شد.

مردم به محض برخورد، گزارش دهند

احمد کریمی اصفهانی، دبیرکل جامعه انجمن های اسلامی اصناف و بازار درباره رواج پول های تقلبی در بازار به «شهروند» می گوید: «اسکناس تقلبی همیشه در بازار وجود داشته است و با رایج شدن استفاده از کارتخوان ها این مشکل تا حد زیادی مرتفع شد اما اینکه اخیرا این پدیده محسوس شده باشد، بعید نیست زیرا معمولا در شرایطی که مشکلات اقتصادی بیشتر می‌شود میزان ارتکاب به تقلب و تخلف هم افزایش دارد.»

او ادامه می دهد: «بانک مرکزی و قوه قضائیه با ناشران اسکناس تقلبی به شدت برخورد می کنند و اگر کسی با این موضوع مواجه شد، حتی اگر پرداخت کننده وجه تقلبی زیر بار نرفت، می‌تواند شکایت کند تا حداقل سرنخ های توزیع اسکناس تقلبی شناسایی شوند.»  کریمی مرجع رسیدگی به این نوع شکایت ها را کلانتری های مستقر در بازار می داند و می گوید نیازی نیست افراد به اتحادیه ها یا تشکل های صنفی خاصی مراجعه کنند و کلانتری ها به صورت مستقیم به این موضوع رسیدگی می‌کنند.  او تاکید می‌کند: «افراد به محض دریافت اسکناس تقلبی می توانند پرداخت کننده وجه جعلی را به کلانتری معرفی کنند و همان زمان فرد پرداخت کننده وجه تقلبی بازداشت می شود تا بررسی شود که آیا خود او منتشر کننده پول جعلی است یا واقعا آن را از جای دیگری دریافت کرده است.»

برای اینکه بتوانید بدون نیاز به دستگاه تشخیص اسکناس تقلبی، پول‌های جعلی را تشخیص دهید، بد نیست نشانه‌های پول تقلبی را به روایت بانک مرکزی بدانید:   

٢هزار تومانی

 برای تشخیص اسکناس دو‌هزار تومانی حواستان باشد که حتما به نخ امنیتی آن توجه کنید. نخ امنیتی این اسکناس از نوع پنجره‌ای با روکش فلزی است و آرم بانک مرکزی نیز در زمینه آن به چشم می‌خورد، این نخ درون خمیره کاغذ است و فقط بخش‌هایی از آن در سطح کاغذ نمایان است. یکی دیگر از فاکتورهای مهم برای تشخیص ٢‌هزار تومانی واقعی نشانه برجسته برای تشخیص نابینایان است که در گوشه اسکناس به‌طور برجسته برای شناسایی آن توسط افراد نابینا به صورت سه دایره قرار گرفته که در پول‌های تقلبی این نشان وجود ندارد. همچنین بخش‌هایی از این اسکناس دارای چاپ برجسته است که برجستگی این سطوح در مقایسه با چاپ‌های دیگر به سادگی بوسیله انگشتان دست قابل لمس است

١٠هزار تومانی

از دیگر اسکناس‌هایی که نمونه جعلی آن به وفور در بازار مشاهد می‌شود اسکناس‌های  ١٠‌هزار تومانی است.جالب است بدانید که چاپ برجسته روی این اسکناس در سه رنگ قهوه‌ای، سبز یشمی و سبز روشن بوده و نوشته‌های روی آن با انگشتان دست به راحتی قابل لمس است اما در نمونه‌های تقلبی کاغذ بسیار نازک است و رنگ آن به صورت ناشیانه‌ای طراحی شده است. دیگر ویژگی مهم اسکناس‌های واقعی ١٠‌هزار تومانی این است که علامت مخصوص نابینایان به‌صورت چهار دایره برجسته در گوشه سمت چپ و پایین اسکناس به رنگ قهوه‌ای چاپ شده اما نمونه‌های جعلی این علامت‌ها را ندارد.

همچنین نوشته‌های پشت اسکناس با انگشتان دست به راحتی قابل لمس است. نخ امنیتی هم که یکی از فاکتورهای مهم برای تشخیص پول‌های تقلبی و واقعی است در این اسکناس با عرض ٢,٥ میلیمتر شامل آرم بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در طول نخ که در مقابل نور با تغییر زاویه به صورت هفت رنگ دیده می‌شود و عدد لاتین ١٠٠٠٠٠ در روی آن قابل مشاهده است، اما پول‌های تقلبی اصلا این ویژگی را ندارند.

٥٠هزار تومانی

از مهمترین مشخصه‌های ایران‌چک‌ها این است که زمانی که ایران‌چک‌ها کپی می‌شود، تمام ویژگی‌های امنیتی خود را از دست می‌دهد. از دیگر ویژگی‌های امنیتی ایران‌چک‌ها واترمارک یعنی (تصویر مخفی در وسط کاغذ ) است و همچنین نخ امنیتی که اگر در داخل دستگاه کپی قرار بگیرد، این نخ به رنگ سیاه درمی‌آید. همچنین دو نوع نخ امنیتی در این اسکناس وجود دارد. نخ امنیتی پنهان که عبارت I.R.IRAN روی آن درج شده و درون کاغذ قرار گرفته و نخ امنیتی پنجره‌ای که از نوع هولوگرافیکی با ریزنوشته است و به‌گونه‌ای درون کاغذ قرار گرفته که قسمتی از آن نمایان و قسمتی دیگر در بطن کاغذ مخفی بوده و با قرار دادن ایران‌چک از رو در مقابل نور تمام نخ نمایان می‌شود.

پریسا اسلام‌زاده