سندرم‌های روانی عجیبی که بیشتر مردم تجربه کرده اند

مغز عضو بسیار شگفت انگیز و پیچیده ای در جسم انسان است و هنوز برای بسیاری از متخصص مغز و اعصاب که تلاش می کنند معماهای آن را کشف کنند راز بزرگی به شمار می رود. مغز انسان از حیله ها و ترفندهایی استفاده می کند که به آنها پدیده های روانی گفته می شود؛ پدیده هایی که بسیاری از مردم جهان با آن زندگی می کنند و علم تحلیل قانع کننده ای برای آنها نیافته است. در این گزارش با چند نمونه از حالات و سندرم های روانی آشنا خواهید شد، شاید بی آنکه بدانید برخی از آنها را تجربه کرده باشید.

۱. سندرم لرزش خیالی Phantom Vibration Syndrome

آیا تا به حال شده احساس کرده باشید که تلفن همراه شما ویبره می رود و یا زنگ می زند در حالیکه برعکس تلفن همراه شما ساکت است و صدایی از آن به گوش نمی رسد؟! این حالت شایع را سندرم توهم ویبره و زنگ تلفن همراه Phantom vibration syndrom می نامند که برآورد می شود در حدود ۸۹ درصد مردم جهان دست کم یکبار آن را تجربه کرده باشند. این سندرم اغلب به دلیل استفاده ی مفرط از تلفن همراه ایجاد می شود و مسئولیت آن به قشر مغزی باز می گردد.

۲. سندرم Event Boundary

این حالت زمانی رخ می دهد که فردی وارد اتاق می شود و ناگهان یادش می رود که چرا وارد اتاق شده است و برای چه به آنجا آمده است، این پدیده عجیب که به آن «مرز رویداد» گفته می شود به خطا در پاسخ مغز و بازیابی اطلاعات توسط آن باز می گردد.

۳. اثر نور افکن Spotlight Effect

وقتی کسی احساس کند که در حالتی شبیه به دادگاه و زیر نگاه دیگران قرار گرفته و همه در حال کنترل و تحت نظر قرار دادن او هستند را اثر نورافکن می گویند، این افراد تصورات دیگران درباره خود را بزرگنمایی می کنند و فرد مورد نظر به جای تمرکز روی خودش توجهش را به نظرات دیگران درباره خود معطوف می کند. برای اثبات این اثر گروهی از روانشناسان در دانشگاه «کارنل» از گروهی از دانشجویان خواستند یک تی شرت با طرحی خنده دار روی آن بپوشند و در بین دوستان و دانشجویان دیگر قدم بزنند و حدس بزنند چند درصد افرادی که آنها را میبینند متوجه تی شرت خنده دار آنها میشوند؟

دانشجویانی که در این آزمایش شرکت کرده بودند (حدس زدند) حدود ۶۷ درصد مردم متوجه پوشش مضحک آنها شدند، در صورتی که با پوشش معمولی این آمار حدود ۲۵ درصد بود.

۴. پدیده کِرم گوش Earworm

وقتی نتوانید یک ترانه را فراموش کنید و با وجود اینکه دیگر به آن گوش نمی دهید اما بارها بارها در ذهنتان تکرار می کنید، شما تحت تأثیر پدیده کِرم گوش قرار دارید. کرم گوش یک پدیده شایع و غیر ارادی و مربوط به ناخودآگاه انسان است، بنا بر پژوهش های انجام شده ۹۸ درصد مردم به خصوص زنان برای مدت های طولانی تری از مردان از چنین پدیده ای رنج می برند. پژوهش ها در دانشگاه پنسیلوانیا می گوید جویدن آدامس به خلاص شدن از این پدیده کمک می کند.

۵. بادر ماینهوف Baader-Meinhof Phenomenon

آیا تاکنون شده چیز جدیدی مثل یک گوشی هوشمند یا یک کفش نو بخرید و پس از آن ببینید که بسیاری از مردم بعد از شما یا دائما در حال حرف زدن درباره آن چیز و یا خریدن آن هستند؟! تا به حال شده کلمه ای بیاموزید و از روز بعد ببینید که تقریبا همه افرادی که اطراف شما هستند به نوعی از آن استفاده می کنند. برای مثال با خودتان می گویید: خیلی عجیب است در راه که داشتم می آمدم دیدم چند نفری دارند درباره همان موضوع خاصی که چند روز ذهن مرا به خود مشغول کرده حرف می زنند. به این پدیده «بادر ماینهوف» یا وهم تکرار می گویند.

این پدیده وقتی اتفاق می افتد که شما چیز مشخص و معینی را می بینید و روی آن تمرکز می کنید. در این وقت ناگهان درمی یابید هر فردی که در اطراف شما زندگی می کند درباره ی آن موضوع مورد تمرکز شما و چیزی که در زندگی شماست سخن می گوید. در صورت چنین حالتی فکر نکنید که دیوانه شده اید، زیرا ذهن شما مشتاق چیز جدیدی است که آن را یاد گرفته و یا صاحبش شده اید و ذهن شما بر اساس «توجه انتخابی» عمل می کند. توجه انتخابی به حالتی گفته میشود که فرد به صورت انتخاب شده به یک محرک توجه کرده و دیگر محرک ها خودکار فراموش می شوند.

برخی می گویند این یک ترفند و فریب روانی است که خودتان با دست خود به درون آن می افتید و بعد از خریدن تلفن جدید که برایتان ارزشمند است به آن توجه می کنید.

ذهن شما آنچه ناآشنا و نامانوس است نادیده می گیرد و نسبت به آن تجاهل در پیش می گیرد و در مقابل الگوی شناخته شده را پیگیری می کند و غیر آن را پس می زند و برای یک یا دو بار هم که شده به سوی آن متمایل گشته و کشیده می شوید.

۶. اشباع معنایی Semantic Satiation و بی معنی شدن کلمات

پدیده ای روانی که باعث می شود فرد، کلماتی را که در مقابلش بر زبان رانده می شود را نامفهوم یا بدون معنی بپندارد، از نگاه او فردی که حرف می زند اصواتی تکراری و بدون معنی را به کار می برد، در حالیکه همه ی آن کلمات و حرفها معنادار هستند.

این پدیده معمولا به دلیل تمرکز بلند مدت روی کلمات افراد و شنیدن تکرار یک کلمه ایجاد می گردد.

۷. پدیده سر و صدای خاطره Reminiscence bump

پدیده ای که افراد مسن اغلب احساس می کنند و به خاطرات دوران نوجوانی و جوانی تا دوران پیری می پردازند و ممکن است بهتر از هر وقت دیگری آنها را به یاد بیاورند.

۸. اثر دانینگ-کروگر Dunning-Kruger Effect

بدون تردید شما در طول زندگی خودتان با اشخاصی مواجه شده اید که خود را همه چیزدان می دانند و به دانستن هر چیزی افتخار می کنند در حالیکه چیزی درباره آن موضوع نمی دانند. این حالت در افرادی وجود دارد که با وجود اینکه همه درباره توانایی های او تردید دارند، او اعتماد به نفس افراطی درباره هوش و توانایی های رقابتی خود دارد. که به آن برتری توهمی می گویند، نکات مثبت خود را بزرگنمایی می کنند و از سرسخت ترین مخالفان نقد سازنده به شمار می روند.

به عبارت دیگر دانکینگ- کروگر نوعی سوگیری شناختی در افراد غیرحرفه‌ای است که از توهم برتری رنج می‌برند و به اشتباه، توانایی‌شان را بسیار بیش از اندازه ی واقعی ارزیابی می‌کنند. این جانبداری به ناتوانی فراشناختی افراد غیرحرفه‌ای در شناسایی ناتوانیشان نسبت داده می‌شود. برعکس، افراد خیلی حرفه‌ای، گرایش بیشتری به دست‌کم‌گرفتن شایستگی خود داشته و به نادرست تصور می‌کنند که کاری که برای‌شان آسان است، برای دیگران نیز آسان است.

۹. سندرم دنیای کثیف Mean World Syndrome

خبرهایی که این روزها رسانه های جهان منتشر می کنند روی احساس امنیت و آرامش مخاطبان اثر می گذارد و به جای آن احساسات منفی درباره دنیای پیرامون مانند در معرض خطر بودن و ترس از جامعه را در آنان شکل می دهند. بینندگان این اخبار باور دارند که جهان جای ناامنی برای زندگی کردن است. افرادی که به طور افراطی به سندرم دنیای کثیف مبتلا هستند، کودکان خود را از تماشای تلویزیون منع می کنند تا تصویر دنیای واقعی را که جنگلی وحشی و مکانی خطرناک می پندارند را نبینند. سندرم دنیای کثیف اصطلاحی است از جرج گربنر پژوهشگر آمریکایی.

گربنر این اصطلاح را در دهه ۱۹۷۰ برای اشاره به شرایطی به کار برد که در آن تلویزیون با نمایش بیش از حد خشونت، قتل و خیانت، باعث کاشت الگوهای جدید و غیر واقعی از واقعیات اجتماعی در ذهن مخاطبان می‌شود. در این سندرم انسان‌ها دائماً می‌ترسند که قربانی جنایت و خیانت واقع شوند و به هم اعتماد نمی‌کنند.

۱۰. سندرم ایمپوستر Impostor phenomenon

بسیاری از مشاهیر به این پدیده دچار می شوند. ایمپوستر باعث می شود تا آنها احساس کنند که اطرافیان درباره دستاوردهایشان شک و تردید دارد و خود نیز دچار شک درونی و احساس عدم امنیّت می شوند.

این اشخاص، موفقیت های درخشنده خود را فقط به شانس و یا نتیجه فریب دادن دیگران نسبت می دهند و فکر می کنند بر عکس آنچه که به نظر می رسند، افرادی هستند فریب کار و شکست خورده.