اپیدمی فرار پزشکان

روزنامه جهان صنعت نوشت: زنگ خطر مهاجرت پزشکان مدت‌هاست به صدا درآمده است، اما مسوولان مربوطه مدام آن را انکار و تکذیب می‌کنند. براساس آمار رسمی تمایل متخصصان برای مهاجرت از پزشکان عمومی نیز پیشی گرفته است، زیرا طبق آمار سازمان نظام پزشکی میزان خروجی پزشکان بعد از دوره کرونا و محدودیت‌های سفر، دو برابر شده است.

تا پیش از این خروج و مهاجرت پزشکان در رده پزشکان عمومی در سطح بالاتری قرار داشت، اما حالا متخصصان گوی رفتن را ربوده‌اند و تعداد خروجی‌های‌شان بیشتر شده، همچنین میانگین سنی متقاضیان افزایش داشته است. در همین حال، کرسی‌های تخصص که پیش‌تر برای آن سر و دست می‌شکستند، سال گذشته خالی ماندند. یعنی پرورش برای ۵ تا ۱۰ سال آینده به‌اجبار متوقف شده و خروجی متخصص نخواهیم داشت. از سال گذشته رییس سازمان نظام پزشکی کشور اعلام کرد که ظرف ۵ سال آینده متخصص قلب و اطفال در کشور نخواهیم داشت، اما تعدادی از پزشکان بر این عقیده‌اند که در شهرستان‌ها و شهرهای کوچک وضعیت از نظر تعداد و پراکندگی متخصصان از هم‌اکنون بد و نگران‌کننده است. چه‌بسا طی ماه‌های اخیر دکتر «منصور جعفری‌نمین» رییس شورای هماهنگی نظام پزشکی کشور نیز اعلام کرده بود که سال گذشته بیش از ۸۰۰ ماما به خارج از کشور مهاجرت کرده‌اند. جامعه پزشکی از مهم‌ترین دلایل این مهاجرت را موضوعات اقتصادی می‌داند به همین دلیل از دولت و مجلس درخواست کرده با تامین شغل و درآمد مناسب و ایجاد امنیت شغلی مانع از خروج این سرمایه‌های ملی شوند.

سبقت مهاجرت متخصصان از پزشکان عمومی

چند روز پیش دکتر «زهرا شیخی» عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در مصاحبه رادیویی با برنامه «صبح و گفتگو» آمار مهاجرت کادر سلامت به ویژه پزشکان را نگران‌کننده خواند و گفت: عمده مهاجرت پزشکان در گذشته فقط در طبقه پزشکان عمومی بود، اما متاسفانه الان شاهد مهاجرت پزشکان متخصص و فوق‌تخصص هستیم و آمارهای نگران‌کننده‌ای به کمیسیون گزارش می‌شود. البته پیشنهاداتی که از سوی برخی افراد و دستگاه‌ها مطرح شده این امر را به ذهن متبادر می‌کند که باید خروج پزشکان از کشور را سخت‌تر کنیم، اما باید موضوع را جامع ریشه‌یابی و حل کنیم و نباید ساده‌انگارانه به موضوع نگاه کنیم. آیا شأن جامعه پزشکی را رعایت می‌کنیم‌؟ آیا با این تعرفه‌های بسیار پایین معیشت پزشکان را تامین می‌کنیم؟

وی افزود: پزشکان هم برای پذیرفته شدن در رشته پزشکی و هم برای گذراندن دوره‌های عمومی و تخصصی سختی‌ها و مرارت‌های بسیاری می‌کشند که با هیچ رشته تحصیلی دیگری قابل مقایسه نیست. راه‌حل این نیست که با اضافه کردن دانشجویان پزشکی یا سخت کردن خروج مشکل را حل کرد. در موضوع افزایش پذیرش رشته پزشکی متاسفانه واقعیت این است که مجلس محل تصمیم‌گیری در این مورد نبود و به‌رغم اعلام نظرها و هشدارهای مجلس در مخالفت با این امر، این اتفاق افتاده است و حالا شاهدیم معاونت آموزشی وزارت بهداشت و دانشگاه‌ها در این خصوص اعتراض کرده‌اند، چرا‌که زیرساخت‌ها و امکانات لازم برای افزایش پذیرش و حفظ کیفیت آموزش را ندارند.

زنگ خطر به صدا در آمده

در همین راستا دکتر «امیر صدری» مدیر روابط‌عمومی نظام پزشکی با اشاره به اینکه مهاجرت موضوع جدیدی نیست و در همه کشورها اتفاق می‌افتد، به «جهان صنعت» گفت: موضوع مهاجرت همیشه بوده، اما آنچه امروزه موجب نگرانی و اعلام هشدار از سوی سازمان نظام پزشکی شده این است که هم آمار مهاجرت صعودی است و هم به نظر می‌رسد الگوی مهاجرت در حال تغییر است. به‌طور معمول درصدی از فارغ‌التحصیلان عمدتا جوان کشور همیشه قصد مهاجرت داشتند، اما حالا شاهد هستیم اساتید و متخصصان و فوق‌تخصص‌هایی که سیستم درمانی و آموزشی کشور به شدت به آنها نیاز دارد هم برای مهاجرت اقدام می‌کنند. در واقع پس از همه‌گیری کرونا تمام کشورهای جهان متوجه کم و کاستی‌های سیستم‌های بهداشتی و درمانی خود، به‌خصوص در زمان مقابله با بحران‌های کلان شدند و این‌گونه جذب نیروی متخصص از سایر کشورها راهکار بسیاری از کشورهای جهان اول شد. طبیعی است که با افزایش مراجعه به سازمان نظام پزشکی برای دریافت گواهی عدم سوءپیشینه به زبان انگلیسی، از نزدیک شاهد شیب صعودی افزایش مهاجرت پزشکان و سایر اعضای سازمان باشیم و به دلیل دغدغه مندی نسبت به این موضوع هشدار دهیم.

وی افزود: متاسفانه یکی از مسائلی که از سوی برخی افراد مطرح و تبلیغ می‌شود این است که هر چقدر پزشکان مهاجرت کنند موضوع مهمی نیست و با افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی و افزایش پذیرش دستیاری مشکل حل می‌شود. اصلا نمی‌توان این موضوع را این گونه حل کرد. انگار شمش‌های طلای بیست و چهار عیار‌مان را از دست بدهیم و در عوض بگوییم می‌رویم از معادن سنگ طلا پیدا و استخراج ‌کرده و بعد طلای آن را خارج می‌کنیم و با استفاده از حرفه‌ای‌ها، مکانیسم‌ها و دستگاه‌ها در نهایت به شمش جدید می‌رسیم. موضوع این است که تبدیل کردن سنگ با ذراتی از طلا به شمش سال‌ها زمان و هزینه می‌برد. ستون‌های نظام آموزشی، پزشکی و سنگ عیارهایمان را از دست می‌دهیم و این قطعا به ساختار آموزشی باکیفیتی که در سطح منطقه و جهان کم‌نظیر است، آسیب می‌رساند و به هیچ وجه قابل جبران نیست. او ادامه داد: فارغ‌التحصیلان رشته پزشکی تنها گروه تحصیلی کشور هستند که تعهدات خدمت پس از پایان تحصیل دارند. هیچ پزشکی نمی‌تواند بدون انجام تعهدات قانونی خود از کشور خارج شود. یک پزشک عمومی علاوه بر خدمت سربازی‌اش حداقل باید دو سال در دورافتاده‌ترین و محروم‌ترین مناطق کشور خدمت کند. اگر بخواهد در مقطع تخصص تحصیل کند هم در کل دوران دستیاری‌اش به صورت تقریبا رایگان به کشورش خدمت می‌کند و بعد هم به اندازه طول مدت تحصیل تخصصی خود باید در مناطق محروم طرح بگذراند. این به آن معناست که یک پزشک متخصص حداقل یازده سال تحصیل کرده و ۶ سال هم تعهدات خود را انجام داده و قطعا نمی‌توان محدودیت‌های بیشتری برای او گذاشت. این کار نه قانونی است و نه عقلانی. این را هم متذکر شوم که ما از لزوم حضور پزشکان در مناطق توسعه‌نیافته و محروم می‌گوییم، خب چرا برای توسعه یافتن این مناطق فارغ‌التحصیلان سایر رشته‌ها را اجبار نمی‌کنیم که به این مناطق بروند و در آنجا خدمت کنند؟

دکتر صدری با اشاره به نقش سازمان نظام‌پزشکی درخصوص چاره‌اندیشی برای موضوع مهاجرت کادر درمان بیان کرد: کلیه ارکان سازمان و به‌خصوص شخص آقای دکتر رییس‌زاده رییس کل سازمان از تمام راهکارهای در دسترس برای حساس‌سازی مسوولان و مدیران کلان کشور و ارائه گزارشات واقعی و راهکارهای لازم برای حل این موضوع استفاده کرده است و جدا از جلسات و مصاحبه‌های مطبوعاتی و نامه‌نگاری‌ها و پیگیری‌های لازم، اخیرا نامه و گزارش مفصلی هم در این زمینه به صورت جامع و کامل تهیه کرده‌اند و برای کلیه دستگاه‌های مسوول و درگیر و ذی‌ربط ارسال کرده‌اند و تلاش‌های ایشان ادامه دارد.

بحران کمبود پزشک

«ایرج خسرونیا» رییس جامعه پزشکان داخلی ایران نسبت به تبعات مهاجرت جامعه پزشکی و آسیب مردم از فقدان پزشک در کشور هشدار داد و به «جهان‌صنعت» گفت: موضوع افزایش مهاجرت پزشکان متخصص و فوق‌تخصص نگران‌کننده است، زیرا اگر امروز یک پزشک، ایران را ترک کند علاوه بر اینکه نتایج فقدان این فرد امروز مشهود است، اما پیامدهای غیرقابل جبران آن یک‌دهه بعد بروز می‌کند. بنابراین به این روند آینده‌ای برای جامعه پزشکی وجود نخواهد داشت و همچون قدیم با کمبود پزشک رو‌به‌رو خواهیم شد. چنین امری منجر به بحران کمبود پزشک در سال‌های نه‌چندان دور است. دو دسته وارد رشته پزشکی می‌شوند که نخست افراد متمکن و دیگری به منظور گذران امور زندگی با درآمد هنگفت هستند.

وی با اعلام اینکه امروز از درآمد سرشار و احترام سابق در رشته پزشکی خبری نیست، افزود: این روزها احترام همیشگی به جامعه پزشکی گذاشته نمی‌شود و حتی درباره این قشر هرطور بخواهند سخن می‌گویند و مزاح می‌کنند. از سوی گروهی از پزشکان نیز با تعرفه‌های کنونی از درآمد خوبی برخوردار نیستند. ضمن اینکه در سال‌های اخیر و براساس آمار بانک مرکزی تورم تا ۷۰ درصد افزوده شده و وقتی تعرفه جامعه پزشکی را تعیین می‌کنند، به ۱۰درصد می‌رسیم که ۴۰درصد عقب‌تر از واقعیت‌های زندگی است. وقتی پزشکان توان گذران زندگی را ندارند، مجبور به مهاجرت به کشورهای اطراف خواهند بود یا باید شغل دیگری را در نظر گیرند. چه ‌بسا به تازگی بسیاری از مطب‌ها تعطیل شده‌اند و برخی اعضای کادر درمان به شغل راننده اسنپی رو آورده‌اند.

خسرونیا با تاکید بر اینکه در شهرهای تهران، شیراز، بندرعباس، اصفهان و غیره روز‌به‌روز شاهد افزایش مهاجرت پزشکان هستیم و درخواست‌کنندگان مهاجرت روزافزون است، بیان کرد: در حالی آمار مهاجرت پزشکان صعودی است که بابت هر پزشکی که تربیت کرده‌ایم، میلیاردها تومان هزینه صرف شده و مهاجرت یک پزشک جوان موجب از دست رفتن میلیاردها تومان خواهد بود. به نظر می‌رسد مجلس و دولت باید فکری اساسی کنند؛ وگرنه سال آینده گرفتاری بیشتری با کمبود پزشک متخصص خواهیم داشت.

او ادامه داد: تعرفه پزشکی در ایران باید مطابق با کشورهای اطراف باشد؛ حتی افغانستان و پاکستان تعرفه پزشکی بیشتر از کشور ما دارند و کشورهای عربی ۱۰ تا ۱۵ برابر بیشتر از ما هستند.

رییس جامعه پزشکان داخلی ایران نسبت به تعرفه‌گذاری اشتباه در داخل ابراز تاسف کرد و گفت: این افراد تعرفه پزشکی را با حقوق خود مقایسه می‌کنند و می‌گویند چرا درآمد یک جراح باید بیش از ما باشد؟ در حالی که تصمیم‌گیران در حوزه بودجه‌ریزی از سنین پایین شروع به درآمدزایی کرده‌اند ولی یک پزشک متخصص در سن ۴۵ سالگی شروع به درآمدزایی می‌کند.